Nefes Darlığı (Dispne) Nedir? Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Nefes Darlığı (Dispne) Nedir? Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde, konuya dair tüm detayları bulabilirsiniz. Dispne veya nefes darlığı, ciğerlere yeterince hava alamama hissidir. Kişi, göğsü sıkışıyor, nefesi kesiliyor veya nefes almak için daha çok çabalıyor gibi hissedebilir. Kalp ve akciğer rahatsızlıkları nefes darlığının yaygın nedenleridir.

Nefes Darlığı (Dispne) Nedir?

Dispne, doktorların nefes darlığı hissetmeyi tanımlamak için kullandıkları kelimedir. Yeterince hava alamama (“hava açlığı”), göğüste sıkışma veya nefes almak için daha çok çaba sarf etmek olarak da tanımlanabilir.

Nefes darlığı genellikle kalp ve akciğer problemlerinin bir belirtisidir ancak alerji veya anksiyete gibi başka durumların da bir işareti olabilir. Yoğun egzersiz veya soğuk algınlığı da kişinin nefessiz kalmasına neden olabilir.

Paroksismal Nokturnal Nefes Darlığı Dispne (PND) ve İç Çekme Dispnesi Nedir?

Paroksismal nokturnal dispne (PND), uykuya daldıktan bir veya iki saat sonra nefes alamama hissidir. İç çekme dispnesi, kişinin nefes darlığı hissini hafifletmeye çalışmak için derin nefesler aldıktan sonra çokça iç çekmesidir.

Dispne ve Nefes Darlığı Arasındaki Fark Nedir?

Dispne ve nefes darlığı aynıdır. Dispne, yeterince hava alamama hissinin tıbbi terimidir.

Akut ve Kronik Dispne Nedir?

Akut ve kronik dispne, ne kadar hızlı başladıkları ve ne kadar sürdükleri bakımından farklılık gösterir. İkisinin farklı nedenleri vardır.

Akut Nefes Darlığı (Dispne)

Akut dispne hızla ortaya çıkabilir ve çok uzun sürmez (saatler veya günler). Alerjiler, anksiyete, egzersiz ve hastalık (soğuk algınlığı veya grip gibi) akut nefes darlığına neden olabilir. Kalp krizi, ani hava yolu daralması (anafilaksi) veya kan pıhtısı (pulmoner emboli) gibi daha ciddi durumlar da akut nefes darlığına neden olabilir.

Kronik Nefes Darlığı (Dispne)

Kronik dispne, uzun süre (birkaç hafta veya daha uzun) süren veya tekrar tekrar ortaya çıkan nefes darlığıdır. Astım, kalp yetmezliği ve KOAH gibi devam eden sağlık durumları kronik nefes darlığına neden olabilir. Yeterince egzersiz yapmamak, kaslar daha fazla oksijen almaya çalıştığı için her zaman nefessiz hissetmeye de neden olabilir.

Nefes Darlığı (Dispne) Kimlerde Görülür?

Pek çok nedeni olduğu için nefes darlığı çok yaygındır. Kişi yeterince egzersiz yapmaz veya aşağıdakileri yaparsa, nefes darlığı çekme olasılığı daha yüksek olabilir:

• Anemisi (düşük kırmızı kan hücresi seviyesi) varsa.
• Anksiyetesi varsa.
• Kalp, akciğer veya solunum problemleri varsa.
• Sigara içme öyküsüne sahipse.
• Bir solunum yolu enfeksiyonu geçiriyorsa.
• Vücut kitle indeksi (BMI) 30'un üzerindeyse (fazla kilolu).

Nefes Darlığının (Dispne) Belirtileri Nelerdir?

Nefes darlığı kişiden kişiye ve buna neyin sebep olduğuna bağlı olarak farklı hissedilebilir. Bazen başka semptomlarla birlikte gelir.

Bazı dispne belirtileri aşağıdakiler gibidir:

• Göğüste sıkışma.
• Kendini derin nefes almaya zorlamak gerektiğini hissetmek.
• Derin bir nefes almak için çok çalışmak.
• Hızlı nefes alma (taşipne) veya hızlı kalp atış (çarpıntı).
• Hırıltı solunum veya stridor (gürültülü solunum).

Nefes Darlığına (Dispne) Ne Sebep Olur?

Egzersiz, hastalık ve genel sağlık durumu nefes darlığına neden olabilir. Dispnenin en yaygın nedenleri kalp ve akciğer rahatsızlıklarıdır.

Kalp ve Akciğer Rahatsızlıkları Neden Nefes Darlığına (Dispne) Neden Olur?

Kalp ve ciğerler, kana ve dokulara oksijen getirmek ve karbondioksiti dışarı atmak için birlikte çalışır. Biri veya diğeri doğru çalışmıyorsa, kanda çok az oksijen veya çok fazla karbondioksit olabilir.

Bu olduğunda, vücut kişiye daha fazla oksijen almak veya karbondioksit vermek için daha fazla nefes almasını söyler. İyi bir egzersiz veya yüksek irtifada olmak gibi vücudun daha fazla oksijene ihtiyaç duymasına neden olan herhangi bir şey de bunun gerçekleşmesini sağlayabilir.

Beyin, ciğerlerin doğru çalışmadığı mesajını da alabilir. Bu, nefes almak için daha çok çalışıyormuş gibi hissetmeye neden olabilir veya göğüste bir sıkışma hissi yaratabilir. Bunun nedenleri aşağıdakiler gibidir:

• Akciğerlerde tahriş.
• Nefes alırken akciğerlerin hareket etme biçiminde kısıtlama.
• Akciğerlere hava hareketinde direnç (tıkalı veya dar hava yollarından).

Hangi Sağlık Durumları Nefes Darlığına (Dispne) Neden Olur?

Kalp veya akciğer hastalığı ve diğer durumlar nefes darlığına neden olabilir.

Nefes Darlığında Akciğer ve Hava Yoluyla İlgili Durumlar

• Astım.
• Alerjiler.
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH).
• Solunum yolu hastalığı (bronşit, COVID-19, grip veya diğer viral veya bakteriyel enfeksiyonlar gibi).
• Akciğer iltihaplanması.
• Akciğerlerin çevresinde iltihaplanma (plörezi) veya sıvı (plevral efüzyon).
• Akciğerlerin içinde sıvı (pulmoner ödem) veya yara izi (fibrozis).
• Akciğer kanseri veya plevral mezotelyoma.
• Akciğerlerdeki yüksek tansiyon (pulmoner hipertansiyon).
• Sarkoidoz.
• Tüberküloz (Verem).
• Kısmen veya tamamen çökmüş akciğer (pnömotoraks veya atelektazi).
• Kan pıhtısı (pulmoner emboli).
• Boğulma.

Nefes Darlığında Kalp ve Kanla ilgili Durumlar

• Anemi.
• Kalp yetmezliği.
• Kalp kasını etkileyen durumlar (kardiyomiyopati).
• Anormal kalp ritmi (aritmi).
• Kalbin içinde veya çevresinde iltihaplanma (endokardit, perikardit veya miyokardit).

Nefes Darlığında Diğer Durumlar

• Anksiyete.
• Nefes almayı zorlaştıran yaralanma (kaburga kırılması gibi).
• İlaç tedavisi. Statinler (kolesterol düşürücü ilaçlar) ve beta blokerler (yüksek tansiyon tedavisinde kullanılır), nefes darlığına neden olabilen iki tür ilaçtır.
• Aşırı sıcaklıklar (çok sıcak veya çok soğuk).
• Vücut kitle indeksinin (BMI) 30'un üzerinde olması.
• Egzersiz eksikliği (kas kondisyonsuzlaştırma).
• Uyku apnesi paroksismal nokturnal dispneye (PND) neden olabilir.

Nefes Darlığına (Dispne) Neyin Sebep Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Nefes darlığına neyin sebep olduğunu anlamaya çalışmak için doktor, ciğerleri bir stetoskopla dinlemek ve kan basıncını ölçmek de dahil olmak üzere fiziksel bir muayene yapacaktır. Kanda ne kadar oksijen olduğunu görmek için parmağa bir sensör yerleştirilecektir.

Ayrıca aşağıdakiler başta olmak üzere bazı ek testler de yapılabilir:

• Göğüs röntgeni, BT taramaları veya diğer özel görüntüleme testleri. Doktor, ciğerlerle ilgili bir sorun olup olmadığını anlamak için göğsün içini gösteren görüntüler kullanabilir.
• Kan testleri. Doktor anemi veya hastalıkları aramak için kan testlerini kullanabilir.
• Akciğer fonksiyon testleri. Bunlar, kişinin ne kadar iyi nefes aldığını gösteren testlerdir.
• Kardiyopulmoner egzersiz testi. Doktor, bu test için bir koşu bandı veya sabit bisiklet kullanılmasını sağlar. Testler, doktora kişinin aldığı oksijen miktarını ve egzersiz sırasında saldığı karbondioksit miktarını söyleyebilir.

Nefes Darlığı (Dispne) Nasıl Tedavi Edilir?

Nefes darlığının nasıl tedavi edileceği, ona neyin sebep olduğuna bağlıdır. Altta yatan bir tıbbi durum varsa, belirtilerin iyileşmesi için bunun ele alınması gerekir.

Solunumu iyileştirebilecek tedaviler aşağıdakiler gibidir:

• Egzersiz yapmak. Egzersiz, kalbin ve akciğerleri güçlendirebilir, böylece kalp ve akciğerler çok fazla çalışmak zorunda kalmazlar.
• Rahatlama teknikleri. Doktor hastaya, kendi başına yapması için bazı gevşeme teknikleri ve nefes egzersizleri verebilir. Bunlar, altta yatan solunum koşullarından kaynaklanan dispnenin yanı sıra kaygı konusunda da kişiye yardımcı olabilir.
• İlaç tedavisi. Bronkodilatör adı verilen inhaler ilaçlar solunum yollarını rahatlatabilir ve astım ile KOAH için reçete edilir. Ağrıyı veya anksiyeteyi hafifletmek için kullanılan ilaçlar da nefes darlığı konusunda yardımcı olabilir.
• Oksijen terapisi. Kişinin kan oksijen seviyesi çok düşükse, doktor ekstra oksijen reçete edecektir. Oksijen hastaya burnundaki bir maske veya tüp aracılığıyla iletilir.

Nefes Darlığı (Dispne) Tedavi Edilebilir mi?

Çoğu insan ara sıra nefes darlığı yaşar. Genellikle nefes darlığına neden olan şeyi tedavi etmek mümkündür ancak özellikle altta yatan başka bir rahatsızlık varsa nefes darlığı geri gelebilir.

Nefes Darlığını (Dispne) Nasıl Önleyebilirim?

Kişi aşağıdakileri yaparak nefes darlığını önlemeye yardımcı olabilir:

• Altta yatan koşulları yönetmek ve buna bağlı kalmak için doktorla bir bakım planı yapmak. Bu, ne tür ilaçların ne zaman alınacağını, egzersiz planlarını, nefes alma tedavilerini ve doktor tarafından önerilen diğer tedavileri içerir.
• Boya gazları ve araba egzozu gibi ciğerleri tahriş edebilecek kimyasalları solumaktan kaçınmak.
• Nefes egzersizleri veya gevşeme teknikleri uygulamak.
• Sigara içmemek.
• Sağlıklı olan bir kiloyu korumak.
• Çok sıcak veya çok soğuk olduğunda veya nem oranı yüksek olduğunda aktiviteden kaçınmak. Kişide akciğer hastalığı varsa, hava kirliliği (ozon) uyarılarına bakmalı (bunlar genellikle hava tahmini yapan sitelerde bulunabilir), hava kirliliğinin yüksek olduğu zamanlarda dışarıda bulunmaktan kaçınılmalıdır

Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Kişide şiddetli nefes darlığı varsa veya nefes darlığı gündelik aktivitelerini etkiliyorsa bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bazen nefes darlığı, acil tedavi gerektiren tıbbi bir acil durumun işareti olabilir.

Sık sık nefes darlığı çekmesine neden olan bir durumu olan kişiler, daha iyi nefes almalarına yardımcı olacak ek tedaviler olup olmadığını öğrenmek için bir doktora danışmalıdır.

Nefes Darlığı (Dispne) Hayatı Tehdit Eder mi?

Nefes darlığı tek başına genellikle tehlikeli değildir ancak bazen nefes darlığı yaşamı tehdit eden bir durumun işareti olabilir. Aşağıdaki durumlarda en yakın acil servise gidilmesi gerekir:

• Ani nefes alma zorluğu.
• Şiddetli nefes darlığı (nefesi tutamamak).
• 30 dakikalık dinlenmeden sonra devam eden nefes darlığı.
• Mavi cilt, dudaklar veya tırnaklar (siyanoz).
• Göğüs ağrısı veya göğüste ağırlık hissi.
• Hızlı veya düzensiz kalp atışı (kalp çarpıntısı).
• Yüksek ateş.
• Nefes alırken stridor (tiz ses) veya hırıltı (ıslık sesi).
• Şişmiş ayak bilekleri veya ayaklar.

Ani veya şiddetli nefes darlığı olan kişiler, özellikle mide bulantısı, göğüs ağrısı veya deri, dudak veya tırnaklarda morarma gibi başka belirtiler de yaşıyorsa, en yakın acil servise başvurmalıdır.

Altta yatan bir durum nedeniyle düzenli olarak nefes darlığı çekenler, belirtilerini yönetmek için bir sağlık uzmanıyla görüşmelidir. Kişi belirtilerinden tamamen kurtulamayabilir ancak bazen küçük değişiklikler bile yaşam kalitesinde büyük fark yaratabilir.