Çocuk Felci Nedir? Belirtileri Nelerdir? Çocuk Felci Aşısı Nasıl Uygulanır?

Çocuk Felci Nedir? Belirtileri Nelerdir? Çocuk Felci Aşısı Nasıl Uygulanır? başlıklı yazımızda konuya dair detayları anlatacağız. Çocuk felci, poliovirüsün neden olduğu bir hastalıktır. Çoğu insanda hiçbir belirti görülmez ya da hafif belirtiler görülür ancak bazıları felç olur. Aşılardan önce, salgınlarda binlerce kişi felç olmuştur. Vahşi poliovirüs tip 2 ve 3 ortadan kaldırılmıştır ancak tip 1 hala dünyanın bazı bölgelerinde yayılmaktadır. Aşılama çocuk felcini önlemenin en iyi yoludur. Çocuk felcinin bir tedavisi yoktur.

Çocuk Felci Nedir?

Çocuk felci, poliovirüsün neden olduğu bir hastalıktır. Hastalık çoğu insanda hafif belirtilere neden olur veya hiç belirti göstermez ancak bazı insanlarda felce veya ölüme yol açabilir. Vahşi poliovirüs tip 1, 2 ve 3 (WPV1, WPV2 ve WPV3) olarak adlandırılan üç çeşit poliovirüs vardır. Vahşi polio tip 2 ve 3 eradike edilmiştir (artık mevcut değildir) ve vahşi polio tip 1 dünyanın sadece birkaç bölgesinde mevcuttur. Polio tip 1 büyük oranda felce neden olur. Yüzyılı aşkın bir süredir bilinmesine rağmen poliovirüsten kaynaklanan hastalık bugün hala "çocuk felci" olarak adlandırılmaktadır. Tıptaki ismi poliomyelittir.

Çocuk Felci Bir Virüs mü Yoksa Hastalık mıdır?

Çocuk felci, poliovirüsün neden olduğu hastalığın adıdır.

Çocuk Felci Bugün Görülüyor mu?

Bugün dünyanın bazı bölgelerinde hala çocuk felci vakaları görülmektedir. Etkilenen insan sayısı büyük ölçüde azalmış olsa da çocuk felcini ortadan kaldırmaya yönelik uluslararası çabalar hala devam etmektedir.

Çocuk Felcinin Türleri Nelerdir?

Çocuk felci, virüsün çoğaldığı ve saldırdığı yere bağlı olarak vücudu farklı şekilde etkileyebilir. Çocuk felci türleri şunlardır:

• Abortif poliomyelit: Grip benzeri ve bağırsak semptomlarına neden olur. Sadece birkaç gün sürer ve uzun süreli sorunlara neden olmaz.
• Paralitik olmayan poliomyelit: Beynin etrafındaki bölgenin şişmesi olan aseptik menenjite neden olabilir. Abortif poliomyelitten daha fazla belirtiye neden olur ve hastanede kalmayı gerektirebilir.
• Paralitik poliomyelit: Poliovirüs beyne ve omuriliğe saldırdığında meydana gelir. Nefes almayı, konuşmayı, yutkunmayı ve uzuvları hareket ettirmeyi sağlayan kasları felç edebilir. Vücudun hangi bölümlerinin etkilendiğine bağlı olarak buna spinal polio veya bulbar polio denir. Spinal ve bulber polio birlikte görülebilir (bulbospinal polio). Çocuk felci geçiren kişilerin %1'inden azında paralitik poliomyelit görülür.
• Polioensefalit: Çoğunlukla bebekleri etkileyen nadir bir çocuk felci türüdür. Beyin şişmesine neden olur.
• Post-polio sendromu: Çocuk felci enfeksiyonundan yıllar sonra çocuk felci semptomlarının geri gelmesidir.

Çocuk Felci Vücudu Nasıl Etkiler?

Poliovirüs vücuda ağızdan veya burundan girer. Boğazda ve bağırsaklarda kendisinin daha fazla kopyasını yapar (çoğalır). Bazı durumlarda beyne ve omuriliğe girerek felce neden olur. Felç kolları, bacakları veya nefesi kontrol eden kasları etkileyebilir.

Kimler Çocuk Felci Riski Altındadır?

Aşılanmayan ve aşağıdaki durumlarda olanlar çocuk felci için en yüksek risk altında olanlardır:

• Çocuk felcinin ortadan kaldırılmadığı bir bölgede yaşayanlar veya bu bölgeye seyahat edenler.
• Sağlık şartlarının kötü olduğu bir bölgede yaşayanlar veya bu bölgeye seyahat edenler.
• 5 yaşından küçükler.
• Hamileler.

Yetişkinler Çocuk Felci Geçirebilir mi?

Yetişkinler de çocuk felcine yakalanabilir. Birçok yetişkin ya aşılı oldukları ya da çocuk felci geçirdikleri için bağışıklığa sahiptir. Aşılanmamış yetişkinler poliovirüse maruz kalırlarsa çocuk felci olabilirler.

Çocuk Felci Ne Kadar Yaygındır?

Semptomatik çocuk felci, dünya çapındaki aşılama programları sayesinde dünyanın birçok yerinde nadirdir. Çoğu ülkede çocuk felci ortadan kalkmış kabul edilir (artık o bölgede yayılmamaktadır) ancak insanlar aşılanmayı bıraktığında, çocuk felci yeniden yayılmaya başlayabilir.

Çocuk Felcinin Kökü Kazındı mı?

Vahşi poliovirüs tip 2 ve 3 küresel olarak eradike edilmiştir. Bu, artık doğal olarak ortaya çıkan herhangi bir vaka olmadığı anlamına gelir. Poliovirüs tip 1 çoğu ülkede elimine edilmiştir ancak dünya çapında eradike edilmemiştir. "Ortadan kaldırılmış" olması, bir hastalığın artık o bölgede yayılmadığı anlamına gelir. Hala bazen, genellikle uluslararası seyahatlerden kaynaklanan vakalar ve salgınlar olabilmektedir. Pakistan ve Afganistan hala doğal yollarla çocuk felci vakalarının görüldüğü iki ülkelerdir.

ABD'de Kaydedilen Son Çocuk Felci Vakası Ne Zamandı?

ABD'de doğal olarak ortaya çıkan (vahşi) çocuk felci vakası en son 1979 yılında görülmüştür. O zamandan bu yana vakalar ya ABD dışında görülmüş ya da artık ABD'de uygulanmayan canlı çocuk felci aşısından (aşı türevi) kaynaklanmıştır.

Çocuk Felcinin Belirtileri Nelerdir?

Poliovirüs ile enfekte olan kişilerin %70 ila %95'inde belirti görülmez. Semptom gösterenlerin çoğunda grip benzeri ve bağırsak semptomları olan en hafif form (abortif poliomyelit) görülür. Paralitik çocuk felci, felç de dahil olmak üzere en ciddi semptomlara neden olur.

Abortif Poliomyelit Belirtileri Nelerdir?

Abortif poliomyelit semptomları diğer birçok hastalığa benzer. Enfekte olduktan üç ila yedi gün sonra başlar ve birkaç gün sürer. Abortif poliomyelit belirtileri şunları içerir:

• Yorgunluk.
• Ateş.
• Baş ağrısı.
• Kusma.
• İshal veya kabızlık.
• Boğaz ağrısı.

Paralitik Olmayan Poliomyelit Belirtileri Nelerdir?

Non-paralitik poliomyelit, abortif poliomyelit ile aynı semptomlarla başlar. Birkaç gün içinde aşağıdakiler de dahil olmak üzere ek semptomlar ortaya çıkar:

• Boyun tutulması.
• Kollarda ve bacaklarda ağrı veya iğnelenme hissi.
• Şiddetli baş ağrısı.
• Işığa karşı hassasiyet (fotofobi).

Paralitik Poliomyelit Belirtileri Nelerdir?

Paralitik poliomyelit, abortif poliomyelit veya paralitik olmayan poliomyelite benzer semptomlarla başlar. Ek belirtiler günler veya haftalar sonra ortaya çıkabilir:

• Dokunma hassasiyeti.
• Kas spazmları.

Ek olarak:

• Spinal poliomyelit kolları veya bacakları ya da her ikisini birden hareket ettirememeye neden olur (felç).
• Bulber poliomyelit nefes almayı, yutkunmayı ve konuşmayı zorlaştırır.
• Bulbospinal poliomyelit hem spinal hem de bulbar polio semptomlarına sahiptir.

Polioensefalit Belirtileri Nelerdir?

Polioensefalit semptomları tek başına veya grip benzeri semptomlarla birlikte görülebilir. Belirtiler şunları içerir:

• Aşırı yorgunluk (bitkinlik).
• Anksiyete.
• Odaklanma sorunu.
• Nöbetler.

Çocuk Felcine Ne Sebep Olur?

Çocuk felcine bir virüs (poliovirüs) neden olur. Poliovirüs boğazı ve bağırsakları enfekte ederek grip benzeri semptomlara neden olur. Daha sonra beyne ve omurgaya yayılarak felce yol açabilir.

Çocuk Felci Nasıl Yayılır?

Çocuk felci öksürme veya hapşırma yoluyla ya da enfekte olmuş bir kişinin dışkısıyla (fekal-oral yol) temas ederek yayılır. Çocuk felci ayrıca aşağıdaki yollarla da yayılabilir:

• Tuvalete gittikten veya dışkıya dokunduktan sonra elleri yıkamamak (bebek bezi değiştirmek gibi).
• Kontamine su içmek veya ağza almak.
• Kirlenmiş suyla temas etmiş yiyecekleri yemek.
• Kirlenmiş suda yüzmek. İshal olan biri yüzdüğünde su kirlenebilir.
• Öksürmek veya hapşırmak.
• Çocuk felci geçiren biriyle yakın temas halinde olmak.
• Kirlenmiş yüzeylere dokunmak.

Çocuk Felci Bulaşıcı mıdır?

Evet, çocuk felci oldukça bulaşıcıdır. İnsandan insana kolayca yayılır.

Çocuk Felci Nasıl Teşhis Edilir?

Bir doktor fiziki muayene yaparak, vücut sıvılarından alınan örnekleri test ederek ve kişiye semptomları hakkında sorular sorarak çocuk felci teşhisi koyar. Yakın zamanda herhangi bir yere seyahat edildiyse kişinin bunu doktoruna bildirmesi önemlidir.

Doktor çocuk felci veya diğer enfeksiyonların belirtilerini aramak için vücut sıvılarından örnekler alabilir:

• Boğazdan tükürük (salya).
• Dışkı.
• Kan.
• Beyin omurilik sıvısı (beynin ve omuriliğin etrafındaki sıvı).

Çocuk felci belirtileri grip belirtilerine çok benzediğinden, doktor daha yaygın durumları elemek için başka testler de yapabilir.

Çocuk Felci Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuk felcini tedavi etmek için özel bir ilaç yoktur. Kişide felçli poliomyelit varsa, fizik tedavi alabilir. Solunum kasları zayıflamış veya felç olmuşsa, nefes almaya yardımcı olan bir makine olan mekanik ventilasyona ihtiyaç duyulur.

Belirtiler şu şekilde azaltılabilir:

• Sıvı içmek (su, meyve suyu ve et suyu gibi).
• Kas ağrılarına yardımcı olmak için ısı paketleri kullanmak.
• İbuprofen gibi ağrı kesiciler almak.
• Fizik tedavi ve sağlık uzmanı tarafından önerilen egzersizleri yapmak.
• Bol bol dinlenmek.

Çocuk Felcini Tümüyle Ortadan Kaldıran Bir Tedavi Var mı?

Çocuk felcini ortadan kaldıran tedavi yoktur. Daha hızlı geçmesini sağlamanın veya felci önlemenin herhangi bir yolu bulunmamaktadır.

Çocuk Felci Nasıl Önlenebilir?

Çocuk felcini önlemenin en iyi yolu aşılanmaktır. Aşı genellikle çocukluk döneminde yapılır. Çocukken aşı olunmadıysa veya kişi aşı olup olmadığı bilmiyorsa, doktora aşı olmanın gerekip gerekmediği sorulmalıdır.

Önerilen Çocuk Felci Aşı Takvimi

Sağlık görevlileri çocukluk döneminde dört çocuk felci aşısı önermektedir:

• İlk aşı 2 aylıkken.
• İkinci aşı 4 aylıkken.
• Üçüncü aşı 6 ila 18 aylıkken.
• 4-6 yaş arasında takviye aşısı.

Yetişkin bir kişi eğer hiç çocuk felci aşısı olmadıysa ve bir yetişkin olarak aşı olması öneriliyorsa, üç aşı olacaktır:

• Bir ila iki ay arayla iki doz.
• İkinci dozdan altı ila 12 ay sonra üçüncü bir doz.
• Çocuk felci için daha yüksek risk altındaki yetişkinler

Doktor aşağıdaki durumlarda hiç aşı olmamış yetişkinlerin aşılanmasını önerebilir:

• Dünyanın çocuk felcinin hala var olduğu belirli bölgelerine seyahat etmek planlanıyorsa.
• Poliovirüs ile temas edebilecekleri bir laboratuvarda çalışılıyorsa.
• Poliovirüse maruz kalabilecek hastalarla çalışılıyorsa.

Çocuk Felci Aşısının Türleri Nelerdir?

İki tür çocuk felci aşısı vardır: Canlı zayıflatılmış (oral) ve inaktif.

İnaktif aşı, Amerika ve Avrupa dahil olmak üzere dünyanın çoğu yerinde kullanılmaktadır. Canlı aşı sadece çocuk felcinin hala doğal olarak görüldüğü bölgelerde kullanılır.

İnaktif Çocuk Felci Aşısı

İnaktif polio aşısı (IPV), tedavi edilmiş (öldürülmüş) poliovirüs içerir, böylece virüs artık çoğalamaz. Aşı, polio tip 1, 2 ve 3'ün inaktif bir versiyonuna sahiptir. İnaktif polio aşısı bir dizi aşı (enjeksiyon) olarak verilir. Kişi inaktif bir aşıdan hastalanamaz veya aşı olduktan sonra başkalarına çocuk felci bulaştıramaz.

Oral Polio Aşısı (Canlı Zayıflatılmış Aşı)

Oral çocuk felci aşıları (OPV) zayıflatılmış (attenüe edilmiş) canlı bir virüs kullanır, bu nedenle kişiyi hasta etmemelidir. Oral çocuk felci aşıları bir, iki veya üç tip çocuk felci virüsü içerebilir (monovalan, bivalan veya trivalan aşılar). Aşı vücuda, yutulan bir sıvı içinde alınır.

OPV, poliovirüsün çoğaldığı bağırsaklarda (mukozal bağışıklık) bir bağışıklık tepkisi yaratır, bu nedenle bir iğneden daha iyi koruma sağlayabilir.

Zayıflatılmış olsa da OPV'den hastalanma riski vardır ama çok küçüktür (2,5 milyonda 1). Nadiren OPV değişebilir (mutasyona uğrayabilir) ve doğal olarak ortaya çıkan çocuk felci (aşı kaynaklı poliovirüs) gibi insandan insana yayılabilir. Bu sadece çok fazla insanın aşılanmadığı bölgelerde gerçekleşebilir.

OPV, çocuk felcinin ortadan kaldırıldığı bölgelerde kullanılmaz, bu da aşıdan hastalanma riskini azaltır. Oral poliovirüs aşısı 2000 yılından beri ABD'de kullanılmamaktadır.

Aşı Kaynaklı Çocuk Felci Nedir?

Dolaşımdaki aşı kaynaklı poliovirüs (cVDPV), başlangıçta oral poliovirüs aşısının bir parçası olan poliovirüsün bir versiyonudur. Zaman içinde virüs zayıflatılmış versiyondan değişebilir (mutasyona uğrayabilir) ve aşılanmamış kişilere yayılabilir.

Virüsün zayıflatılmış bir versiyonundan gelse de değişiklikler, virüsün doğal olarak oluşan çocuk felci gibi davranmasını sağlar. Aşı kaynaklı çocuk felci insanları hasta edebilir. En yaygın cVDPV poliovirüs tip 2'den kaynaklanır.

Bir bölgede virüs ortadan kaldırıldığında, canlı aşılar artık kullanılmaz. Bu da aşı kaynaklı bir virüsten hastalanma riskini ortadan kaldırır ve cVDPV'nin zaman içinde yok olmasına neden olur. Bilim insanları nOPV2 gibi değişme ve yayılma olasılığı daha düşük olan canlı aşılar geliştirmektedir.

Aşı türevi poliovirüsler yalnızca çok fazla insanın aşılanmadığı yerlerde yayılabilir. Çocuk felci aşıları enfeksiyon riskini önemli ölçüde azaltır ancak tamamen ortadan kaldırmaz. cVDPV vakası nedeniyle ciddi bir hastalığa yakalanma veya ölüm riskini azaltırlar. Kişi aşılanmadıysa ve oral polio aşısının kullanıldığı bir ülkeye seyahat ederse cVDPV'ye yakalanabilir.

Bir Tür Poliovirüse Karşı BağışıklığIı Olanlar Yine de Çocuk Felci Geçirebilir mi?

Bir poliovirüs türüne karşı bağışıklığı olanlar sadece o türe karşı korunur. Virüsün diğer iki versiyonundan birinden çocuk felci kapmaya devam edilebilir.

Çocuk Felci Nasıl İlerler?

Çocuk felci vakalarının çoğu birkaç gün ila bir hafta sürer ancak kimin felçli çocuk felcine ilerleyip ilerlemeyeceğini bilmenin bir yolu yoktur. Kişi kendi daha iyi hissedebilir ve günler ya da haftalar sonra ek belirtiler gösterebilir. Çocukken çocuk felci geçirildiyse, bir yetişkin olarak post-polio sendromu geliştirilebilir.

Çocuk Felcinde Hastalığın Seyri Nasıldır?

Çocuk felcinin tedavisi olmamakla birlikte, çoğu insan uzun süreli hasar görmeden iyileşir. Kas zayıflığı veya felç kalıcı olabilir.

Çocuk Felci Geri Gelebilir mi?

Çocuk felci semptomları yıllar sonra post-polio sendromu olarak geri gelebilir. Daha önce çocuk felci geçirmiş kişilerin yaklaşık %40'ında bazı semptomlar geri gelecektir.

Post-Polio Sendromu Nedir?

Post-polio sendromu, çocuk felcinden kurtulduktan yıllar sonra çocuk felci semptomlarının geri gelmesidir. İlk çocuk felci hastalığından 15 ila 40 yıl sonra ortaya çıkabilir.

Post-polio sendromu, başlangıçta çocuk felcinden etkilenen kaslarda semptomlara neden olma eğilimindedir. Post-polio sendromunun belirtileri yavaş başlayıp daha sonra kötüleşebilir. Bu belirtiler şunları içerir:

• Yorgunluk.
• Kas zayıflığı.
• Kas atrofisi (kasların küçülmesi).
• Nefes almada veya yutkunmada güçlük.
• Omurgada eğrilik (skolyoz).
• Eklem, kas ve kemik ağrısı.

Post-Polio Sendromu Bulaşıcı mıdır?

Post-polio sendromu bulaşıcı değildir. Sadece daha önce çocuk felci geçirmiş biri bu hastalığa yakalanabilir.

Çocuk Felcinde Hayatta Kalma Oranı Nedir?

Paralitik olmayan çocuk felci geçiren çoğu kişi hayatta kalır. Paralitik çocuk felci geçirenlerin %10 kadarı komplikasyonlar nedeniyle ölür.

Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Aşağıdaki durumlarda bir doktora başvurulmalıdır:

• Çocuk felcine maruz kalındıysa ve semptomlar varsa, özellikle de aşı olunmadıysa.
• Kişinin aşı olmak veya çocuğa aşı yaptırmakla ilgili soruları varsa.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

• Evde kendime nasıl bakabilirim?
• Ne zaman bir takip randevusuna gelmeliyim?
• Hangi belirtiler hastaneye gitmemi gerektirir?
• Bulaşıcı mıyım? Bulaşıcıysam ne kadar süreyle?
• İşe veya okula gidebilir miyim?
• Başkalarına bulaştırmadığımdan emin olmak için ne yapabilirim?
• Ne zaman daha iyi hissedeceğim?
• Uzun vadeli sorunlarım olacak mı?

Çocuk Felci Nasıl Eradike Edilebilir?

Bir hastalıktan tamamen kurtulmanın veya yok etmenin en iyi yolu aşılamadır. Yeterli sayıda insan aşılandığında, virüsün bulaşacağı kimse kalmayacak ve virüs ortadan kalkacaktır. Bir hastalık tamamen ortadan kaldırılmadan önce insanlar aşılanmayı bırakırsa, dünyada çok az vaka olsa bile hastalık geri gelebilir.

ABD'de Çocuk Felcinin Tarihçesi Nedir?

Kaydedilen ilk çocuk felci salgınları 1800'lerin sonlarında başlamıştır ancak tarihçiler çocuk felcinin o zamandan çok daha önce var olduğunu düşünmektedir. 1900'lerin başındaki çocuk felci salgınları binlerce insanı felç etmiş ve öldürmüştür. 1952'deki son salgında, çocuk felci ABD'de çoğu çocuk 21.000'den fazla kişiyi felç etmiştir.

Çocuk felci aşılarının 1955'ten itibaren yaygın olarak kullanılmaya başlanması çocuk felci enfeksiyonlarını büyük ölçüde azaltmış ve 1965'te sadece 62 vaka görülmüştür. ABD'de doğal olarak ortaya çıkan son çocuk felci vakası 1979 yılında rapor edilmiştir. Çocuk felcinin ABD'de 1994 yılında ortadan kaldırıldığı ilan edilmiştir.

ABD'de hala zaman zaman, genellikle uluslararası seyahatlerin bir sonucu olarak çocuk felci vakaları bildirilmektedir. Aşılama oranları çok düşerse çocuk felci geri gelebilir.

Demir Akciğer Nedir?

Demir akciğer, ciğerlerin nefes almasını sağlamak için basınç kullanan büyük bir makinedir. Solunum kasları çocuk felci nedeniyle zayıflamış veya felç olmuş kişiler 1900'lerin başında ve ortasında bunları kullanmıştır. Demir akciğerlerin yerini daha yeni solunum terapileri almış olsa da çocuk felcinden kurtulan az sayıda kişi hala bunları kullanmaktadır.

Aşılar dünyanın birçok yerinde çocuk felcini ortadan kaldırmış durumdadır ancak hala bu hastalığı tamamen ortadan kaldırmak için çalışmalar devam etmektedir. Çocuk felci dünyanın herhangi bir yerinde hala var olduğu sürece, geri gelebilir ve aşı ile korunmayanlarda ciddi hastalıklara neden olabilir. Kişinin kendini ve toplumu korumanın en iyi yolu aşı olmaktır.