Baş Ağrısı Neden Olur? Baş Ağrısı Nasıl Geçer?

Baş Ağrısı Neden Olur? Baş Ağrısı Nasıl Geçer? başlıklı yazımızda, konuya dair geniş bir bilgilendirme yapacağız. Baş ağrısı, çoğu insanın hayatı boyunca pek çok kez tecrübe edebileceği oldukça yaygın bir durumdur. Baş ağrısının ana semptomu, baş veya yüzdeki ağrıdır. Birkaç baş ağrısı türü vardır ve bunların en yaygın görüleni gerilim tipi baş ağrılarıdır. Çoğu baş ağrısı tehlikeli olmasa da bazı türleri altta yatan ciddi bir durumun işareti olabilir.

Baş Ağrısı Nedir?

Baş ağrısı genellikle; zonklayan, sabit, keskin veya hafif bir basınç olarak tanımlanan ve başta ya da yüzde oluşan bir ağrıdır. Baş ağrıları; ağrı tipi, şiddeti, yeri ve sıklığı açısından büyük farklılıklar gösterebilir.

Baş ağrısı, çoğu insanın hayatı boyunca birçok kez tecrübe edeceği çok yaygın bir durumdur. Baş ağrıları, ağrının en yaygın şeklidir ve işte veya okulda kaçırılan günlerin yanı sıra hastanelere yapılan ziyaretlerin de başlıca nedenlerinden biridir. Çoğu baş ağrısı tehlikeli olmasa da bazı türleri daha ciddi bir durumun belirtisi olabilir.

Baş Ağrısı Türleri Nelerdir?

150'den fazla baş ağrısı türü vardır. Baş ağrısı türleri iki ana kategoriye ayrılırlar. Bunlar, birincil ve ikincil baş ağrılarıdır.

Birincil Baş Ağrıları

Baştaki ağrıya duyarlı unsurların işlev bozukluğu veya aşırı aktivitesi, birincil baş ağrılarına neden olur. Bu tip ağrılar, altta yatan bir tıbbi durumun belirtisi veya nedeni değildirler. Bazı insanlar, birincil baş ağrısı geliştirme ihtimallerini artıran genlere sahip olabilirler.

Birincil baş ağrısı türleri şunlardır:

• Gerilim tipi baş ağrıları (en sık görülen baş ağrısı tipidir).
• Migren baş ağrıları.
• Küme baş ağrıları.
• Yeni günlük kalıcı baş ağrıları (NDPH).

Bazı birincil baş ağrıları, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı hayat tarzına bağlı faktörler veya durumlar tarafından tetiklenebilir. Bunlar:

• Alkol, özellikle de kırmızı şarap.
• Nitrat içeren işlenmiş etler gibi bazı belirli yiyecekler (yiyecekle tetiklenen baş ağrıları).
• Nikotin tüketmek (nikotin baş ağrısı).
• Uykudaki değişiklikler veya uyku eksikliği.
• Kötü postür (kötü pozisyonda durmak).
• Egzersiz gibi fiziksel aktivite (efor baş ağrıları).
• Atlanan öğünler (açlık baş ağrısı).
• Öksürme, hapşırma, sümkürme, ıkınma (bağırsak hareketi yaparken olduğu gibi) veya şiddetli gülme veya ağlama (birincil öksürük baş ağrıları).

Birincil baş ağrıları genel olarak tehlikeli değildir ancak çok ağrılı olabilir ve günlük hayatı kötü yönde etkileyebilirler.

İkincil Baş Ağrıları

İkincil baş ağrılarına, altta yatan bir tıbbi durum neden olur. İkincil baş ağrıları, bir durumun belirtisi veya işareti olarak kabul edilirler.

Her zaman tehlikeli olmayan ve altta yatan durum tedavi edildikten sonra düzelen ikincil baş ağrısı türleri şunlardır:

• Dehidrasyon baş ağrısı.
• Sinüs baş ağrıları.
• Aşırı ilaç kullanımı baş ağrıları.

Ciddi veya potansiyel olarak hayatı tehdit eden bir durumun işareti olabilecek ikincil baş ağrısı türleri şunlardır:

• Omurilik baş ağrıları: Omurilik baş ağrıları, omuriliği kaplayan zardan omurilik sıvısı sızdığında, genellikle bir lomber ponksiyondan (beyin omurilik sıvısı alma işlemi) sonra ortaya çıkan şiddetli baş ağrılarıdır. Spinal baş ağrılarının çoğu evde tedavi edilebilir ancak uzun süreli, tedavi edilmeyen spinal baş ağrıları, subdural hematom ve nöbetler dahil olmak üzere yaşamı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilir.
• Gök gürültüsü baş ağrıları: Gök gürültüsü baş ağrısı, gök gürültüsü gibi aniden ortaya çıkan aşırı derecede ağrılı bir baş ağrısı türüdür. Bu tip baş ağrıları en şiddetli ağrıya bir dakika içinde ulaşır ve en az beş dakika boyunca devam eder. Gök gürültüsü baş ağrıları bazen zararsız olabilse de acil tıbbi yardım almak önemlidir. Bu tip baş ağrıları şunların bir işareti olabilir: Kafa travması, beyin kanaması, geri dönüşümlü serebral vazokonstriksiyon sendromu, kan basıncında ani, şiddetli bir artış.

Baş Ağrısı ve Migren Arasındaki Fark Nedir?

Migren, bir tür birincil baş ağrısı rahatsızlığıdır. Migren, en belirgini başın bir tarafında zonklayan bir baş ağrısı olmak üzere çeşitli semptomlara neden olan yaygın bir nörolojik durumdur. Migrenler genellikle; fiziksel aktivite, ışıklar, sesler veya kokular ile kötüleşir. Genellikle en az dört saat, hatta günler boyunca sürebilir.

Baş Ağrısı Kimleri Etkiler?

Çocuklar, ergenler ve yetişkinler de dahil olmak üzere herkesin baş ağrısı olabilir. İnsanların yaklaşık %96'sı hayatlarında en az bir kez baş ağrısı yaşar.

Dünyadaki insanların yaklaşık %40'ında gerilim tipi baş ağrısı ve yaklaşık %10'unda migren baş ağrısı vardır.

Baş Ağrısının Ana Nedeni Nedir?

Baş ağrısından kaynaklanan ağrı; beyin, kan damarları ve çevredeki sinirler arasında etkileşime giren sinyallerden kaynaklanır. Bir baş ağrısı sırasında birden fazla mekanizma, kasları ve kan damarlarını etkileyen belirli sinirleri harekete geçirir. Bu sinirler beyne ağrı sinyalleri göndererek baş ağrısına neden olur.

Baş Ağrısı Kalıtsal mıdır?

Baş ağrıları, özellikle de migren başta olmak üzere ailevi olarak ortaya çıkma eğilimindedir. Migreni olan çocukların genellikle migreni yaşayan en az bir biyolojik ebeveyni vardır. Ebeveynleri migren hastası olan çocukların migren geliştirme ihtimali dört kat daha fazladır.

Baş ağrıları, bir evde yaşayan kişiler tarafından paylaşılan çevreye dair faktörler tarafından da tetiklenebilir. Bunlar aşağıdakilerden biri olabilir:

• Kafein, alkol, fermente gıdalar, çikolata ve peynir gibi belirli yiyecekleri tüketmek.
• Alerjenlere maruz kalmak.
• Pasif içicilik.
• Eve ait kimyasallardan veya parfümlerden gelen güçlü kokular.

Hangi Baş Ağrısı Semptomları Acil Tıbbi Yardım Gerektirir?

Kişinin kendisinde veya çocuğunuzda aşağıdaki baş ağrısı semptomlarından herhangi biri varsa, hemen tıbbi yardım almalıdır:

• Ani, yeni ve şiddetli bir baş ağrısı,
• Yüksek ateş, nefes darlığı, ense sertliği veya döküntü ile birlikte baş ağrısı,
• Kafa travması veya kazadan sonra ortaya çıkan baş ağrıları,
• 55 yaşından sonra yeni tip bir baş ağrısına yakalanmak.

Ayrıca baş ağrısı aşağıdakiler gibi nörolojik semptomlarla ilişkiliyse hemen tıbbi yardım alınmalıdır:

• Halsizlik,
• Baş dönmesi,
• Ani denge kaybı veya düşme,
• Uyuşma veya karıncalanma,
• Felç,
• Konuşma zorlukları,
• Zihinsel karmaşa,
• Nöbetler,
• Kişilik değişiklikleri ya da uygunsuz davranışlar,
• Görme değişiklikleri (bulanık görme, çift görme veya kör noktalar oluşması).

Baş Ağrıları Nasıl Teşhis Edilir?

Sık sık baş ağrıları yaşayan veya ağrıları çok şiddetli olan kişiler bir sağlık uzmanınıza başvurmalıdır.

Baş ağrılarını doğru bir şekilde teşhis etmek önemlidir. Böylece doktor, hastanın daha iyi hissetmesine yardımcı olacak özel bir tedavi önerebilir. Doktor, fiziki muayeneyi tamamlayacak, hastanın tıbbi geçmişini değerlendirecek ve onunla baş ağrısı semptomları hakkında konuşacaktır. Bu konuşma, baş ağrısı değerlendirmesinin bir parçasıdır.

Baş ağrısı değerlendirmesi sırasında, doktor hastaya aşağıdakiler başta olmak üzere baş ağrısı geçmişi hakkında bazı sorular soracaktır:

• Baş ağrısı nasıl hissettiriyor/neye benziyor?
• Baş ağrısı ne sıklıkta oluyor?
• Baş ağrıları her seferinde ne kadar sürüyor?
• Baş ağrıları ne düzeyde bir ağrıya sebep oluyor?
• Hangi yiyecekler, içecekler veya olaylar baş ağrısını tetikliyor?
• Her gün ne kadar kafein tüketiliyor?
• Stres düzeyi nedir?
• Uyku alışkanlıkları nasıl?

Baş ağrısı, aşağıdakileri bilerek daha doğru bir şekilde teşhis edilebilir:

• Baş ağrısı ne zaman başlıyor?
• Hasta tek bir baş ağrısı türüne mi birden çok baş ağrısı türüne mi sahip?
• Fiziksel aktivite baş ağrısını şiddetlendiriyor mu?
• Ailede başka kimsede baş ağrısı var mı?
• Baş ağrıları arasında, (eğer varsa) hangi belirtiler ortaya çıkıyor?

Değerlendirmenin tıbbi geçmiş bölümü tamamlandıktan sonra, doktor fiziksel ve nörolojik muayeneler yapabilir. Doktor tarafından aşağıdakiler dahil olmak üzere baş ağrısına neden olabilecek bir hastalık veya durumun belirti ve semptomları aranır.

• Yüksek ateş,
• Enfeksiyon,
• Yüksek tansiyon,
• Kas zayıflığı, uyuşma veya karıncalanma,
• Aşırı yorgunluk,
• Bilinç kaybı,
• Denge sorunları ve sık sık düşmek,
• Görme sorunları (bulanık görme, çift görme, kör noktalar oluşması),
• Zihinsel karışıklık veya kişilik değişiklikleri,
• Nöbetler,
• Baş dönmesi,
• Mide bulantısı ve kusma.

Nörolojik testler, baş ağrısına da neden olabilecek hastalıkları elemeye odaklanır. Ciddi baş ağrılarının gelişmesinde merkezi sinir sistemindeki bir bozukluktan şüphelenilebilir.

Doktor baş ağrısı öyküsünü, fiziki ve nörolojik muayeneyi değerlendirdikten sonra hastanın ne tür bir baş ağrısına sahip olduğunu, ciddi bir sorun olup olmadığını ve ek testlere ihtiyaç duyulup duyulmayacağını belirleyecektir.

Doktor tüm bunların ardından baş ağrısının sebebinden emin değilse, hastayı bir baş ağrısı uzmanına yönlendirebilir.

Baş Ağrılarını Teşhis Etmek İçin Hangi Testler Yapılır?

Taramalar ve görüntüleme testleri diğer hastalıkları ekarte etmek için önemli olabilse de migren, küme veya gerilim tipi baş ağrılarının teşhisinde yardımcı olmazlar.

Buna rağmen doktor baş ağrısının başka bir tıbbi durumdan kaynaklandığını düşünürse, isteyebileceği birkaç görüntüleme testi vardır.

Bilgisayarlı tomografi veya MR, baş ağrılarının merkezi sinir sistemiyle ilgili bir soruna bağlı olup olmadığının belirlenmesinde yardımcı olabilir. Bu testlerin her ikisi de beyindeki herhangi bir anormal alanı veya sorunu gösterebilen kesitsel görüntüler üretir.

Baş Ağrısı Nasıl Tedavi Edilir?

Baş ağrısı tedavisi baş ağrısının tipine bağlıdır.

Birincil baş ağrılarını tedavi etmenin en önemli kısımlarından biri, tetikleyicileri bulmaktır. Bunların ne olduğunu öğrenmek -genel olarak bir baş ağrısı günlüğü tutarak- sahip olunan baş ağrılarının sıklığını azaltabilir.

Tetikleyiciler öğrenildikten sonra, doktor tedaviyi kişiye göre uyarlayabilir. Örneğin, gergin veya endişeli olunduğunda kişinin başı ağrıyabilir. Psikolojik danışmanlık almak ve stres yönetimi teknikleri, bu tetikleyicinin daha iyi ele alınmasına yardımcı olabilir. Stres seviyesi düşürülerek, stres kaynaklı baş ağrılarından kaçınılabilir.

Her baş ağrısı ilaç gerektirmez. Baş ağrıları için çeşitli tedaviler mevcuttur. Baş ağrısının tipine, sıklığına ve nedenine bağlı olarak tedavi seçenekleri şunlardır:

• Stres yönetimi,
• Biyolojik geri bildirim,
• İlaçlar,
• Altta yatan tıbbi durumu/nedeni tedavi etmek.

Baş ağrısı İçin Stres Yönetimi Nedir?

Stres yönetimi kişiye, stresli durumlarla başa çıkmanın yollarını öğretir. Gevşeme teknikleri stresi yönetmeye yardımcı olur. Gerginliğinizi azaltmak için derin nefes almak, kasları gevşetmek ve müzik gibi şeylerden faydalanılabilir.

Baş Ağrısı İçin Biyolojik Geri Bildirim Nedir?

Biyolojik geri bildirim, vücutta gerilimin arttığını fark etmeyi öğretir. Vücudun stresli durumlara nasıl tepki verdiği ve vücudu sakinleştirmenin yolları öğrenilir. Biyolojik geri bildirim sırasında sensörler vücuda bağlanır. Sensörler, aşağıda listelenenlerde artış olup olmadığı da dahil olmak üzere baş ağrısına verilen istemsiz fiziksel tepkileri ölçerler:

• Solunum hızı,
• Kalp atış hızı,
• Sıcaklık,
• Kas gerginliği,
• Beyin aktivitesi.

Baş Ağrısı İçin İlaçlar Kullanılabilecek İlaçlar Nelerdir?

Ara sıra meydana gelen gerilim tipi baş ağrıları genellikle reçetesiz satılan ağrı kesicilere iyi yanıt verir ancak bu ilaçları çok sık kullanmanın uzun süreli günlük baş ağrılarına (aşırı ilaç kullanımı baş ağrıları) yol açabileceği unutulmamalıdır.

Sık veya şiddetli baş ağrıları için doktorlar reçeteli baş ağrısı ilaçları önerebilir. Triptanlar ve diğer ilaç türleri migren atağını durdurabilir. Bu ilaçlar yaklaşmakta olan bir baş ağrısının ilk belirtilerinde alınır.

Yüksek tansiyon, nöbet ve depresyon ilaçları, kimi durumlarda migreni önleyebilir. Doktorlar baş ağrısı sıklığını azaltmak için bu ilaçlardan birinin denenmesini önerebilir.

Sekonder (ikincil) baş ağrısında, buna neden olan altta yatan tıbbi durumu tedavi etmek gerekir. Örneğin, ikincil öksürük baş ağrısının altında yatan nedeni düzeltmek için genellikle ameliyat gerekir.

Baş Ağrısı İçin Evde Neler Yapılabilir?

Ara sıra meydana gelen hafif baş ağrısı, reçetesiz satılan ağrı kesicilerle evde tedavi edilebilir. Baş ağrıları için diğer kişisel tedaviler şunlardır:

• Başa sıcak veya soğuk uygulamak,
• Germe egzersizleri yapmak,
• Başa, boyna veya sırta masaj yapmak,
• Karanlık ve sessiz bir odada dinlenmek,
• Yürüyüş yapmak.

Baş Ağrısı Nasıl Önlenebilir?

Baş ağrısını önlemenin anahtarı, onu neyin tetiklediğini bulmaktır. Tetikleyiciler kişiye özeldir, yani bir kişinin başını ağrıtan şey başkaları için sorun olmayabilir. Tetikleyiciler belirlendikten sonra, kişi bunlardan kaçınabilir veya bunları en aza indirmeye çalışabilir.

Örneğin güçlü kokuların baş ağrısını harekete geçirdiğini fark eden kişi parfümlerden ve kokulu ürünlerden kaçınırsa, bunun büyük bir fark yaratabildiğini görecektir. Aynı durum; rahatsız eden yiyecekler, uyku eksikliği ve kötü duruş gibi diğer yaygın tetikleyiciler için de geçerlidir.

Bununla birlikte birçok kişi tetikleyicilerden kaçınamaz veya tetikleyicileri belirleyemez. Bu durumda, genellikle bir baş ağrısı uzmanıyla beraber yürütülen daha kişiselleştirilmiş multidisipliner bir yaklaşım gerekir.

Baş Ağrısı veya Migren Tedavi Edilebilir mi?

Yüksek tansiyon gibi baş ağrısına neden olan sağlık sorunlarını tedavi etmek baş ağrısını ortadan kaldırabilir. Son zamanlarda baş ağrısına neyin sebep olduğuna dair anlayışta birkaç yeni gelişme yaşanmış durumdadır.

Araştırmacılar bir tedaviye her zamankinden daha yakın olsalar da şu anda birincil baş ağrılarına yönelik bir tedavi bulunmamaktadır. Tedavi, semptomları hafifletmeye ve gelecekteki baş ağrılarını önlemeye odaklanır.

Baş Ağrıları İçin Ne Zaman Doktora Başvurulmalıdır?

Kişinin kendisinde veya çocuğunda aşağıdaki belirtilerden veya durumlardan herhangi biri varsa, bir doktora başvurmalıdır:

• Haftada bir veya daha fazla baş ağrısı yaşıyorsa.
• Sürekli kötüleşen ve geçmeyen baş ağrıları varsa.
• Baş ağrıları için her gün veya hemen hemen her gün bir ağrı kesici alma ihtiyacı duyuyorsa.
• Baş ağrısı semptomlarını hafifletmek için haftada iki ila üç dozdan fazla reçetesiz ilaca ihtiyaç duyuyorsa.
• Efor, öksürme, eğilme veya yorucu aktivite ile tetiklenen baş ağrıları yaşıyorsa.
• Baş ağrısı geçmişine sahipse ancak baş ağrısı semptomlarında yakın zamanda bir değişiklik yaşadıysa.

Baş ağrıları günlük işleyişe engel oluyorsa veya kişinin ruh halinizi etkiliyorsa, bir doktorla görüşmek son derece önemlidir. Kişi mümkünse, baş ağrısı yaşadığında nasıl hissettiğini not almalıdır. Baş ağrılarının ve bunların nasıl hissettirdiğinin bir günlüğünü tutmak, doktor randevusu sırasında yardımcı olabilir.

Kişinin baş ağrıları hakkında doktoruna verdiği bilgiler, teşhis sürecinin en önemli parçasıdır. Doktora baş ağrıları hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi verilirse, kişinin kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olacak doğru bir teşhis ve tedavi planı alma şansı da o oranda artar.