Amenore (Adet Görememe) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Amenore (Adet Görememe) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızda konuya dair detaylara değineceğiz. Amenore bir veya daha fazla adet dönemi boyunca adet görmemektir. Kişi eğer 15 yaşından büyükse ve ilk adetini görmediyse (birincil amenore) ya da 3 ay veya daha uzun süredir adet görmüyorsa (ikincil amenore) bir doktorla görüşülmelidir. Amenore genellikle tedavi edilebilir bir durumdur. Genellikle tedavi ile düzenli adet döngüsü yeniden başlayacaktır.

Amenore Nedir?

Amenore, adet döneminin olmaması durumudur. İki tür amenore vardır: Birincil ve ikincil. Birincil amenore, 15 yaşından büyük bir kişinin ilk adetini hiç görmemiş olmasıdır. İkincil amenore, bir kişi 3 aydan daha uzun süre adet görmediğinde meydana gelir.

Adet Kanaması Nasıl Gerçekleşir?

Karmaşık bir hormon sistemi adet döngüsünü kontrol eder. Her döngüde bu hormonlar rahmi muhtemel bir hamilelik için hazırlar. Eğer o döngüde hamilelik olmazsa, rahmin iç yüzeyi dökülür. Bu dökülme kişinin adet dönemidir. Aşağıdaki organlar ve yapılarla ilgili sorunlar da dahil olmak üzere adet dönemini etkileyebilecek birçok faktör vardır:

• Hipotalamus: Yumurtlamayı (yumurta bırakmayı) etkileyen hipofiz bezinizi kontrol eder.
• Yumurtalıklar: Yumurtlama için yumurtayı ve östrojen ve progesteron hormonlarını depolar ve üretir.
• Rahim: Rahmin iç yüzeyini kalınlaştırarak hormonlara yanıt verir. Bu yüzey, gebelik yoksa adet döneminde dökülür.

Amenore Türleri Nelerdir?

Adet görememe ya da tıbbi tabiri ile amenorenin iki türü vardır. Brincil ve ikincil amenore türleri, aşağıda kısaca anlatılmıştır.

• Birincil Amenore

Birincil (primer) amenore, 15 yaşına kadar veya ergenliğin ilk belirtilerinden (göğüslerin gelişmesi gibi) sonraki 5 yıl içinde ilk adeti görmemektir. Genellikle genetik şartlardan (doğuştan gelen şartlar) veya edinilmiş anormalliklerden (doğumdan sonra gelişen şartlar) kaynaklanır.

• İkincil Amenore

İkincil (sekonder) amenore, düzenli adet görmeye rağmen en az 3 ay boyunca adet görmemek veya daha önce düzensiz olan adetin altı ay boyunca durmasıdır. Bu tür amenore için yaygın nedenler şunlardır:

• Hamilelik.
• Laktasyon.
• Stres.
• Kronik bir hastalığa sahip olmak.

Amenore Ne Kadar Yaygındır?

Hamile olmayan, emzirmeyen veya menopoza girmeyen yaklaşık her 4 kadından 1'i hayatlarının bir döneminde amenore yaşarlar.

Amenore Belirtileri Nelerdir?

Ana belirti adet görmemektir. Diğer belirtiler nedene bağlıdır. Aşağıdakiler yaşanabilir:

• Sıcak basmaları.
• Meme uçlarından süt sızıntısı.
• Vajinal kuruluk.
• Baş ağrısı.
• Görme değişiklikleri.
• Akne.
• Yüzde ve vücutta aşırı kıllanma.

Nasıl Amenore Olunur?

Farklı amenore türlerinin farklı nedenleri vardır. Bazı nedenler doğal olarak kendiliğinden ortaya çıkarken, diğerleri tıbbi bir durumun veya sorunun işareti olabilir.

Adet görememenin doğal (veya normal) nedenleri arasında şunlar yer alır:

• Hamilelik (ikincil amenorenin en yaygın nedeni).
• Emzirme (veya laktasyon amenoresi).
• Menopoz.
• Rahmi veya yumurtalıkları aldırmak için ameliyat olmuş olmak.

Birincil Amenorenin Yaygın Nedenleri Nelerdir?

Birincil amenore, 15 yaşına kadar adet görülmediğinde ortaya çıkar. Yaygın nedenleri şunlardır:

• Turner sendromu gibi üreme sistemini etkileyen kromozomal veya genetik sorunlar.
• Beyin veya hipofiz beziyle ilgili sorunlardan kaynaklanan hormonal sorunlar.
• Rahmin veya vajinanın eksik kısımları veya az gelişmiş bir üreme sistemine sahip olmak gibi organlarla ilgili yapısal sorunlar.

İkincil Amenorenin Yaygın Nedenleri Nelerdir?

İkincil amenore, daha önce normal bir dönem geçirdikten sonra 3 veya daha fazla ay boyunca adet görmemektir. Yaygın nedenleri şunlardır:

• Depo-Provera, rahim içi araçlar ve bazı doğum kontrol hapları gibi bazı doğum kontrol yöntemleri.
• Kanser için kemoterapi ve radyasyon tedavisi.
• Yara izi bırakan önceki rahim ameliyatı (örneğin, genellikle D&C olarak adlandırılan bir dilatasyon ve küretaj geçirildiyse).
• Stres.
• Kötü beslenme.
• Kilo değişiklikleri, aşırı kilo kaybı veya alımı.
• Aşırı egzersiz rutinleri.
• Bazı ilaçlar.

Aşağıdaki tıbbi durumlar da ikincil amenoreye neden olabilir:

• Birincil yumurtalık yetmezliği (POI), yumurtalıkların 40 yaşından önce çalışmayı bırakması.
• Hipotalamustaki bir sorun nedeniyle amenorenin meydana geldiği bir durum olan hipotalamik amenore.
• İyi huylu hipofiz tümörü veya aşırı prolaktin üretimi gibi hipofiz bozuklukları.
• Polikistik over sendromu, adrenal bozukluklar veya hipotiroidizm gibi durumların bir sonucu olarak hormonal dengesizlikler.
• Yumurtalık tümörleri.
• Obezite.
• Devam eden bir hastalık veya kronik bir hastalık (böbrek hastalığı veya iltihaplı bağırsak hastalığı gibi).

Amenore İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Amenore için risk faktörleri şunlardır:

• Ailede amenore veya erken menopoz öyküsü.
• Yumurtalıkları veya uterusu etkileyen genetik veya kromozomal durum.
• Obezite veya düşük kilolu olmak.
• Yeme bozukluğu.
• Aşırı egzersiz.
• Kötü beslenme.
• Stres.
• Kronik hastalık.

Amenore Komplikasyonları Nelerdir?

Amenore hayatı tehdit edici değildir. Bununla birlikte, bazı nedenler uzun vadeli komplikasyonlara yol açabilir, bu nedenle amenore her zaman bir doktor tarafından değerlendirilmelidir. Amenore olmak, aşağıdaki hastalıklara yakalanma olasılığını artırabilir:

• Osteoporoz veya kardiyovasküler hastalık (östrojen eksikliğine bağlı olarak).
• Hamile kalmada zorluklar veya kısırlık.
• Pelvik ağrı (nedeni yapısal sorunlarsa).

Amenore Nasıl Teşhis Edilir?

Adet görmeyenler bir doktora başvurmalıdır. Doktor kişiye, adet geçmişi de dahil olmak üzere semptomları ve tıbbi geçmişi hakkında sorular soracaklardır. Doktor kişiye fiziki muayene ve pelvik muayene yapacaktır.

Doktorlar Amenore İçin Hangi Testleri Yapar?

Doktor, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı testler yapmak isteyebilir:

• Gebelik testi.
• Hormon düzeylerini kontrol etmek ve tiroit veya böbreküstü bezi bozukluklarını tespit etmek için kan testleri.
• Birincil yumurtalık yetmezliği varsa ve kişi 40 yaşından gençse genetik test.
• Hipofiz bezinde bir sorun olduğundan şüpheleniliyorsa MR.
• Yumurtalıklar veya rahimle ilgili bir sorundan şüpheleniliyorsa ultrason.

Adet Dönemleri Takip Edilmeli midir?

Amenore teşhisi koymak zor olabilir. Amenorenin nedeni hamilelik veya menopoz gibi belirgin değilse, doktor adet döngüsündeki değişikliklerin kaydının tutulmasını isteyebilir. Adet dönemlerinin bu geçmişi, doktorun bir tanı koymasına yardımcı olabilir.

Bir uygulama veya günlük kullanarak şunlar not edilmelidir:

• Adet dönemlerinin ne kadar sürdüğü.
• Son adetin ne zaman görüldüğü.
• Alınan ilaçlar.
• Beslenme düzenindeki veya egzersiz rutinindeki değişiklikler.
• Stres gibi yaşanan duygusal zorluklar.

Amenore Nasıl Tedavi Edilir?

Menopoz, emzirme veya hamilelik nedeniyle kişinin adeti durduysa, doktorun bunu tedavi etmesi gerekmeyecektir.

Diğer durumlarda tedavi, nedene bağlı olacaktır ve şunları içerebilir:

• Kişi için sağlıklı olan kiloyu korumaya yardımcı olacak bir diyet ve egzersiz planı uygulamak.
• Stres yönetimi teknikleri.
• Egzersiz seviyelerinin değiştirilmesi.
• Doktor tarafından reçete edildiği şekilde hormonal tedavi (ilaç).
• Ameliyat (nadir durumlarda).

Ek olarak doktor, amenorenin yan etkilerine yardımcı olmak için bazı tedaviler önerebilir:

• Sıcak basmalarını ve vajinal kuruluğu hafifletmek için östrojen tedavisi.
• Kemikleri güçlü tutmak için kalsiyum ve D vitamini takviyeleri.
• Kuvvet antrenmanı (ağırlık kaldırma veya kasları güçlendirecek hareketler yapma).

Amenore İçin Ameliyata İhtiyaç Var mıdır?

Amenore için ameliyat nadirdir. Doktor aşağıdaki durumlarda bunu önerebilir:

• Vajinal septum veya imperfore kızlık zarı gibi vajinal kanamayı engelleyen fiziksel bir farklılık.
• Hipofiz tümörü.
• Rahim yara dokusu.

Amenore Ne Kadar Sürer?

Çoğu amenore vakası tedavi edilebilirdir. Tedavi ile adetler düzenli olarak gerçekleşmeye başlamalıdır. Adetlerin geri gelmesi birkaç ay sürebilir ancak çoğu durumda geri gelecektir. Tedavi ile neler beklenebileceği hakkında bir doktorla konuşulmalıdır.

Amenore Nasıl Önlenebilir?

Genel sağlık durumunun iyi olması ikincil amenorenin bazı nedenlerini önlemeye yardımcı olabilir. Aşağıdakileri yapmaya çalışmak faydalı olacaktır:

• Kişi için sağlıklı olan bir diyet ve egzersiz planı uygulamak.
• Adet döngüsün farkında olmak (böylece bir adet dönemi kaçırılırsa bunu bilmek).
• Pelvik muayene ve Pap smear testi yaptırmak da dahil olmak üzere düzenli jinekolojik randevular almak.
• Düzenli ve yeterli uyku almak.

Adet Dönemi Geri Döner mi?

Tipik olarak, altta yatan neden tedavi edildiğinde adet dönemi de geri gelecektir ancak tekrar düzenli hale gelmesi zaman alabilir. Bazı durumlarda kişinin, hiç adet görmeyeceği anlamına gelen bir sağlık sorunu olabilir. Böyle bir durumda, hamile kalmak isteniyorsa doktor kişiyle doğurganlık seçenekleri hakkında konuşabilir.

Amenore Konusunda Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

3 ay boyunca adet görülmezse bir doktorla iletişime geçilmelidir. Bir adet dönemi kaçırılırsa ve kişi aşağıdakilere sahipse bir doktoru ziyaret etmelidir:

• Denge, koordinasyon veya görme ile ilgili sorun yaşanıyorsa (bu belirtiler daha ciddi bir duruma işaret ediyor olabilir).
• Doğum yapılmadığı halde anne sütü üretiliyorsa.
• Vücutta aşırı kıllanma fark edilirse.
• Kişi 15 yaşından büyükse ve henüz ilk adetini görmediyse.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Doktorla konuşulduğunda aşağıdaki soruların sorulması faydalı olacaktır:

• Amenoreme ne sebep oluyor?
• Tedavi seçeneklerim nelerdir ve her birinin riskleri ve faydaları nelerdir?
• Hormonal tedaviler için bir endokrinologa görünmem gerekir mi?
• Amenorem varsa yine de hamile kalabilir miyim?
• Adet dönemim geri döndükten sonra tekrar amenore olabilir miyim?

Doğum Kontrol Hapını Bıraktıktan Sonra Amenore Olması Normal midir?

Bazı insanlar doğum kontrol haplarını bıraktıktan sonra adet görmediklerini fark ederler (hap sonrası amenore). Bunun nedeni, vücudun yumurtlama ve adet kanaması için gerekli hormonları nasıl üreteceğini hatırlamaya çalışmasıdır. Vücudun yeniden adet görmeye başlaması üç ay kadar sürebilir. Doğum kontrol hapını bıraktıktan sonra dört ila altı aydan daha uzun süre adet görülmezse bir sağlık uzmanıyla konuşulmalıdır.

Amenore Bir Tür Kısırlık mıdır?

Amenore bir kısırlık türü değildir ancak adet görmemek hamile kalamamaya yol açabilir. Kişinin çocuk sahibi olma hedefi varsa ve adet döngüsü düzensizse veya yoksa, randevu için bir doktorla iletişime geçmelidir. Kişi eğer 15 yaşından büyükse ve adet görmüyorsa ya da normal bir adet döngüsü olduğu halde şimdi adet görmemeye başladıysa bir doktorla iletişime geçmelidir. Amenore genellikle tedavi edilebilir bir durumun işaretidir. Doktor adet göremeye neyin sebep olduğunu anladığında, döngüyü düzenlemek için bir tedavi alınabilir. Normal adet döngülerine geri dönmeye yardımcı olmak için yaşam tarzı değişikliklerine veya hormonal tedaviye ihtiyaç duyulabilir.