Omuz Protezi Ameliyatı (Omuz Artroplastisi) Nedir? Nasıl Yapılır?

Ana Sayfa
Omuz Protezi Ameliyatı (Omuz Artroplastisi) Nedir? Nasıl Yapılır?

Omuz protezi ameliyatı, kalça ekleminin cerrahi kısımlarını protez adı verilen bileşenlerle değiştirerek ağrı ve işlev bozukluklarının kaynağını ortadan kaldırmaya çalışan bir prosedürdür. Omuz, diğer tüm kısımlardan daha geniş bir hareket aralığı ile dönen oldukça önemli bir kısımdır. Kişinin omuz hareketleri, bir dolaba uzanamayacak, iyi bir uyku uyuyamayacak kadar acı çekmeye ve bunun gibi başka belirtilere neden oluyorsa doktorlar protez (artroplasti) cerrahisini düşünebilir. Bu ameliyat ağrıyı hafifletebilir ve hareket kabiliyetini artırabilir.

Omuz Protezi Ameliyatı Nedir?

Omuz protezi ameliyatı, kalça ekleminin cerrahi kısımlarını protez adı verilen bileşenlerle değiştirerek ağrı ve işlev bozukluklarının kaynağını ortadan kaldırmaya çalışan bir prosedürdür. Omuz protezi ameliyatının en yaygın nedenleri; osteoartrit, rotator manşet yırtığı artroplastisi, avasküler nekroz veya romatoid artrittir. Prosedür, ağrıyı hafifletmek, güç ve hareket açıklığını artırmak, omuz ve kolu rahat kullanmayı sağlamak amacıyla yapılır.

Omuz Yapısı Nasıldır?

Omuz, kalça eklemine benzer büyük bir top ve yuva eklemidir. Vücuttaki diğer tüm eklemlerden daha geniş bir hareket aralığında dönebilir. Omuz eklemi; omuzu yerinde tutan ve hareket etmesini sağlayan kemikler, tendonlar, kaslar ve bağlardan oluşur. Omuz ekleminin kemikleri arasında klavikula (köprücük kemiği), skapula (kürek kemiği adı da verilen büyük, düz, üçgen kemik) ve humerus (üst kol kemiği) bulunur.

Köprücük kemiği, kürek kemiğine akromioklaviküler eklem (AC eklem) ile bağlanır. Köprücük kemiği, omuzu göğüs kafesine bağlar ve onu vücuttan uzakta tutar. Humerusun yuvarlak başı veya üst kol kemiği, kürek kemiğindeki yuvaya dayanır. Kemiklerin birbirine temas eden yüzeyleri, kemikleri koruyan ve kolayca kayarak hareket etmelerini sağlayan kıkırdak adı verilen pürüzsüz bir madde ile kaplıdır. Omuzu çevreleyen kaslar ve tendonlar stabilite ve destek sağlar. Sinoviyal zar adı verilen ince ve pürüzsüz bir doku, omuz ekleminin içinde kalan tüm yüzeyleri kaplar. Sağlıklı bir omuzda bulunan bu zar, kıkırdakları kayganlaştıran ve omuzdaki neredeyse tüm sürtünmeleri ortadan kaldıran az miktarda sıvı üretir.

Rotator manşet kasları, omuz eklemini çevreleyen ve tendonları ile kol kemiğinin ucuna bağlanan dört kas grubudur. Rotator manşetin işlevi, top ve yuva eklemini bir arada tutmak ve hareketine yardımcı olmaktır. Bu nedenle rotator manşet tendonları yırtıldığında hastalar ağrı, dengesizlik ve fonksiyon kaybı yaşarlar. Yaşlı bir hastada düşmeden dolayı oluşan travma veya temas sporundan kaynaklanan bir yaralanma rotator manşet yırtıklarına neden olabilir.

Rotator manşet yırtıkları, yırtığın büyüklüğü ve yeri ile;

Hastanın yaşı,
Belirtilerinin süresi,
Genel sağlık durumu,
Hareket açıklığı ve istenen aktivite düzeyine bağlı olarak,

fizik tedavi veya ara sıra yapılan kortizon enjeksiyonu ile tedavi edilebilir. Bunlar başarısız olduğunda ameliyat gerekir.

Omuz Protezi Ameliyatları Ne Kadar Yaygındır?

Amerika Birleşik Devletleri'nde her yıl 70.000'den fazla kişi bu prosedürü yaptırmaktadır.

Omuz Protezleri Nasıldır?

Humerus başının yerine kola bağlı ve genellikle titanyumdan yapılmış bir gövdeye tutturulmuş özel bir paslanmaz çelikten imal edilen metal bir top kullanılırken, glenoid yuvanın yerine ise polietilen bir çanak kullanılır.

Omuz Protezi Ameliyatı Hangi Durumda Yapılır?

Omuz protezi ameliyatı, eklem fonksiyon bozukluğu çeken hastalara önerilen bir seçenektir. Bu durum genellikle; osteoartrit, rotator manşet yırtığı artropatisi, avasküler nekroz, romatoid artrit, nadiren görülse de bir travma ya da düşme nedeniyle ciddi bir kırığa sahip olanları kapsar. Genel olarak fizik tedavi ve ilaçlar gibi diğer tüm tedaviler öncelikli olarak değerlendirilir.

Aşağıdaki belirtilere sahipseniz, omuz protezi ameliyatı sizin için uygun olabilir:

Omuz ağrınızın şiddeti sebebiyle yıkanmak, giyinmek ve bir dolaba uzanmak gibi günlük faaliyetlerde zorlanıyorsanız
Omuzunuzda hareket kaybı varsa
Omuzunuzda zayıflık varsa
İyi bir gece uykusu çekmenizi engelleyecek kadar kötü bir ağrıya sahipseniz
İltihaba karşı ilaçlar, kortizon enjeksiyonları ve fizik tedavi denediğiniz halde sizi rahatlatacak düzeyde bir fayda görmediyseniz
Önceden yaptırdığınız artroskopik cerrahi, rotator manşet veya kırık onarımınız varsa ve bunlar semptomlarınızı gidermede başarısız olduysa

Omuz Protezi Ameliyatı Türleri Nelerdir?

Cerrahlar, ne tür bir omuz protezine ihtiyaç duyabileceği konusunda hastalarla görüşür. Bu ameliyatlarda dört seçenek vardır:

Hemiartroplasti: Bu prosedürde sadece humerus başı ve gövde değiştirilir. Gövde, topa bağlıdır ve doğal yuvayla eklemlidir.
Yeniden Yüzeylendirme Hemiartroplastisi: Humerus başının eklem yüzeyinin sapsız, başlık benzeri bir protezle değiştirilmesini içerir.
Anatomik Total Omuz Değişimi: Artritik eklem, humerus tarafındaki bir gövdeye tutturulmuş oldukça parlatılmış metal bir top ile glenoid yuvada plastik bir çanak ile değiştirilir.
Gövdesiz Total Omuz Artroplastisi: Metal topun gövde olmadan üst kola tutturulduğu, total omuz artroplastisinin kemiği koruyan bir versiyonudur.
Ters Total Omuz Değişimi: Ters total omuz protezinde, eklem tam anlamıyla tersine çevrilir. Glenoid yuvanın olduğu yere metal bilye yerleştirilir ve gövdeye plastik bir çanak takılır. Üst kol kemiğine (humerus) yerleştirilir.

Omuz Protezi Ameliyatı İçin İlk Randevuda Neler Yaşanır?

Ortopedi cerrahıyla ilk randevu, röntgen görüntülemesi, fiziki muayene ve tıbbi geçmişin kapsamlı bir şekilde gözden geçirilmesini içerecektir.

Fiziki muayene, cerrahın ağrının kaynağını ve hareket aralığındaki azalmayı belirlemesine yardımcı olacaktır.

X-ışınları kemik çıkıntılarını, hasarlı eklem yüzeylerini ve daralmış eklem boşluklarınıgösterir.

Omuzda bir travma veya yaralanma varsa röntgen görüntülemesi, doktorun kırığın düzeltilip düzeltilemeyeceğini, omzun protezle yenilenmesinin gerekip gerekmediğini değerlendirmesine yardımcı olacaktır.

Omuz probleminin geçmişini detaylandırmak;

Aktivite ile oluşan ağrının derecesini,
Kullanımdaki sınırları,
Hareket kaybını,
İstirahat sırasındaki ağrıyı,
İlaçlar, enjeksiyonlar, fizik tedavi ve önceki ameliyatlar dahil tüm eski tedavileri doktora açıklamayı içerir.

Bu bilgilerle birlikte hasta ve ortopedist, bir sonraki en uygun adımın ne olacağını belirler.

Omuz Protezi Ameliyatı İçin Nasıl Hazırlanılır?

Acil bir durum olmadıkça ameliyat önceden planlanacaktır. Ameliyatın tarihini bilmek, hastaneden taburcu olduktan sonra ihtiyaç duyabilecek her türlü özel yardımı planlamak ve hazırlık yapmak için yeterli zamanın olacağı anlamına gelir. Taburcu olduktan sonra ev egzersizlerinde hastaya yardımcı olacak bir yakınının olması önemlidir. Hasta yakını, hastanede kaldığı süre boyunca en az bir veya iki kez fizik tedaviye eşlik etmelidir.

Omuz protezi bir ayakta tedavi prosedürü olarak yapılabilir ancak hastaneden ayrılmadan önce ağrının iyi yönetildiğinden ve hastanın tıbbi olarak stabil olduğundan emin olmak için ameliyattan sonra ortalama bir gece hastanede kalınmaktadır.
Ameliyattan 1-2 hafta önce, bir dizi test planlanacaktır. Bu testler genellikle; bazı kan testleri, kalbin elektriksel aktivitesini değerlendiren bir elektrokardiyogram (EKG)dır.
Bazı ilaçlar ameliyatı zorlaştıracağı için kesilebilir ve diğer ilaçlara devam etmek gerekebilir. Aksi belirtilmedikçe, ameliyattan bir hafta önceden başlayarak aspirin de dahil olmak üzere kan sulandırıcı ilacı kullanmayı bırakmak gerekir. Doktorlar hastaya, düzenli olarak kullandığı ilaçlarla ilgili talimatlar verecektir.
Çoğu hasta ameliyattan önceki geceyi evinde geçirir ve ameliyat sabahı hastaneye gelir. Ameliyat günü, yeri ve saati hastaya tam olarak bildirilir.
Ameliyattan önceki gün gece yarısından itibaren hiçbir şey yiyip içilmemesi gerekir.
Tırnaklarda herhangi bir oje varsa hastaneye yatıştan önce çıkarılmalıdır.
Eğer varsa hastadan; tüm takılar (yüzük, kolye, küpe vb.), gözlük, takma dişler, peruk ve kontakt lens gibi şeyleri çıkarması istenecektir.
Anestezi uzmanı, hasta için en uygun anestezi türüne karar verecektir. Bu prosedür için en sık uygulanan anestezi şekli damar yoluyla hastayı rahat, konforlu ve yatıştırıcı tutacak ilaçlar verilerek yapılan genel anestezidir. Ayrıca hastaya, ameliyat sonrası ağrısını en aza indirmek için anesteziyi bölgesel veya blok anestezi ile tamamlama seçeneği de sunulabilir.
Ameliyattan sonra çoğu hasta normal bir akşam yemeği yiyebilir ve tuvalete gidebilir.
Lokal anestezi, operasyondan sonra uzun süre ağrı kesici kullanmaya sebep olur.
Aileden biri, hastane ziyaret kurallarına bağlı olarak ameliyat saatine kadar hastanın yanında kalabilir. Hasta değerli eşyalarını evde bırakılmalı veya aile üyelerine teslim etmelidir.
Hemşireler hastanın tansiyonunu, nabzını, ateşini ölçerek ve ameliyat öncesi ilaçlarını vererek hastayı ameliyata hazırlayacaktır. Bu ilaçlar uyuşukluğa ve ağız kuruluğuna neden olabilir. Ameliyathaneye gitmeden önce çeşitli sıvılar, ilaçlar ve antibiyotikler için bir damar yolu açılacaktır.
Hasta, bir sedye ya da tekerlekli sandalye ile ameliyata götürülür. Hastane personeli hastaya adını sorar, kimlik bilgilerini kolundaki bileklik ile doğrular ve hangi omzun (sağ/sol) ameliyat edileceğini hastadan tekrar öğrenir.
Hastanın ailesi, hastane kurallarının izin verdiği belirlenmiş alanlarda bekleyebilir. Doktor, ameliyat biter bitmez hasta yakınlarını bilgilendirecektir.
Ameliyat herhangi bir nedenle uzarsa, cerrah genellikle hasta yakınlarına periyodik güncellemeler verir ve onları gelişmeler hakkında bilgilendirir.

Omuz Protezi Ameliyatı Sırasında Hastayı Neler Bekler?

Hasta; ameliyathanede hemşireler, doktorlar, teknisyenler ve anestezi uzmanları ile karşılaşır. Ameliyathane aydınlık ve oldukça serin olacaktır. Hastayı sıcak tutmak için battaniyeler mevcuttur. Çalışan insanların sayısı nedeniyle, oda çok kalabalık görünür ve biraz gürültülü olabilir. Hasta daha sonra ameliyat masasına götürülür ve hastanın rahat etmesi sağlanır. Cerrahi bölgeyi korumak için hastanın üzerine steril cerrahi örtü örtülür. Anestezi uzmanı, ameliyat boyunca hastanın durumunu izleyerek yanında kalacaktır. Ameliyat sırasında tamamen uyuması için hasta genel anestezi altında olacaktır.

Omuz Protezi Ameliyatı Ne Kadar Sürer?

Ameliyat yaklaşık iki saat sürecektir. Hasta yakınları için bu süre daha uzun olabilir çünkü hasta onlarla vedalaştıktan sonra ameliyatın başlaması yaklaşık bir saat alır ve hastanın genel anesteziden tamamen uyanıp onları yeniden görebilmesi ameliyattan yaklaşık 2 saat sonra olacaktır.

Omuz Protezi Ameliyatından Sonra Neler Olur?

Ameliyattan sonra hasta anestezinin etkilerinden kurtulurken hayati belirtileri (kan basıncı, nabız ve solunum) sık sık izlenecektir.
Hasta uyandığında omzunda bir pansuman olacak ve ayılma odasında kaldığı süre içerisinde omzunun bir röntgeni çekilecektir.
Uyanma odasında kalınacak süre en az bir saattir. Kalış süresinin uzunluğu, anestezinin etkileri de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır.
Doktorların ve hemşireler hastanın durumunu değerlendirecek ve bir hastane odasına alınması için en uygun zamanı belirleyecektir.
Hasta yakınlarının bu alana girmesine izin verilmez. Hasta yakınları, ancak bir hastane odasına götürüldüğünüzde hastayı ziyaret edebilirler.
Hasta, odasına götürüldükten ve yatağına yatırıldıktan sonra hemşireler durumunu değerlendirecek, hastanın hayati belirtilerini, omuz sargısını, elinin hareketini ve hissini kontrol edeceklerdir. Ameliyattan sonraki ilk 24 saat kol askıda kalabilir.
Omuz ameliyatı ağrılı olduğu için ağrı kontrolü çok önemlidir. Bölgesel sinir blokajı ağrının çoğunu gidermelidir. Bazı durumlarda bu blokaj %100 çalışmayabilir ve rahatlamak için ağızdan ağrı kesici ilaçlar alınması gerekebilir.
Hastanede kalınan süre içerisinde, hastanın yataktan kalkması ve hareket etmesi önerilir. Giyinmeyi kolaylaştıracağı için yanında bol giysiler getirmesi tavsiye edilir.
Ameliyattan 48 saat sonra duş alınabilir.
Fizyoterapistler, belirli kısıtlamaları, egzersizleri ve hastanın bu egzersizleri evde nasıl sürdüreceğini öğrenmesine yardımcı olacaktır. Taburcu olunmasının ardından hastaya yazılı talimatlar da verilecektir. Bu egzersizler oldukça basittir ve yapılması oldukça az bir zaman alır.

Total omuz eklemi replasmanının başarılı bir sonuç vermesi, büyük ölçüde egzersizlerin titizlikle uygulanmasına bağlıdır. Egzersiz programı sayesinde, kaslar bir yıl boyunca metodik ve aşamalı olarak esnetilecek ve güçlendirilecektir. İstenen etki, yeni total omuz protezinizin ideal fonksiyonuna erişmesidir. Hastaların çoğu için fizik tedavi gerekmez ancak bazı durumlarda hastaneden taburcu olduktan sonra ayakta fizik tedavi istenebilir. Doktor, hastanın kendi başına yaptığı egzersizlerdeki ilerlemeye bağlı olarak bu konuyu kontrol randevularında hastayla beraber değerlendirecektir.

Omuz Protezi Ameliyatının Avantajları Nelerdir?

Omuz protezi ameliyatı;

Ağrıdan kurtulmayı,
İyileşmiş bir hareket,
Fonksiyon aralığına sahip olmayı sağlar.

Omuz Protezi Ameliyatının Komplikasyonları Nelerdir?

Tüm ameliyatlar bazı riskler taşır. Omuz protezi ameliyatını takip eden birkaç olası komplikasyon şunlardır:

Enfeksiyon: Yara bölgesindeki küçük enfeksiyonlar antibiyotiklerle tedavi edilirken büyük enfeksiyonlar ek cerrahi tedavi gerektirebilir.
Dislokasyon: Total omuz replasmanının yolunda gitmemesi durumunda implantı yeniden konumlandırmak için kapalı redüksiyon ve küçültmek ya da revize etmek için ameliyat gerekebilir.
Diğer protez sorunları: Protezler aşınabilir ve bazen bileşenleri gevşeyebilir. Böyle durumlarda daha fazla ameliyata ihtiyaç olabilir.
Sinir yaralanması: Ameliyat sırasında sinirler zarar görebilir.

Hastanın diyabeti varsa komplikasyon riski de artar. Diyabetli hastalarda yara komplikasyonları ve enfeksiyonlar görülebilir.

Ameliyat Sonrası Evde Neler Yapmak Gerekir?

Artan şişlik veya sızıntı için kesi yeri günlük olarak kontrol edilmelidir.
Sargıların sağlam tutulmasına özen gösterilmelidir. (Sargılar kapalıdır ve hastanın yıkanmasına uygundur. Suyun, sargının üzerine damlamasında sorun yoktur ancak duşun ardından üzerinin kurulanması gerekir. Sargılar, ilk kontrol randevusunda çıkarılacaktır.)
Taburcu olurken 10-14 gün sonra pansumanın çıkarılması ve ağrı kesici ilaç reçete etmek gibi sebeplerle hastaya randevu verilir.
Doktor, özel önlemler ve aktivite sınırlamaları konusunda hastaya tavsiyelerde bulunacaktır.

Genel olarak verilen tavsiyeler şöyledir:

Araç sürerken doktorun talimatlarına uyulmalıdır. (Taburcu olunduğunda hastayı eve götürecek bir şoföre ihtiyaç olacaktır)
İlk 2-4 hafta boyunca bir bardak sudan daha ağır bir şey kaldırılmamalıdır.
2 ay boyunca ağır nesneleri kaldırılmamalıdır.
Kolun aktif hareketine ağrı sınırları içinde devam edilmelidir.
Fizyoterapist ve doktorun talimatına göre evde yapılan egzersizlere devam edilmelidir. (Egzersizler yapılırken dikkatli olmaya ve aşırıya kaçmamaya özen gösterilmelidir.)
Hasta kendini yataktan veya sandalyeden yukarıya doğru itmek için ameliyat olduğu kolunu kullanmamalıdır.
Tekrarlayan şekilde ağırlık kaldırmamak gerekir. Temas sporları yapmaktan kaçınılmalıdır.
Ameliyattan sonraki ilk 6 hafta, kolu herhangi bir "aşırı pozisyonda" tutmaktan kaçınmak gerekir. (Örnek olarak, kol düz bir şekilde yana veya arkaya doğru uzatılmamalıdır.)

Omuz Protezi Ameliyatında Taburcu Olduktan Sonraki Süreç Nasıldır?

İyileşme süreci kademeli bir şekilde ilerleyecektir. Optimum faydayı elde etmek, 6 haftadan 1 yıla kadar sürebilir. İlerlemenin bazen yavaş olduğunu ve her zaman istikrarlı olmadığını bilmek önemlidir. Egzersizleri günde birkaç kez, her biri 5-10 dakika olacak şekilde yaparak, terapi programına azimle devam edilmelidir. Ameliyattan sonraki ilk ay, 5 kilodan daha ağır bir şey kaldırmamak gerekir. Ayrıca 6 hafta boyunca hasta kolu, bel seviyesinden yukarı kaldırmak, uzanmak, itmek veya çekmek gibi hareket gerektiren işlerden kaçınmalıdır. Yaklaşık 6 hafta sonra, kasları güçlendirmek için spor salonu tipi ekipmanlar kullanılan fizik tedaviye başlanabilir. Doktor, 4-5 ay boyunca 6 haftalık aralıklarla ve ardından 1 yıl boyunca daha seyrek randevularla hastanın ilerlemesini takip edecektir.

Gelecekte dişçi de dahil olmak üzere cerrahi veya invaziv bir prosedür düşünen herhangi bir sağlık uzmanının, enfeksiyonu önlemek için ameliyat öncesi ve sonrasında, omuz replasmanı ameliyatı geçiren hastaya antibiyotik vermesi gerekeceği unutulmamalıdır. Bu durum, tüm ameliyatların minimal invaziv prosedürleri ve diş çekimlerini içerir. İdrar yolu enfeksiyonu gibi herhangi bir enfeksiyonda da bakteriler değiştirilen ekleme yayılabileceğinden derhal antibiyotiklerle tedavi edilmelidir. Herhangi bir tıbbi tedavi alırken, sorumlu kişiye total omuz protezi ameliyatı geçirildiğinin bildirilmesi gereklidir.

İşe dönüş süresi, iyileşme sürecindeki ilerlemeye ve yapılan işin gereksinimlerine bağlı olarak değişir. Fiziksel olarak zorlayıcı bir işi olmayan kişiler, genellikle 2 ay sonra işlerine geri dönebilirler. Kişinin işi, ağır kaldırma veya tekrarlayan baş üstü faaliyetler içeriyorsa, çalışma ortamında değişiklikler yapması gerekebilir. Hastanın fiziksel olarak çok zorlayıcı bir işi varsa, güçlendirme dahil olmak üzere terapi egzersizlerini en üst düzeye çıkarması ve doktoruyla işe dönmek için en uygun zamanı tartışması gerekir. Omuz protezi geçiren kişiler golf, yüzme ve tenis gibi sporlara katılabilir. Hedefler önceden doktor ve terapist ile konuşulursa, rehabilitasyon ve spor aktiviteleri de buna göre planlanabilir.

Omuz Protezi Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci Ne Kadardır?

İyileşme süresi kişiden kişiye değişir ve hastanın geçirdiği ameliyatın türüne de bağlıdır. Kol, ameliyattan sonraki ilk gün sadece bel seviyesindeki aktiviteler için kullanılmalıdır. İlk bir hafta içinde hasta kendi başına giyinebilmeli ve beslenebilmelidir. Araba sürerken dikkatli olunması gerekir. Hastalar, sadece güvenli bir şekilde yapabileceklerinden emin olduklarında araba sürmeye başlamalıdır.

Hasta herhangi bir sorun yaşıyorsa, soruları veya endişeleri varsa doktoruyla iletişime geçmelidir. Sinir blokajı bittikten sonra ateş, artan sızıntı, kızarıklık, şişme, ağrıda ani, belirgin bir artış ve kol duyusunda veya hareketinde değişiklik gibi herhangi bir belirti varsa, bunlar derhal ilgili doktora bildirilmelidir.

Diğer Yazılar