Yetişkin Sarılığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Yetişkin Sarılığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Sarılık; cildin, gözlerin beyazının ve mukoza zarlarının (burnun ve ağzın içi gibi) sarıya döndüğü bir durumdur. Hepatit, safra taşı ve tümörler gibi birçok tıbbi durum sarılığa neden olabilir. Sarılık, genellikle doktorlar ana tıbbi durumu tedavi ettiğinde geçer.

Sarılık Nedir?

Sarılık (hiperbilirubinemi) cildin, skleranın (gözlerin beyazı) ve mukoza zarlarının sarıya dönmesidir. Sarılık, karaciğer kandaki bilirubini (kırmızı kan hücreleri parçalandığında oluşan sarı bir madde) işleyemediğinde ortaya çıkar. Bu, çok fazla kırmızı kan hücresi parçalanmasından veya karaciğer hasarından kaynaklanabilir.

Sarılık Nasıl Gelişir?

• Kırmızı kan hücresi parçalanması: Vücut düzenli olarak eski kırmızı kan hücrelerini parçalar ve yenileriyle değiştirir. Bu parçalanma süreci bilirubin oluşturur.
• Bilirubin işlenmesi: Normalde karaciğer bilirubini işleyerek safranın (yiyecekleri sindirmeye yardımcı olan acı, yeşilimsi kahverengi bir sıvı) bir parçası haline getirir. Karaciğer daha sonra safrayı sindirim sistemine bırakır.
• Çok fazla bilirubin: Sarılık, karaciğer vücudun ürettiği tüm bilirubini işleyemediğinde veya karaciğerin bilirubin salgılamasında bir sorun olduğunda ortaya çıkar.
• Sarı renk: Kanda çok fazla bilirubin olduğunda, kan damarlarının etrafındaki dokulara sızmaya başlar. Sızan bu bilirubin cildi ve gözlerin beyazını sarı yapar. Bu sarı renk sarılığın yaygın bir belirtisidir.

Sarılığa Ne Sebep Olur?

Sarılık, bilirubinin üç aşamasından herhangi birindeki bir sorundan kaynaklanabilir:

• Karaciğer bilirubini işlemeden önce (prehepatik sarılık): Bu sarılık türü, vücut bilirubin üretmeden önce meydana gelir. Çok fazla kırmızı kan hücresi parçalanması, karaciğerin bilirubini kandan filtreleme yeteneğini ortadan kaldırır.
• Bilirubin üretimi sırasında (hepatik sarılık): Bu tür, karaciğer kandan yeterince bilirubin çıkaramadığında meydana gelir. Kişide karaciğer yetmezliği varsa hepatik sarılık meydana gelebilir.
• Bilirubin üretiminden sonra (posthepatik sarılık): Tıkanma sarılığı olarak da adlandırılan bu tür, bir tıkanıklık bilirubinin safra kanallarına boşalmasını engellediğinde ortaya çıkar.

Sarılığa neden olan durumlar şunlardır:

Prehepatik Sarılık Nedenleri

• Büyük bir hematomun parçalanması ve ardından kan dolaşımına geri emilmesi.
• Hemolitik anemiler (kan hücrelerinin normal ömürleri dolmadan önce tahrip olması ve kan dolaşımından uzaklaştırılması).

Hepatik Sarılık Nedenleri

• Hepatit A, kronik hepatit B ve C ve Epstein-Barr virüs enfeksiyonu (enfeksiyöz mononükleoz) dahil olmak üzere virüsler.
• Alkole bağlı hepatit.
• Otoimmün bozukluklar.
• Nadir genetik metabolik kusurlar.
• Penisilin, oral kontraseptifler, klorpromazin (Thorazine R), östrojenik veya anabolik steroidler ve asetaminofen toksisitesi dahil olmak üzere ilaçlar.

Posthepatik Sarılık Nedenleri

• Safra taşı.
• Safra kesesinin iltihaplanması (şişmesi).
• Safra kesesi kanseri.
• Pankreas tümörü.

Sarılık Olunduğu Nasıl Anlaşılır?

Sarılıkla ilişkili olarak sarı renk alan deri ve sklera fark edilemeyebilir. Doktor başka bir şey ararken bu durumu bulabilir. Belirtilerin ne kadar ciddi olduğu, bunlara neyin neden olduğuna ve bunların ne kadar hızlı veya yavaş geliştiklerine bağlıdır.

Sarılık ile ilişkilendirilebilecek belirtiler şunlardır:

• Ciltte ve gözlerin beyazında sarımsı renk tonu.
• Ateş.
• Üşüme.
• Karında ağrı.
• Grip benzeri semptomlar.
• Koyu renkli idrar.
• Soluk renkli dışkı.
• Yorgun veya kafası karışık olmak.
• Kaşıntılı cilt.
• Kilo kaybı.

Doktor Sarılığı Nasıl Teşhis Eder?

Doktor kandaki bilirubin seviyelerini ölçerek ve bunun kırmızı kan hücresi parçalanması (konjuge olmayan) veya karaciğer hasarı (konjuge) ile ilgili bilirubin türü olup olmadığını görerek kişide sarılık olup olmadığını söyleyebilir. Doktor ayrıca aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer karaciğer hastalığı belirtilerini de kontrol edebilir:

• Morarma.
• Örümcek anjiyomları (cildin yüzeyine yakın kan damarlarının anormal toplanması).
• Palmar eritem (kırmızı avuç içi ve parmak uçları).

Doktor ayrıca karaciğerin büyüklüğüne ve hassasiyetine karar vermek için hastayı muayene edecektir. Karaciğer hasarına neyin neden olduğunu daha iyi anlamak için görüntüleme (ultrason ve BT taraması) ve karaciğer biyopsisi (karaciğerden doku örneği alınması) kullanabilir.

Sarılık Nasıl Tedavi Edilir?

Sarılık için özel bir tedavi yoktur ancak doktor sarılığın nedenini tedavi edebilir ve bu sayede sarılığın iyileşmesi gerekir. Doktor ayrıca durumun neden olduğu komplikasyonları da tedavi edebilir. Örneğin kaşıntılı cilt bir sorunsa, doktor bunun için ilaç reçete edecektir.

Sarılığı Tedavi Etmemenin Riskleri Nelerdir?

Bu, sarılığa neyin sebep olduğuna bağlıdır. Sarılığın nedeni eğer bir virüs ise virüs yayılabilir veya kronikleşebilir. Ancak karaciğer iflas ettiği için sarılık geçiriliyorsa, karaciğer hastalığından kaynaklanan komplikasyonlar, koma ve ölümü içerebilir.

Sarılığı Önlenebilir mi?

Sarılığın birçok nedeni olduğundan sarılığı önlemenin yollarını bulmak zordur. Bazı genel ipuçları aşağıdakiler gibidir:

• Aşı olarak hepatit enfeksiyonundan kaçınmak, korunmalı seks yapmak, su ve sabunla iyice el yıkamak gibi iyi bir kişisel hijyen uygulamak.
• Önerilen alkol sınırları içinde kalmak.
• Sağlıklı olan bir kiloyu korumak.
• Doğal ve bitkisel takviyelerden kaçınmak.
• Kolesterolü yönetmek.

Ne Zaman Doktor ile İletişime Geçilmelidir?

Sarılığı her zaman bir doktor değerlendirmelidir. Bu değerlendirme, karaciğerde bir şeylerin yolunda gitmediğinin işaretlerini arar. Sarılık belirtileri fark edilirse bir doktor ile iletişime geçilmelidir.

Çocuklarda Sarılık Görülür mü?

Sarılık yeni doğan bebeklerde yaygındır. Yetişkinlerde olduğu gibi bebeğin kanında bilirubin birikmesi sarılığa neden olabilir. Bebeğin karaciğeri hala gelişmekte olduğundan tüm bilirubini temizleyemez (veya parçalayamaz). Bebeklerdeki sarılık genellikle kendiliğinden geçer veya doktorlar onu fototerapi ile tedavi eder.

Cildin ve gözlerin beyazının sarardığını görmek korkutucu olabilir ya da bu durum etraftaki insanlar işaret edene kadar fark edilemeyecek kadar yavaş gerçekleşebilir. Endişelenmek normaldir ancak bu durumla ilgili çok fazla endişe duymamaya çalışmalıdır. Sarılığın başka bir sağlık sorununun işareti olduğu bilinmelidir. Bu durum, doktorun sarılık geçmeden önce asıl hastalığı tedavi etmesi gerektiği anlamına gelir.

Hangi reçeteli ilaçların kullanıldığı doktora mutlaka söylenmelidir. Doktorun dozajı ayarlaması veya kullanılan ilaçların yerine başka ilaçlar reçete etmesi gerekebilir.

Aileden ve arkadaşlardan destek istemek de iyi bir fikirdir. Kişinin iyileşmeye odaklanmasını sağlamak için günlük işleri onlar üstlenebilir. Bu süreç boyunca dinlenmek, dengeli beslenmek ve bol sıvı tüketmek önemlidir. Ayrıca alkol, bitkisel takviyeler veya reçetesiz satılan ağrı kesiciler gibi karaciğeri zorlayan herhangi bir maddeden kaçınmak gerekir.

Hasta, doktorun söylediği süre içinde kendini daha iyi hissetmezse onunla tekrar görüşmek için hemen bir randevu almalıdır.