Beyin Kanseri (Beyin Tümörü) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Beyin Kanseri (Beyin Tümörü) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızla karşınızdayız. Beyin tümörleri kötü huylu (kanserli) veya iyi huylu (kansersiz) olabilir ve hem çocukları hem de yetişkinleri etkileyebilir. Kanserli olsun ya da olmasın, beyin tümörleri çevre dokulara baskı yapacak kadar büyürlerse beynin işlevini etkileyebilir. Beyin tümörleri için çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.

Beyin Tümörü Nedir?

Beyin tümörü, beynin içinde veya çevresindeki anormal bir büyüme veya hücre kütlesidir. Spinal tümörler ve beyin tümörleri birlikte, merkezi sinir sistemi tümörleri olarak adlandırılır.

Beyin tümörleri kötü huylu (kanserli) veya iyi huylu (kansersiz) olabilir. Bazı tümörler hızlı büyürken bazıları yavaş büyür.

Beyin tümörlerinin sadece üçte biri kanserlidir ancak kanserli olsun ya da olmasın, bir beyin tümörü çevredeki sinirlere, kan damarlarına ve dokulara baskı yapacak kadar büyürse beyin fonksiyonlarını ve genel sağlık durumunu etkileyebilir.

Beyinde gelişen tümörlere birincil tümörler denir. Vücudun farklı bir bölgesinde oluştuktan sonra beyne yayılan tümörlere ikincil tümörler veya metastatik beyin tümörleri adı verilir. Bu yazı, birincil beyin tümörlerine odaklanmaktadır.

Beyin Tümörlerinin Türleri Nelerdir?

Araştırmacılar şimdiye kadar 150'den fazla farklı beyin tümörü tanımlamış durumdadır.

Doktorlar birincil tümörleri, glial (beyninizdeki glial hücrelerden oluşan) veya glial olmayan (sinirler, kan damarları ve bezler dahil beynin yapılarında veya üzerinde gelişen) ve iyi huylu (kanserli olmayan) veya kötü huylu (kanserli) olarak sınıflandırır.

Birçok beyin tümörü türü omurilikte veya omurgada da oluşabilir.

İyi Huylu Beyin Tümörleri Nelerdir?

İyi huylu olan beyin tümörü türleri aşağıdakilerdir:

• Kordomalar: Bu yavaş büyüyen tümörler tipik olarak kafatasının tabanında ve omurganın alt kısmında başlar. Bunlar çoğunlukla iyi huyludurlar.
• Kraniyofarenjiyomlar: Bu tümörler genellikle hipofiz bezinizin bir kısmından kaynaklanır. Beynin derinliklerindeki kritik yapılara olan yakın konumlarından dolayı çıkarılması zor tümörlerdir.
• Gangliositomalar, gangliomalar ve anaplastik gangliogliomalar: Bunlar nöronlarda (sinir hücrelerinde) oluşan nadir tümörlerdir.
• Glomus jugulare: Bu tümörler tipik olarak şah damarının (boyun damarı) tepesinde, kafatası tabanının hemen altında bulunur. Glomus tümörünün en yaygın şeklidir.
• Menenjiyomlar: Bunlar en yaygın birincil beyin tümörleri türüdür. Menenjiyomlar tipik olarak yavaş gelişir. Beyni ve omuriliği koruyan doku katmanları olan meninkslerde oluşurlar. Nadir durumlarda bir menenjiyom malign (kanserli) olabilir.
• Pineositomalar: Bu yavaş büyüyen tümörler, beynin derinlerinde bulunan ve melatonin hormonunu salgılayan epifiz bezinde oluşur.
• Hipofiz adenomları: Bu tümörler, beyninizin tabanında bulunan hipofiz bezinde oluşur. Hipofiz bezi vücuttaki hormonları üretir ve kontrol eder. Hipofiz adenomları genellikle yavaş büyürler ve aşırı hipofiz hormonları salgılayabilirler.
• Schwannomlar: Bunlar yetişkinlerde yaygın olarak görülen iyi huylu beyin tümörleridir. Periferik sinir sistemindeki veya kranial sinirlerdeki Schwann hücrelerinden gelişirler. Schwann hücreleri, sinir uyarılarının iletilmesine yardımcı olur. Akustik nöromalar en sık görülen schwannomlardır. Bu tümörler, vestibüler sinirde (iç kulaktan beyne giden sinir) oluşur.

Kötü Huylu Beyin Tümörleri Nelerdir?

Kanserli birincil beyin tümörlerinin yaklaşık %78'i gliomalardır. Bu tümörler, sinir hücrelerini çevreleyen ve onlara yardımcı olan glial hücrelerde gelişir. Glioma türleri şunlardır:

• Astrositom: Bu tümörler en yaygın glioma türüdür. Astrositler adı verilen yıldız şeklindeki glial hücrelerde oluşurlar. Beynin birçok bölümünde oluşabilirler ancak en yaygın olarak serebrumda ortaya çıkarlar.
• Ependimomlar: Bu tümörler genellikle beyindeki ventriküllerin yakınında meydana gelir. Ependimomlar, ependimal hücrelerden (radyal glial hücreler olarak adlandırılır) gelişir.
• Glioblastoma (GBM): Bu tümörler astrositler adı verilen glial hücrelerde oluşur. Glioblastomalar en hızlı büyüyen astrositomlardır.
• Oligodendroglioma: Bu nadir tümörler, miyelin (beyindeki sinirlerin etrafındaki bir yalıtım tabakası) oluşturan hücrelerde başlar.

Medulloblastoma, başka bir kanserli beyin tümörü türüdür. Bu tümörler hızla büyür ve kafatasının tabanında oluşur. Bunlar, çocuklarda en sık görülen kanserli beyin tümörleridir.

Beyin Tümörleri Kimlerde Görülür?

Beyin tümörleri çocukları (pediatrik beyin tümörü) ve yetişkinleri etkiler ve her yaşta gelişebilir. Erkeklerde kadınlara göre biraz daha yaygındır.

Genellikle iyi huylu olan menenjiyom, kadınlarda daha yaygın görülen tek beyin tümörü türüdür.

En ciddi beyin tümörü türü olan glioblastoma, nüfus yaşlandıkça insanlar arasında daha yaygın görülür.

Birincil Beyin Tümörleri Ne Kadar Yaygındır?

Birincil beyin tümörleri (beyinden kaynaklanan tümörler) nadirdir. ABD’de her yıl 100.000 kişiden sadece 5'ine birincil beyin tümörü teşhisi konmaktadır

ABD’de her yıl 15 yaşın altındaki yaklaşık 4.100 çocuğa beyin veya merkezi sinir sistemi tümörü teşhisi konmaktadır.

Beyin Tümörleri Ne Kadar Tehlikelidir?

Beyin tümörleri, kanserli olsun ya da olmasın, ciddi sorunlara neden olabilir. Bunun nedeni, kafatasının sert olması ve tümörün genişlemesi için yer sağlamamasıdır. Ayrıca beynin hayati fonksiyonları kontrol eden bölümlerinin yakınında bir tümör gelişirse, aşağıdaki gibi semptomlara neden olabilir:

• Zayıflık
• Yürümede zorluk
• Denge ile ilgili sorunlar
• Kısmi veya tam görme kaybı
• Dili anlama veya kullanma zorluğu
• Bellek sorunları

Beyin tümörleri aşağıdaki sorunlara neden olabilir:

• Sağlıklı beyin dokusunu doğrudan istila edip yok eder.
• Yakındaki dokuya baskı uygular.
• Kafatasının içinde artan basınca (kafa içi basınç) neden olur.
• Beyinde sıvı birikmesine neden olur.
• Beyindeki boşluklardan akan beyin omurilik sıvısının (BOS) normal akışını bloke ederek bu boşlukların genişlemesine neden olur.
• Beyinde kanamaya neden olur.

Bununla birlikte, bazı kişilerde hiçbir semptoma neden olmayan veya çevre dokuları sıkıştıracak kadar büyüyen beyin tümörleri de vardır.

Beyin Tümörlerinin Belirtileri Nelerdir?

Beyin tümörü olan bazı kişilerde, özellikle de tümör çok küçükse, hiçbir belirti görülmez.

Bir beyin tümörünün semptomları; tümörün yeri, boyutu ve tipine göre değişir. Bu semptomlar aşağıdakiler gibi olabilir:

• Sabahları daha şiddetli olabilen veya geceleri uyandırabilen baş ağrıları
• Nöbetler
• Düşünmede, konuşmada veya dili anlamada zorluk
• Kişilik değişiklikleri
• Vücudun bir kısmında veya bir tarafında zayıflık veya felç
• Denge sorunları veya baş dönmesi
• Görme sorunları
• İşitme sorunları
• Yüzde uyuşma veya karıncalanma
• Mide bulantısı ya da kusma
• Bilinç bulanıklığı ve oryantasyon bozukluğu

Bu semptomları yaşayan kişinin bir doktorla görüşmesi gerekmektedir.

Beyin Tümörlerine Ne Sebep Olur?

Araştırmacılar, bir hücrenin kromozomlarındaki belirli genler hasar gördüğünde ve artık düzgün çalışmadığında beyin tümörlerinin geliştiğini biliyorlar ancak bunun neden olduğundan emin değiller. Kromozomlardaki DNA, vücuttaki hücrelere ne yapacaklarını, yani onlara ne zaman büyüyeceklerini ne zaman bölüneceklerini veya çoğalacaklarını ve/veya ne zaman öleceklerini söyler. Beyin hücresi DNA'sı değiştiğinde beyin hücrelerine yeni talimatlar verir. Vücut, normalden daha hızlı büyüyen ve çoğalan ve bazen normalden daha uzun yaşayan anormal beyin hücreleri geliştirir. Bu olduğunda, sürekli büyüyen anormal hücre kalabalığı beyinde yer kaplamaya başlar.

Bazı durumlarda bir kişi, bu genlerin bir veya daha fazlasında değişikliklere sahip olarak doğabilir. X-ışınlarından büyük miktarda radyasyona maruz kalma veya önceden görülen kanser tedavisi gibi çevresel faktörler daha fazla hasara yol açabilir.

Diğer durumlarda, genlerdeki çevresel hasar tek neden de olabilir.

Beyin tümörleri ile ilişkili birkaç nadir, kalıtsal (ebeveynden çocuğa geçen) genetik sendrom vardır. Bunlar:

• Nörofibromatozis tip 1 (NF1 geni)
• Nörofibromatozis tip 2 (NF2 geni)
• Turcot sendromu (APC geni)
• Gorlin sendromu (PTCH geni)
• Tuberoskleroz kompleksi (TSC1 ve TSC2 genleri)
• Li-Fraumeni sendromu (TP53 geni)

Beyin tümörü olan kişilerin yaklaşık %5 ila %10'unda, ailede beyin tümörü öyküsü vardır.

Beyin Tümörleri Nasıl Teşhis Edilir?

Bir beyin tümörünün teşhisi karmaşık bir süreç olabilir ve bunun için birkaç uzmana ihtiyaç duyulabilir. Bazı durumlarda doktorlar, başka bir tıbbi sorun için görüntüleme testleri yaparken de bir beyin tümörünü saptayabilirler.

Beyin tümörü semptomları yaşayan bir kişiye doktor önce fiziki muayene yapacaktır. Ayrıca aşağıdakiler hakkında da sorular sorması beklenir:

• Semptomlar
• Geçmiş ve şimdiki sağlık durumu ve yaşanan ya da yaşanmış rahatsızlıklar
• Kullanılan mevcut ilaçlar
• Geçmişte geçirilen ameliyatlar ve tıbbi tedaviler
• Ailenin tıbbi geçmişi

Doktor ayrıca, aşağıdakilerde bir değişiklik olup olmadığını görmek için bir nörolojik muayene de yapabilir:

• Denge ve koordinasyon
• Zihinsel durum
• İşitme
• Görme
• Refleksler

Bu kısımlardaki değişiklikler, beynin bir tümörden etkilendiğine işaret edebilir.

Doktor bir beyin tümörü olabileceğinden şüphelenirse, genellikle bir sonraki adım MR gibi bir beyin taraması olacaktır.

Beyin Tümörünü Teşhis Etmek İçin Hangi Testler Yapılır?

Doktorlar, bir beyin tümörünü teşhis etmek için başta aşağıdakiler olmak üzere çeşitli testleri kullanırlar:

• Beyin MR’ı veya BT taraması: Manyetik rezonans görüntüleme (MR), beyin tümörlerini tanımlamak için en iyi görüntüleme testidir. MR çekilemeyecek kişiler için bilgisayarlı tomografi (BT) iyi bir alternatiftir. Bu testlerden önce damarlardan birine, kontrast adı verilen ve tümörün görülmesini kolaylaştıran bir madde enjekte edilir. Bu testler, tümörün büyüklüğünü ve tam konumunu belirli ayrıntılarla gösterebilir. Doktorlar, tümörün yayılıp yayılmadığını görmek için vücudun akciğerler, bağırsak veya memeler gibi diğer bölgelerine de bakabilirler.
• Biyopsi: Doktorların, türünü ve kanserli olup olmadığını belirlemek için genellikle tümörün biyopsisini (mikroskop altında inceleme için tümörün bir örneğinin çıkarılması) yapmaları gerekir. Bir beyin cerrahı, ameliyat sırasında tümörün tamamını veya bir kısmını çıkardığı bir biyopsi işlemi yapabilir. Tümöre ulaşmak zorsa, kafatasında küçük bir delik açmayı ve tümörden bir doku örneği almak için bir iğne kullanmayı içeren stereotaktik bir biyopsi de gerçekleştirebilirler.
• Lomber ponksiyon: Bu prosedür için doktorlar, omurganın etrafındaki beyin omurilik sıvısını (BOS) çıkarmak için küçük bir iğne kullanırlar. Bir laboratuvar, kanser hücrelerini aramak için bu sıvıyı inceler. Doktorlar, tümörün beyni kaplayan doku katmanlarını (beyin zarlarını) istila ettiğinden şüphelendiklerinde bu prosedürü kullanırlar.
• Özel testler: Belirli testler bazen tanıya yardımcı olabilir. Örneğin doktor, belirli tümörlerin saldığı ve tümör belirteçleri adı verilen maddeler için kanı ve beyin omurilik sıvısını kontrol eden testler isteyebilir. Doktorlar ayrıca, belirli tümörlerin özelliği olan gen anormalliklerini de test edebilirler.

Beyin Tümörleri Nasıl Tedavi Edilir?

Beyin tümörlerinin tedavisi, aşağıdakiler başta olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır:

• Tümörün yeri, boyutu ve tipi
• Tümör sayısı
• Hastanın yaşı
• Hastanın genel sağlık durumu

İyi huylu (kanserli olmayan) beyin tümörleri genellikle ameliyatla başarılı bir şekilde çıkarılabilir ve genellikle yeniden büyümezler. Bu genellikle, beyin cerrahının tüm tümörü güvenli bir şekilde çıkarıp çıkaramayacağına bağlıdır.

Radyasyon tedavisi gibi yetişkinlerin beyinleri tarafından oldukça iyi tolere edilen tedaviler, bir çocuğun beyninin normal gelişimini (özellikle beş yaşından küçük çocuklarda) engelleyebilir.

Doktorlar bir tümörü tedavi etmek için genellikle farklı tedavilerin bir kombinasyonunu kullanır. Tedavi seçenekleri şunlardır:

• Beyin ameliyatı (kraniyotomi): Mümkün olduğu durumlarda beyin cerrahları tümörleri ameliyatla çıkarır. Cerrahlar, beynin işlevsel alanlarındaki hasarı en aza indirmek için bazen hasta uyanıkken de (ağrı hissedilmez) ameliyat yaparlar.
• Radyasyon tedavisi: Bu tedavi türünde yüksek dozda X-ışınları beyin tümörü hücrelerini yok eder veya tümörü küçültür.
• Radyocerrahi: Bu, bir tümörü yok etmek için tam odaklanmış radyasyon ışınlarını (gama ışınları veya proton ışınları) kullanan bir tür radyasyon tedavisidir. Bu yöntem bir ameliyat değildir çünkü herhangi bir kesi gerektirmez.
• Brakiterapi: Bu bir radyasyon tedavisi şeklidir. Radyoaktif çekirdeklerin, kapsüllerin veya diğer implantların doğrudan kanserli tümörün içine veya yakınına cerrahi olarak yerleştirilmesi işlemidir.
• Kemoterapi: Bu tedavi, beyindeki ve hatta tüm vücuttaki kanser hücrelerini öldüren antikanser ilaçlardan oluşur. Kemoterapi, damar içine enjeksiyon yoluyla veya hap olarak alınabilir. Doktorlar, geride kalan kanser hücrelerini öldürmek veya kalan tümör hücrelerinin büyümesini önlemek için ameliyattan sonra kemoterapi önerebilir.
• İmmünoterapi: Biyolojik terapi olarak da adlandırılan immünoterapi, kanserle savaşmak için vücudun bağışıklık sistemini kullanan bir tedavi türüdür. Bu tedavi, esas olarak işini daha etkili bir şekilde yapmasına yardımcı olmak için bağışıklık sistemini uyarmaktan oluşur.
• Hedefe yönelik tedavi: Bu tedavi ile ilaçlar, sağlıklı hücrelere zarar vermeden kanser hücrelerindeki belirli özellikleri hedefler. Kemoterapinin yorgunluk ve mide bulantısı gibi yan etkilerini tolere etmekte zorlananlara, hedefe yönelik tedaviler önerilebilir.
• Dikkatli bekleme/aktif izleme: Doktorlar, çok küçük ve semptomlara neden olmayan bir beyin tümörü olanların, düzenli testlerle tümörün büyüme belirtileri açısından yakından izlenmesini önerebilirler.

Beyin tümörlerinin neden olduğu semptomları gidermeye yardımcı olan diğer tedaviler şunlardır:

• Şantlar: Tümör, kafatasının içindeki basıncın artmasına neden oluyorsa, fazla beyin omurilik sıvısını boşaltmak için beyne cerrahi olarak yerleştirilmiş bir şant (ince bir boru parçası) gerekebilir.
• Mannitol ve kortikosteroidler gibi ilaçlar: Bu ilaçlar kafatasındaki basıncı azaltmaya yardımcı olabilir ve tümör çevresindeki şişliği azaltırlar.
• Palyatif bakım: Bu, ciddi hastalıklarla yaşayan insanlara semptomlarında rahatlama ve destek sağlayan özel bir bakım şeklidir. Palyatif bakım ayrıca hasta yakınlarına da destek sağlar.

Beyin Tümörleri Önlenebilir mi?

Ne yazık ki bir beyin tümörünü önlemenin bir yolu yoktur ancak sigara içmek ve aşırı radyasyona maruz kalmak gibi çevresel tehlikelerden kaçınarak beyin tümörü geliştirme riski azaltılabilir.

Beyin tümörü teşhisi konan birinci derece biyolojik akrabası (kardeş veya ebeveyn) olanların bunu doktoruna bildirmesi önemlidir. Doktor, kişinin beyin tümörleriyle ilişkili kalıtsal bir genetik sendromu olup olmadığını görmek için genetik danışmanlık önerebilir.

Beyin Tümörlerinde Hastalığın Seyri Nasıldır?

Beyin tümörü olan kişiler için hastalığın seyri kişiden kişiye büyük ölçüde değişir. Hastalığın seyrini etkileyen faktörler şunlardır:

• Tümörün tipi, derecesi ve yeri
• Tümörün tamamının cerrahi olarak çıkarılıp çıkarılamadığı
• Hastanın yaşı ve genel sağlık durumu

Çoğu durumda doktorlar, bir beyin tümörünü başarılı bir şekilde tedavi edebilir. Bazı insanlar semptomlara neden olmayan beyin tümörleri ile aktif ve tatmin edici hayatlar yaşarlar. Bazı insanlarda beyin tümörleri tedaviden sonra tekrarlayabilir. Bu durum oluştuğunda, tümörün büyümesini veya yayılmasını önlemek için kemoterapi veya radyasyon dahil olmak üzere çeşitli tedavilere devam edilmesi gerekebilir.

Beyin Tümörlerinde Hayatta Kalma Oranı Nedir?

Hayatta kalma oranları her beyin tümörü türü için farklıdır ve hastanın yaşına, etnik kökenine ve genel sağlık durumuna göre değişir. Hayatta kalma oranları, ortalamalara dayalı tahminlerdir. Beş yıllık hayatta kalma oranı, insanların yüzde kaçının kendilerine beyin tümörü teşhisi konulduktan sonra en az beş yıl yaşadığını gösterir. En yaygın iyi huylu (kanserli olmayan) birincil beyin tümörü türü olan meningioma için 5 yıllık sağkalım oranları aşağıdaki gibidir:

• 14 yaş ve altındaki çocuklar için %96'nın üzerinde
• 15 ila 39 yaş arası insanlarda %97
• 40 yaş ve üstü yetişkinlerde %87'nin üzerinde

Hayatta kalma oranları büyük ölçüde değişir ve birkaç faktöre bağlıdır. Teşhisten sonra neler bekleneceği konusunda hastanın doktoruyla konuşması önemlidir.

Doktorla Ne Zaman İletişime Geçilmelidir?

Hastaya beyin tümörü teşhisi konduysa, tedavi görmek ve semptomlarını izlemek için bir sağlık ekibini düzenli olarak ziyaret etmesi gerekir.

Beyin tümörü semptomları kötüleşirse veya yeni semptomlar ortaya çıkarsa, hasta doktoruyla iletişime geçmelidir.

Beyin tümörü tedavisi tamamlansa bile, hastanın düzenli olarak bir doktor tarafından takip edilmesi gerekir.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Hastaya beyin tümörü teşhisi konduysa, doktoruna aşağıdaki soruları sorması yararlı olabilir:

• Tümör kötü huylu mu yoksa iyi huylu mu?
• Ne tür bir tümörüm var?
• Benim için hangi tür bir tedavi en iyisidir?
• Tedavim yan etkilere neden olacak mı?
• Ne tür uzmanlar tedavinin bir parçası olacak?
• Hastalığın seyri ile ilgili tahmininiz nedir?
• Aile üyelerimde de bir beyin tümörü gelişme riski var mı?
• Beyin tümörü olan kişiler için herhangi bir online veya yüz yüze destek grubu biliyor musunuz?

Kişinin beyninde bir tümör olduğunu öğrenmesi korkutucu ve stresli olabilir ancak pek çok beyin tümörü kanserli değildir. Beyin tümörlerinin yaklaşık üçte ikisi iyi huyludur fakat yine de beyin için çeşitli sorunlara neden olabilirler. Doktorların tümörü tedavi etmeye ve hastanın yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olmak için kişiselleştirilmiş ve eksiksiz bir tedavi planı geliştirecekleri bilinmelidir.