Spor Yaralanmaları Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Spor Yaralanmaları Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Spor yaralanmaları, fiziksel aktiviteler sırasında meydana gelen yaygın kas, kemik veya yumuşak doku yaralanmalarıdır. Bunlar, burkulmalar, kas gerilmeleri ve kırıklar gibi genellikle haftalar veya aylar içinde iyileşen yaralanmaları içerir ve ayrıca tendinit gibi daha uzun süren durumları da kapsar. Aşırı antrenman, düşmeler ve bir şeylere çarpma yaygın nedenlerdir. Birçok spor yaralanması evde iyileşebilir ancak rehabilitasyon için bir plan yapmak önemlidir.

Spor Yaralanması Nedir?

Spor yaralanmaları, spor yaparken veya atletik bir şeyler yaparken sıkça görülen yaralanma türleridir. Egzersiz, genel sağlık için önemlidir ve güçlü kemikler ile kaslar (kas-iskelet sistemi) oluşturmaya yardımcı olabilir. Ancak fiziksel aktivite, kemikler, kaslar ve diğer yumuşak dokulardaki yaralanma riskini de artırır. Kazalar, aşırı antrenman ve temas sporları spor yaralanmalarına yol açabilir.

Spor yaralanmaları aniden meydana gelebilir veya zamanla yavaşça gelişebilir. Akut yaralanmalar, ani ve aşırı güçle olur. Tekrarlayan gerilme yaralanmaları, bir vücut bölgesinin tekrar tekrar aşırı kullanılmasıyla ortaya çıkar. Herhangi bir yaralanma, iyileşmezse kronik (uzun süreli) hale gelebilir. Birçok spor yaralanması uygun bakımla evde iyileşebilir ancak yaralanmanın bir spor hekimliği uzmanı tarafından incelenmesi iyi bir fikirdir.

Yaygın Spor Yaralanması Türleri Nelerdir?

Yaygın spor yaralanması türleri şunlardır:

• Kemik kırıkları: Bir kemiğe uygulanan ani kuvvet, onu çatlatabilir veya kırabilir; örneğin düşme, çarpışma veya ani bükülme. Kemikteki kronik stres, stres kırığı veya büyüme plağı kırığına neden olabilir.
• Bursit: Bursit, bursaları etkileyen bir tekrarlayan gerilme yaralanması türüdür. Bursalar, kemikler ve diğer dokular arasında yastıklama ve şok emilimi sağlayan yumuşak dokulardır.
• Beyin sarsıntıları: Sarsıntı, başa darbe alındığında ve beyin kafatasının içinde sarsıldığında meydana gelen bir beyin yaralanmasıdır. Temas sporları sarsıntı yaralanmalarına yol açabilir.
• Kontüzyonlar: Kontüzyonlar, morluklardır. Cilt altında kanamadan kaynaklanırlar. Sıradan morluklar yüzeysel yaralanmalardır. Ancak kas kontüzyonu veya kemik kontüzyonu daha ciddi olabilir.
• Eklem çıkıkları: Bu, bir kemiğin ucunun eklem içindeki normal pozisyonundan zorla çıkarılmasıyla meydana gelir. Örneğin, omuz yuvasından çıkarsa, çıkık olmuş demektir.
• Kas gerilmeleri: Kas gerilmesi, bir kasın aşırı uzatılması ve yırtılmasıyla oluşur. Çoğu kas gerilmesi hafiftir ancak ciddi bir gerilme ile tamamen yırtılabilir.
• Burkulmalar: Burkulma, bir bağın aşırı uzatılıp yırtılmasıyla olur. Bağlar, kemikleri birbirine bağlayan ve eklemleri stabilize eden sert doku bantlarıdır. Bu yaralanmalar hafif veya ciddi olabilir.
• Tendinit: Tendinit, tendonu etkileyen bir tekrarlayan gerilme yaralanması türüdür. Zamanla tekrarlayan hareketlerden kaynaklanır. Tendonlar, kasları kemiklere bağlayan bağ dokularıdır.

Sporlarda En Çok Hangi Vücut Bölgeleri Yaralanır?

Bazı vücut bölgeleri, yapılan sporlardan diğer bölgelere göre daha fazla stres yükü alır. Fiziksel aktiviteler eklemlerin hareketine dayandığından, genellikle bu eklemler ve onları destekleyen dokular en çok yaralanır.

Bunlardan bazıları şunlardır:

• Aşil tendonu: Aşil tendonu, baldır kaslarını topuk kemiğine bağlayan kalın bir kordondur. Bu tendondaki gerilme, Aşil tendiniti veya Aşil tendonu yırtılmasına neden olabilir.
• Bilek eklemi: Bilek, üç eklem, kemikler, kıkırdak, bağlar, kaslar ve tendonları içerir. Yaygın bilek yaralanmaları arasında bilek burkulmaları ve bilek kırıkları bulunur.
• Dirsek eklemi: Dirsek eklemi, spor sırasında tekrarlayan hareketlerden kaynaklanan aşırı kullanım yaralanmalarına yatkındır. Tenisçi dirseği ve golfçü dirseği iki örnektir. Ayrıca dirsek bursiti de olabilir.
• Kafa: CDC’ye (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri) göre, spor yaralanmalarının 10’da 2’sinden azı kafa yaralanmalarıdır. Bunların çoğu burun kanaması ve diş kaybı gibi küçük yaralanmalardır ancak buna kafa sarsıntıları da dahildir.
• Diz eklemi: Diz eklemi, burkulabilecek birkaç bağ içerir. Örnekler arasında ACL (ön çapraz bağ) yırtıkları ve PCL (arka çapraz bağ) yırtıkları bulunur. Diğer yaygın diz yaralanmaları arasında patellar tendinit ve koşucu dizi yer alır.
• Bacak kasları: Bacak kas gerilmeleri yaygındır, bunlar arasında kasık çekilmeleri ve hamstring yaralanmaları bulunur. Kaval kemiği çevresindeki yumuşak dokuları içeren shin splint (koşucu bacağı), yaygın bir koşucu yaralanmasıdır.
• Omuz eklemi: Omuz rotator manşetindeki yaralanmalar, yırtıklar ve tendinit de dahil olmak üzere, bazen yüzücü omuzu olarak adlandırılır. Diğer omuz yaralanmaları arasında kırık ve çıkıklar bulunur.

Yaygın Spor Yaralanması Belirtileri Nelerdir?

Spor yaralanması olduğunda bunu anlamak zor değildir. Genellikle spor yaparken veya egzersiz sırasında fark edilir. Yapılan şeyin ağrılı hale geldiği fark edilir. Ayrıca diğer yaralanma belirtileri de fark edilebilir.

Yaygın belirtiler şunlardır:

• Kas veya kemik ağrısı (kas-iskelet ağrısı).
• Görülebilen morluklar, renk değişiklikleri veya şişlik.
• Bir kemik veya eklemin yerinde olmaması (deformite).
• Vücut bölgesini hareket ettirme veya üzerine ağırlık koyma zorluğu.

Spor Yaralanmalarının Sebepleri Nelerdir?

Spor yaralanmalarının en yaygın nedenleri şunlardır:

• CDC’ye göre, spor yaralanmalarının 4’te 1’inden fazlasını oluşturan düşmeler.
• Çok sert veya çok uzun süre antrenman yapma (aşırı efor).
• Doğrudan darbe alma, spor ekipmanıyla vurulma veya başka bir oyuncuya çarpma.

Spor Yaralanmalarının Risk Faktörleri Nelerdir?

Spor yaralanmaları genellikle kaza ile olur ve kazalar genellikle rastgeledir. Ancak bazı şeyler yaralanma riskine katkıda bulunabilir. Bu risk faktörleri şunlar olabilir:

• Doğru ekipman veya güvenlik donanımının kullanılmaması.
• Aktiviteden önce düzgün ısınma veya esneme yapılmaması.
• Spora vücudun alışık olmadığı bir yoğunluk seviyesinde başlama.
• Amerikan futbolu gibi agresif temas sporları oynama.

Spor Yaralanmaları Nasıl Teşhis Edilir?

Spor yaralanmasını teşhis etmek için doktor, fiziki muayene ve tıbbi öykü ile başlayacaktır. Yaralanma anında ne olduğu ve belirtiler sorulacaktır. Yaralı vücut bölgesinin nasıl hareket ettiği veya dokunulduğunda nasıl hissettirdiği kontrol edilebilir. Yaralanmaya bağlı olarak, ilgili kemiklerin veya dokuların görüntülerine bakmak istenebilir.

Bu görüntüler şu görüntüleme testleriyle alınır:

• Röntgen.
• BT taraması.
• MR.

Spor Yaralanmaları Nasıl Tedavi Edilir?

Spor yaralanması ilk olduğunda, anında rahatlama için RICE yöntemiyle tedavi edilebilir. RICE terimi; dinlenme, buz, kompresyon ve yükseltme kelimelerinin İngilizce karşılıklarından türetilmiştir. Bazen bir ebeveyn, okul veya spor sağlık görevlisi, doktor görülene kadar sahada veya oyun alanında RICE yöntemini uygulayabilir. Bu, yaralanmanın akut evresinde ağrı ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak daha sonra farklı bir tedavi gerekecektir.

Birçok spor yaralanması evde iyileşebilir ancak tedavi planı konusunda doktorun tavsiyesinin alınması önemlidir. Daha ciddi spor yaralanmaları, aşağıdakiler gibi özel tıbbi bakım gerektirebilir:

• Ağrı rahatlaması: Reçetesiz veya reçeteli ağrı ilaçlarına ihtiyaç duyulabilir.
• Kapalı redüksiyon: Doktor, bir eklemi yerine geri yerleştirmek zorunda kalabilir.
• Cerrahi: Örneğin, bir yırtığı veya kırığı onarmak için ameliyat gerekebilir.
• Alçı veya atel: Dokuları yerinde tutmak için alçı veya atel takılması gerekebilir.

Bir süre dinlendikten sonra, yaralı bölgeye güç ve esneklik kazandırılması gerekecektir. Bu, tedavi planının rehabilitasyon aşamasıdır. Doktor, yaralı bölgenin ne zaman ve nasıl yeniden hareket ettirilmeye başlanacağı konusunda tavsiyede bulunacaktır. Özel bir egzersiz planı tasarlamak için bir fizyoterapiste yönlendirebilir. Hemen hemen her spor yaralanması, bir fizik tedavi sürecinden fayda sağlayabilir.

Spor Yaralanmaları İçin Ne Zaman Tıbbi Yardım Alınmalıdır?

Şüphe duyulduğunda, bir yaralanma hakkında nitelikli bir doktora danışmak asla zarar vermez. Tendinit gibi tekrarlayan gerilme yaralanmalarının doktora gidene kadar bazen fark edilmesi zor olabilir. Belirtilerin belirli bir olayla bağlantısı kurulamıyorsa, yaralanma olduğu fark edilmeyebilir. Öte yandan, akut bir yaralanma varsa, bunun ne kadar ciddi olduğu anlaşılamayabilir. Dikkat edilmesi gereken işaretler şunlardır:

• İyileşmeyen şiddetli ağrı.
• Aşırı kanama, morarma veya şişlik.
• Kemiklerin yerinde olmaması gibi belirgin deformite.
• Yaralı bölgeyi hareket ettirememe veya kullanamama.

Spor Yaralanmalarından Sonra Ne Beklenmelidir?

Spor yaralanmasından sonraki görünüm, yaralanmanın türüne ve ne kadar ciddi olduğuna bağlıdır. Çoğu spor yaralanması hafiftir ve birkaç günden birkaç haftaya kadar iyileşir. Diğerleri tıbbi müdahale veya cerrahi gerektirebilir ve iyileşmesi birkaç ay sürebilir. Evde yaralanmaya ne kadar iyi bakıldığı da iyileşmeyi etkileyebilir. Aktiviteye çok erken dönülmesi iyileşme sürecini kesintiye uğratabilir. Yeterince hareket ettirilmemesi de iyileşmeyi durdurabilir.

Spor Yaralanması Hakkında Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Doktora şu soruları sormak faydalı olabilir:

• Ağrımı nasıl yönetmeliyim?
• Yaralanmamı ne kadar süre dinlendirmeliyim ve ne zaman hareket ettirmeye başlamalıyım?
• Rehabilitasyon sırasında hangi egzersiz türlerini yapmalıyım?
• Spor veya diğer yoğun aktivitelere ne zaman dönebilirim?
• Spora geri döndüğümde yaralı bölgeme nasıl bakmalıyım?

Spor Yaralanmaları Nasıl Önlenebilir?

Tüm yaralanmalar önlenemez ancak riski azaltmak için bazı pratik adımlar atılabilir:

• Eğitim almak: Yeni bir aktiviteye başlandığında, güvenli tekniklerin öğrenilmesi ve uygulanması sağlanmalıdır.
• Ekipman kullanmak: Yaralanmaları önlemek için doğru koruyucu ekipman ve donanım kullanılmalıdır.
• Yavaş başlamak: Aktiviteden önce ısınma ve esneme yapılmalıdır. Yoğunluk seviyesi kademeli olarak artırılmalıdır.
• Zindelik oluşturmak: Düzenli bir fitness rutini, vücudu çeşitli sporlar için koşullandırır.
• Çeşitlendirmek: Çapraz antrenman yapılmalı veya egzersiz rutini çeşitlendirilmelidir. Aynı spor yıl boyunca yapılmamalıdır.
• Sınırları bilmek: Vücut dinlenmeli ve çok fazla zorlanmamalıdır. İyileşme için zaman verilmelidir.

Spor yaralanmaları yaygındır ancak çoğu hafiftir ve kolayca iyileşir. İyi antrenman ve teknik, yaralanmaları önlemeye yardımcı olabilir. Kazalar yine de olabilir ancak aktif bir yaşam tarzının sağlık faydaları risklerinden daha ağır basar. Yaralanma ve iyileşme süreci; bedenimize, onun sınırlarına ve inanılmaz iyileşme yeteneklerine karşı daha fazla saygı duymayı sağlayabilir.