Metakarpal Kırığı Nedir? Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Metakarpal Kırığı Nedir? Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Metakarpal kırıkları, en yaygın kırık türlerinden biridir. İyileşme sürecinde elin kullanılmaması can sıkıcı olabilir ancak iyileşmeyi aceleye getirmemek gerekir. Kemik tamamen iyileşmeden üzerine fazla yük binmesi, yeniden kırılma ya da başka komplikasyon riskini artırabilir.

Metakarpal Kırığı Nedir?

Metakarpal kırığı, bir tür kemik kırığıdır. Metakarpaller, başparmak ve parmak kemiklerini (falankslar) bileğe bağlayan el kemikleridir. Elin arka kısmına bastırarak metakarpalleri hissetmek mümkündür.

Metakarpal kırıkları yaygın görülen yaralanmalardır. Genellikle elin üzerine düşülmesi ya da spor yaralanmaları nedeniyle meydana gelir.

Bazı durumlarda yalnızca atel ya da alçı kullanımı yeterli olabilirken, bazı kırıklar cerrahi müdahale gerektirir.

Metakarpal Kemikler Hangileridir?

Her elde, bileği başparmak ve parmaklara bağlayan beş metakarpal kemik bulunur. Bunlar başparmaktan başlayarak serçe parmağa kadar birinci metakarpalden beşinci metakarpale kadar sıralanır:

• Birinci metakarpal: Bileği başparmağa bağlayan kemiktir.
• İkinci metakarpal: Bileği işaret parmağına bağlayan kemiktir.
• Üçüncü metakarpal: Bileği orta parmağa bağlayan kemiktir.
• Dördüncü metakarpal: Bileği yüzük parmağına bağlayan kemiktir.
• Beşinci metakarpal: Bileği serçe parmağa bağlayan kemiktir.

Metakarpal Kırıkları Nasıl Sınıflandırılır?

Bir doktor, kırığın hangi kemiği etkilediğine, kırığın şekline veya nasıl oluştuğuna ve açık mı kapalı mı olduğuna göre bir tür veya sınıflama belirler.

Kırık Türleri

Bazı kırıklar, kırık çizgisinin şekline göre sınıflandırılır:

• Transvers kırık (enine kırık).
• Oblik (eğik) kırık.
• Spiral kırık.
• Segmental (parçalı) kırık.
• Parçalanmış kırık.
• Buckle kırığı (gömülü kırık).
• Kapiller kırık.

Bazı kırıklar ise nasıl meydana geldiklerine göre sınıflandırılır:

• Açık kırık.
• Stres kırığı.
• Avülsiyon kırığı.

Açık ve Kapalı Kırıklar

Doktor, kırığı açık ya da kapalı olarak sınıflandırabilir. Açık bir kırıkta kemik deriden dışarı çıkar. Açık kırıklar genellikle daha uzun sürede iyileşir ve enfeksiyon gibi komplikasyon riskleri daha fazladır. Kapalı kırıklar da ciddi kabul edilir ancak kemik deriyi delip geçmez.

Yer Değiştirmiş Metakarpal Kırıkları

"Yer değiştirmiş" ya da "yer değiştirmemiş" terimleri, doktorun kırığı tanımlarken kullanabileceği başka ifadelerdir. Yer değiştirmiş bir kırıkta, kemik parçaları o kadar fazla hareket etmiştir ki kırık oluştuğunda aralarında boşluk oluşmuştur. Yer değiştirmemiş kırıklarda da kemik kırılmıştır ancak parçalar yerinden fazla oynamadığı için hizalama bozulmamıştır. Yer değiştirmiş kırıklar cerrahi müdahale gerektirme ihtimali daha yüksek olan kırıklardır.

Metakarpal Kırıklarının Konumu ve Anatomisi

Metakarpal kemiklerin herhangi bir bölgesi kırılabilir. Metakarpallerin bölümleri şunlardır:

• Taban: Metakarpalin parmaklardan en uzak olan ve bilek kemikleriyle birleşen ucu. Tabanın ucu, metakarpalin bilekle eklem oluşturduğu noktadır.
• Gövde: Metakarpalin uzun, orta kısmıdır.
• Boyun: Gövdeyle baş arasındaki bağlantı noktasıdır.
• Baş: Metakarpalin parmak kemikleriyle birleşen ucu. Başın ucu, parmak kemikleriyle eklem oluşturur.

Boksör Kırıkları

Serçe parmakla bağlantılı olan metakarpalin boynunun kırılması durumuna bazen boksör kırığı denir. Tüm metakarpal kırıkların dörtte birini oluşturur ve en yaygın olanıdır.

Boksör kırıkları genellikle birinin yumruğunu sert bir yüzeye (örneğin öfkeyle duvarı yumruklamak) vurması sonucu oluşur.

Bennett ve Rolando Kırıkları

Bennett ve Rolando kırıkları, başparmak metakarpalinin tabanındaki eklemi etkileyen kırıklardır. Neredeyse her zaman cerrahi müdahale gerektirirler.

Metakarpal Kırıkları Kimleri Etkiler?

Metakarpal kemik herhangi bir kişide kırılabilir. Ancak bazı gruplarda bu kırıkların görülme olasılığı daha yüksektir:

• 10 ile 40 yaş arası kişiler.
• Erkekler.
• 50 yaş üstü kadınlar.

Metakarpal Kırıklar Ne Kadar Yaygındır?

Metakarpal kırıklar oldukça yaygındır. En yaygın üçüncü kırık türüdür. Tüm kırıkların onda biri metakarpal kırığıdır.

18 ile 34 yaş arasındaki bireylerde metakarpal kırıklar en sık görülen el yaralanmasıdır.

Metakarpal Kırığı Vücutta Nasıl Etki Yapar?

Ağrı ve diğer belirtiler dışında, metakarpal kırığı iyileşene kadar elin normal şekilde kullanılmasını zorlaştırır hatta imkansız hale getirir.

İyileşme sürecinde el mümkün olduğunca az kullanılmalıdır. Hangi hareketlerin ya da aktivitelerin ne kadar süreyle kısıtlanması gerektiğini doktor belirler. El iyileşmeden önce fazla zorlanırsa kemik yeniden kırılabilir ve komplikasyonlar oluşabilir.

Metakarpal Kırığının Belirtileri Nelerdir?

Metakarpal kırığının belirtileri şunlardır:

• Ağrı.
• Şişlik.
• Hassasiyet.
• Elin hareket ettirilmesinde ya da kullanılmasında zorluk.
• Morarma veya renk değişikliği.
• Vücutta normalde olmayan bir şekil bozukluğu veya çıkıntı.

Bir metakarpal kırığı varsa, kırık kemik çevresindeki diğer dokular da büyük ihtimalle zarar görmüştür. Bunlar şunları içerebilir:

• Bağ dokular (ligamentler).
• Tendonlar.
• Kaslar.

Metakarpal Kırıklara Ne Sebep Olur?

Metakarpal kırıkların en yaygın nedenleri şunlardır:

• Düşmeler.
• Spor yaralanmaları.
• Trafik kazaları gibi travmalar.
• İş kazaları veya şantiye kazaları.

Eller ve parmakları etkileyen bazı sağlık durumları, metakarpal kırığı yaşama riskini artırabilir. Örneğin, kemiğin içinde büyüyen ve kanserli olmayan tümörler olan enkondromlar kırıklara yol açabilir.

Osteoporoz

Osteoporoz kemikleri zayıflatır ve aniden, beklenmedik şekilde kırılmalarını kolaylaştırır. Birçok kişi osteoporozu, bir kırık oluşana kadar fark etmez. Genellikle belirgin semptomlar vermez.

50 yaş üstü kadınlarda osteoporoz gelişme riski daha yüksektir. Doktorla kemik yoğunluğu taraması hakkında görüşülerek, osteoporoz kırığa yol açmadan önce saptanabilir.

Metakarpal Kırıklar Nasıl Teşhis Edilir?

Metakarpal kırıklar, fizik muayene ve görüntüleme testleriyle doktor tarafından teşhis edilir.

Doktor, kırığı el üzerinde hissedebilir veya gözle fark edebilir ancak hangi kemiğin kırıldığını ve kırığın türünü doğrulamak için görüntüleme testleri gerekir.

Metakarpal Kırıkların Teşhisinde Hangi Testler Yapılır?

Kırığın görüntüsünü almak için aşağıdaki testlerden biri veya birkaçı uygulanabilir:

• Röntgen: Kırıkları doğrular ve kemiklerin ne kadar hasar gördüğünü gösterir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması: Doktora veya cerraha, röntgene nazaran üç boyutlu bir görüntü sağlar.
• Kemik yoğunluğu testi: Kemik yoğunluğu testi (DEXA veya DXA taraması da denir), osteoporoz teşhisinde kullanılır.

Metakarpal Kırıklar Nasıl Tedavi Edilir?

Kırığın tedavisi, türüne, oluş nedenine ve kemiklerin ne kadar hasar gördüğüne göre değişir.

İmmobilizasyon (Hareketsiz Bırakma)

Kırık hafifse ve kemikler fazla yer değiştirmemişse (yer değiştirmemiş kırık), sadece atel veya alçı yeterli olabilir. Metakarpal kırık yaşayan çoğu kişi, 3 ila 6 hafta boyunca hareketsiz bırakılır. Kemiklerin düzgün iyileştiğinden emin olmak için takip röntgenleri çekilir.

Kapalı Redüksiyon

Daha ciddi kırıklar, kemiklerin yeniden hizalanması için kapalı redüksiyon gerektirebilir. Doktor, elin dış kısmına baskı uygulayarak kırık kemikleri hizalar. İşlem sırasında ağrı hissedilmemesi için aşağıdakilerden biri uygulanır:

• Kırık bölgeye lokal anestezi.
• Vücudu gevşetmek için sedatifler.
• İşlem sırasında uyutmak için genel anestezi.

Kapalı redüksiyondan sonra atel veya alçı uygulanır.

Metakarpal Kırıklarda Cerrahi Müdahale

Bazı metakarpal kırıklar cerrahi müdahale gerektirir. Kırık türüne ve kemiklerin ne kadar hasar gördüğüne bağlı olarak cerrahın kullanabileceği birkaç teknik vardır:

İçten Sabitleme (İnternal Fiksasyon)

Cerrah, kemikleri doğru pozisyona getirir ve iyileşirken sabit kalmalarını sağlamak için metal parçalar yerleştirir. Bu işleme internal fiksasyon denir.

İçten sabitleme teknikleri:

• Plak ve vidalar: Metal plaklar kemik üzerine vidalanarak parçaların yerinde kalması sağlanır.
• Pimler (K-telleri): Daha küçük kemik parçalarını sabitlemek için paslanmaz çelik pimler kullanılır.

Çoğu kişi bu metal parçalarla yaşamaya devam eder. Kemikler iyileştikten sonra pimlerin çıkarılması gerekebilir.

Artroplasti

Eğer eldeki bir eklem kırılmışsa, eklem protezi (artroplasti) gerekebilir. Cerrah, hasarlı eklemi çıkarır ve yapay bir eklemle değiştirir. Metakarpal kırıklarda artroplasti nadiren gereklidir.

Kemik Grefti

Metakarpal kırık ciddi şekilde yer değiştirmiş, çok parçalı veya iyileşmesi yeterli değilse kemik grefti gerekebilir. Cerrah, kırığın iyileşmesini teşvik etmek için ek kemik dokusu yerleştirir. Ardından içten sabitleme işlemi uygulanır. Kemik grefti şu kaynaklardan sağlanabilir:

• Vücudun başka bir bölgesinden, genellikle kalça kemiği üzerinden.
• Dış bir donörden.
• Yapay bir parçadan.

Ameliyat sonrası el hareketsiz bırakılır. Eski fonksiyonlarına dönebilmesi için bir süre atel veya alçı gerekir. Elin normal hareket açıklığına kavuşması için mesleki terapi gerekebilir.

Metakarpal Kırıkların Tedavisinde Hangi İlaçlar Kullanılır?

Reçetesiz satılan non-steroid antiinflamatuar ilaçlar (aspirin veya ibuprofen gibi) ve parasetamol, ameliyat sonrası kanama ve diğer komplikasyonlara yol açabilir. Cerrah, ağrıyı azaltmak için hangi ilaçların kullanılabileceğini açıklayacaktır.

Metakarpal Kırıklar ve Tedavisine Bağlı Komplikasyonlar Nelerdir?

Kırık ameliyatlarında görülebilecek komplikasyonlar şunlardır:

• Malunyon (yanlış kaynama): Kırılan kemiklerin iyileşme sırasında doğru hizalanmaması.
• Nonunyon (kaynamama): Kemiklerin tamamen ya da hiç birleşmemesi.
• Kemik enfeksiyonu (osteomiyelit): Açık kırıklarda (kemik deriden dışarı çıkarsa) bakteriyel enfeksiyon riski daha yüksektir.
• Sertlik: Metakarpal kırık yaşayan kişiler genellikle kırık bölgesinde sertlik hisseder. Ev egzersizleri ve mesleki terapi bu sertliği azaltabilir.
• Akut kompartman sendromu: Kaslarda basınç birikmesi, dokuya kan ulaşmasını engelleyerek kalıcı kas ve sinir hasarına neden olabilir.

Tedavi Sonrası Ne Kadar Sürede İyileşme Hissedilir?

Belirtilerin düzelmesi birkaç hafta sürebilir. Ağrı genellikle birkaç gün içinde azalmaya başlar ancak kemik yaklaşık altı haftada eski gücüne kavuşur.

Kırığın onarımı için uygulanan immobilizasyon ya da cerrahi türüne göre, birkaç hafta içinde el yeniden hareket ettirilmeye başlanabilir. Yoğun ağrı devam ederse, hemen doktora başvurulmalıdır.

Metakarpal Kırık Yaşanırsa Ne Beklenmelidir?

Metakarpal kırığı yaşayan kişilerde tam iyileşme beklenir.

Elin eski gücünü ve hareket açıklığını kazanması için mesleki terapi gerekir.

Metakarpal Kırıklar Ne Kadar Sürede İyileşir?

İyileşme süresi, kırığın ciddiyetine ve uygulanan tedaviye bağlıdır. Çoğu kişi, metakarpal kırıklardan bir ya da iki ay içinde iyileşir.

Vücudun iyileşme süresini etkileyen birçok faktör vardır. Bu konuda en uygun zaman çizelgesi için doktor veya cerrahla görüşülmelidir.

İşe ya da Okula Ara Vermek Gerekir mi?

El iyileşene kadar, özellikle kırık baskın eldeyse (en çok kullanılan el), işe veya okula ara verilmesi gerekebilir.

Çoğu kişi sekiz hafta sonra spor gibi fiziksel aktivitelere dönebilir. Herhangi bir fiziksel aktiviteye yeniden başlamadan önce cerrah veya doktorla görüşülmelidir.

Metakarpal Kırık Riski Nasıl Azaltılabilir?

Yaralanma riskini azaltmak için aşağıdaki genel güvenlik önerileri uygulanabilir:

• Her zaman emniyet kemeri takılmalıdır.
• Tüm spor ve aktivitelerde uygun koruyucu ekipman giyilmelidir.
• Ev ve çalışma ortamı, takılmaya neden olabilecek dağınıklıktan arındırılmalıdır.
• Yüksek yerlere ulaşmak için uygun araçlar kullanılmalı, sandalye, masa veya tezgah üzerine çıkılmamalıdır.
• Kemik sağlığını destekleyen bir diyet ve egzersiz planı izlenmelidir.
• 50 yaş üstü olanlar ya da ailesinde osteoporoz öyküsü bulunanlar, kemik yoğunluğu testi yaptırmalıdır.
• Yürümede zorluk yaşayanlar ya da düşme riski yüksek olanlar baston veya yürüteç kullanmalıdır.

Ne Zaman Acil Servise Gidilmelidir?

Bir metakarpal kırığı ya da başka bir kemik kırığından şüpheleniliyorsa, en kısa sürede doktora başvurulmalıdır. Aşağıdaki durumlarda acil servise gidilmelidir:

• Yoğun ağrı.
• Elin veya parmakların normal şekilde hareket ettirilememesi.
• Elin belirgin şekilde farklı görünmesi.
• Kemiğin deriden dışarı çıkmış olması.
• Yukarıdaki belirtilerle birlikte yeni morluklar oluşması.

Herhangi bir travma yaşandıysa vakit kaybetmeden acil servise gidilmelidir.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Doktora aşağıdaki soruları sormak faydalı olabilir:

• Hangi tür kırığım var?
• Ameliyat gerekir mi?
• İyileşmem ne kadar sürecek?
• Ne zaman fiziksel aktivitelere ya da spora geri dönebilirim?

Elde bir kemiğin kırılması, özellikle yazı yazmak, telefonu tutmak ya da alışık olunan işleri yapmayı etkiliyorsa, sinir bozucu olabilir. Ancak ameliyat gerekse bile metakarpal kırıklardan tam iyileşme beklenir.

Ailesinde osteoporoz öyküsü olan bireyler bu konuda bir doktorla görüşmelidir. Bir kemik yoğunluğu taraması, kırığa yol açmadan önce osteoporozun tespit edilmesini sağlar.