Karotid Arter-Şah Damarı Hastalığı (Karotid Arter Stenozu) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Karotid Arter-Şah Damarı Hastalığı (Karotid Arter Stenozu) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızda konuya dair detayları anlatacağız. Karotid arter hastalığı ya da şah damarı tıkanıklığı olarak da adlandırılan karotid arter stenozu, felce yol açabilen bir durumdur. Kişide karotis arter stenozu olduğunda, plak adı verilen bir madde birikir ve arterindeki normal kan akışını engeller. Karotis arter stenozu için tedavi seçeneklerinden biri endarterektomi adı verilen cerrahi bir prosedürdür.

Karotis Arter Stenozu Nedir?

Karotis arter stenozu, boynun her iki yanındaki büyük arter olan karotis arter (halk arasında şah damarı olarak da bilinir) tıkandığında ortaya çıkan bir durumdur. Tıkanıklık plak (yağlı kolesterol birikintileri) adı verilen bir maddeden oluşur. Plak, karotis arterden normal kan akışını engellediğinde inme riski artar. Plak birikimine ateroskleroz denir.

Boynun her iki yanında birer tane olmak üzere iki karotid arter vardır. Bunlar beyne, yüze ve başa kan taşıyan büyük arterlerdir. Sağlıklı olduklarında bu arterler pürüzsüz ve açıktır, tıpkı önünde hiçbir engel olmadan sıvının serbestçe akmasına izin veren temiz bir boru gibi. Vücudun dolaşım sistemi, vücudun tüm bölümlerine kan (besin ve oksijen içeren) taşıyan bir tüpler ağıdır. Boyundaki iki arterden birinde veya her ikisinde de karotis arter stenozu gelişebilir. Bu durum tıbbi bakım olmadan zamanla kötüleşebilir ve ölüm de dahil olmak üzere ciddi komplikasyonlarla inmeye yol açabilir.

Karotis Arter Stenozu Ne Kadar Yaygındır?

Genel popülasyonda karotis arter stenozu prevalansının %5 kadar yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Amerikan İnme Derneği'ne göre inme, ölüme neden olan durumlar listesinde beşinci sırada yer almaktadır. Karotis arter stenozu genellikle zamanla ortaya çıkan bir durumdur ve yaş ilerledikçe bu durumun yanı sıra inme riski de artar.

Karotis Arter Stenozunun Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

Zaman içinde bu durumu geliştirme ihtimalini artırabilecek çeşitli faktörler vardır. Bunlardan bazıları değiştirilebilecek faktörlerdir. Bazıları ise diğer faktörlere katkıda bulunur ve onları birleştirir:

• Sigara içmek ve tütün ürünleri kullanmak.
• Obezite.
• Hareketsiz yaşam tarzı.
• Yüksek kan basıncı (hipertansiyon).
• Yüksek kolesterol.
• Şeker hastalığı (Diyabet).
• Yaş.

Karotis Arter Stenozunun Belirtileri Nelerdir?

Karotis arter stenozu felce neden olabilir. Genellikle karotis stenozundan kaynaklanan inme türü, plak parçalarının (veya plak üzerinde oluşan trombositlerin) beyne gitmesidir. "İskemik" inme olarak adlandırılan bu durum, beynin bir kısmına giden kan akışını keser. Bu tıkanıklık kalıcı olduğunda, beyin hücreleri veya nöronlar ölmeye başlar. Geçici iskemik atak, küçük bir beyin arterinin plak ve/veya trombositlerden kaynaklanan geçici bir tıkanıklığı olan bir "mini inme"dir. Birçok insan için geçici iskemik atak, iskemik inmeden önce gelir. Bu durumlarda, hücre ölümünü önlemek için mümkün olduğunca çabuk tedavi aramak çok önemlidir.

İnmenin Belirtileri Nelerdir?

Geçici iskemik atak veya inme belirtileri şunları içerebilir:

• Yüzünüzün bir tarafında sarkma.
• Konuşma bozukluğu veya kelimeleri oluşturmada ve başkalarıyla iletişim kurmada sorun.
• Görüş alanının üzerine koyu bir gölgenin indiği deneyimiyle birlikte bir gözde görme kaybı.
• Vücudun bir tarafında his kaybı.
• Kas gücünü kaybetmek ve vücudun bir tarafında güçsüzlük yaşamak.

İnmeye neden olmamış karotis arter stenozu olanlar herhangi bir belirti fark etmeyebilir.

Karotis Arter Stenozu Nasıl Teşhis Edilir?

Karotis arter stenozu genellikle inme belirtileri yaşandıktan sonra teşhis edilir. Belirtiler, doktoru herhangi bir tıkanıklık olup olmadığını iyice kontrol etmeye sevk eder ve bu da karotis arter stenozunun keşfedilmesine yol açabilir. Doktor bu durumu stetoskopla boynu muayene ederken bruit (ıslık sesi) veya üfürüm adı verilen anormal bir ses duyduktan sonra da teşhis edilebilir. Doktorun karotis arter stenozu tanısını doğrulamak ve tıkanıklığın boyutu ve yeri hakkında daha fazla bilgi edinmek için kullandığı birkaç test vardır. Bu testler şunları içerebilir:

• Ultrason: Dubleks ultrason olarak da adlandırılan bu test türü, vücudun iç yapılarının bir görüntüsünü oluşturmak için ses dalgalarını kullanır. Ultrason, cildin üstünde yapılan ağrısız bir testtir. Ultrason, kanın arterlerden nasıl aktığını görmek ve arterlerin tıkalı veya daralmış olabileceği yerleri bulmak için kullanılır.
• Bilgisayarlı tomografi anjiyografi: Doktor, iç organların ayrıntılı bir görüntüsünü oluşturmak için X ışınlarını kullanan bir cihaz olan bilgisayarlı tomografi tarayıcıyı kullanarak karotis arterlerin ayrıntılı bir görüntüsünü alabilir. Bu test sırasında, kan dolaşımına görüntülerde herhangi bir tıkanıklığı olup olmadığını göstermeye yardımcı olacak boya enjekte edilir. Bu test, kalp pili veya stenti olan kişilerde başka koşullar nedeniyle de kullanılabilir.
• Serebral anjiyografi: Bu tür bir tanısal test, arterlere girmek ve tıkanıklığa yakından bakmak için minimal invaziv bir prosedürde bir kateter kullanılmasını içerir. Ayrıca bu testte, doktor arter detaylarını görebilmek için doğrudan arterlere kontrast madde enjekte eder.
• Manyetik rezonans anjiyografi: Manyetik Rezonans (MR), BT taramasına benzer şekilde ancak X-ışınları kullanılmadan yapılan bu test, arterlerin ayrıntılı görüntülerini sağlar. Bu noninvaziv bir görüntüleme testidir.

Karotis Arter Stenozu Nasıl Sınıflandırılır?

Tanı sürecinde doktor, kişide bu durumun olup olmadığına, varsa ne kadar büyük olduğuna ve nerede bulunduğuna bakacaktır. Karotis arter stenozu genellikle üç gruba ayrılır: Hafif, orta ve şiddetli.

• Hafif tıkanıklık %50'den az olan tıkanıklıktır. Bu, arterin yarısından daha azının tıkalı olduğu anlamına gelir.
• Orta dereceli tıkanıklık %50 ile %79 arasındadır.
• En şiddetli sınıflandırma, arterin çoğunluğunun (%80'den %99'a kadar) tıkalı olmasını içerir.

Karotis Arter Stenozu Nasıl Tedavi Edilir?

Karotis arter stenozu tedavisinin temel amacı hastalığın ilerlemesini durdurmaktır. Bu da sağlıklı beslenme, egzersiz ve sigarayı bırakma gibi yaşam tarzı değişiklikleriyle başlar. Kan basıncını ve kolesterolü düşüren ilaçlarla birlikte günlük bebek dozu aspirin de kullanılabilir.

Daha ciddi vakalarda veya geçici iskemik atak veya inme semptomlarına neden olan vakalarda, doktor bir kesi yoluyla plağı karotis arterden çıkarmak için karotis endarterektomi adı verilen cerrahi bir prosedür kullanabilir. Alternatif olarak cerrah, büyük bir iğne deliğinden ve nihayetinde tıkalı arterden bir stent yerleştirebilir. Bu, plağı stent ve duvar arasındaki kan akışından uzak tutarken arteri uygun boyutuna kadar açacaktır.

Bir damar cerrahı veya uzmanı, karotis hastalığı için tedaviye ihtiyaç duyan her kişi için bu prosedürlerden hangisinin en iyisi olduğunu belirler. Her karotis darlığı cerrahi veya girişimsel tedaviye ihtiyaç duymaz çünkü bu prosedürlerin kendileri de risk taşır. Cerrahlar yalnızca ciddi darlık ve/veya inme riskleri prosedürün riskinden daha yüksek olduğunda insanlara bu prosedürler önermektedir.

Karotis Endarterektomi veya Stent Uygulaması Nasıl sonuç Verir?

Karotis arter stenozu hızlı bir şekilde yakalanmaz ve tedavi edilmezse tehlikeli olabilir. Bu durum felce neden olabilir ve bu da ölüme veya sakatlığa yol açabilir. İnme belirtilerini bilmek ve bu belirtileri kendinizde veya bir başkasında fark ederseniz hızlı hareket etmek önemlidir. Karotis arter stenozunun hızlı tedavisi hayat kurtarıcı olabilir. Endike olduğunda, ameliyat ve stent uygulamasının sonuçları mükemmeldir. Çoğu insan sadece bir gece hastanede kalarak çok hızlı bir şekilde iyileşir.

Yaşlandıkça karotis arter stenozu geliştirme riski artar. Bu durumu ve inme gibi bir komplikasyonu önlemek için yapılabilecek en önemli şey sağlıklı bir yaşam tarzını sürdürmektir. Egzersiz yapmak, sağlıklı gıdalarla beslenmek ve sigara içmemek sağlıklı bir yaşam tarzının örnekleridir. Birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcısı veya kalp ve damar cerrahisi uzmanından düzenli takip randevuları alarak kalbi ve tüm dolaşım sistemini sağlıklı tutmanın yolları hakkında bilgi alınabilir.