Çocuklarda Gelişimsel Gecikmeler Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuklarda Gelişimsel Gecikmeler Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Çocukta gelişimsel bir gecikme varsa, uzmanların çocuğun yaşıtlarının sahip olmasını beklediği becerileri kazanmamış veya gelişimsel kilometre taşlarına ulaşmamıştır. Gelişimsel gecikmelerin çoğu, zaman içinde kendiliğinden düzelecektir. Erken müdahale hizmetleri sayesinde çocuk yaşıtlarını yakalayabilir ve tam potansiyeline ulaşabilir.

Gelişimsel Gecikme Nedir?

Gelişimsel gecikme, çocuğun yaşıtlarına kıyasla bir veya daha fazla gelişimsel dönüm noktasına ulaşmakta yavaş kalmasıdır. Gelişimsel kilometre taşları aşağıdaki gibi becerileri içerir:

• İlk kez gülümseme.
• Yuvarlanma.
• Ayağa kalkmak için kendini yukarı çekmek.
• “Güle güle” diye el sallamak.
• İlk adımı atmak.
• “Anne”, “baba” gibi ilk kelimeleri söylemek.

Çocuklar oyun oynarken, öğrenirken, konuşurken ve hareket ederken kilometre taşlarına ulaşırlar. Çocuklar farklı hızlarda gelişir ve bu dönüm noktalarına farklı hızlarda ulaşırlar. Kesin bir zaman çizelgesi yoktur. Yani çocuk biraz gerideyse, bu gelişimsel bir gecikmesi olduğu anlamına gelmez. Gelişimsel gecikme, çocuğun belirli bir yaşa kadar beklenen becerileri geliştirmede sürekli olarak geride kaldığı anlamına gelir.

Çocuk Gelişimi Nedir?

Bir çocuğun büyümesi sadece fiziksel değildir. Çocuklar doğumdan başlayarak hayatları boyunca büyür, gelişir ve öğrenirler. Çocuğunuzun gelişimi hakkında, nasıl oynadığı, öğrendiği, konuştuğu, hareket ettiği ve davrandığı da dahil olmak üzere çevresiyle nasıl etkileşime girdiğini izleyerek bilgi edinmek mümkündür.

Gelişimsel Gecikme Türleri Nelerdir?

Gelişimsel gecikmeler çocuk gelişimi alanlarıyla uyumludur. Bu alanlar şunları içerir:

• Bilişsel (düşünme) beceriler: Bilişsel beceriler düşünme, öğrenme ve bilgiyi anlamayı içerir. Bilişsel gecikmesi olan bir çocuk yönergeleri takip etmekte veya bir problemi çözmekte zorlanabilir.
• Sosyal ve duygusal beceriler: Bu beceriler başkalarıyla iyi geçinmeyi, duyguları ifade etmeyi ve ihtiyaçları iletme becerisini içerir. Sosyal veya duygusal gecikmeleri olan bir çocuk sosyal ipuçlarını anlamakta, sohbet etmekte veya bir rutindeki değişikliklerle başa çıkmakta zorlanabilir.
• Konuşma ve dil becerileri: Konuşma ve dil becerileri dili kullanmayı ve anlamayı içerir. Konuşma ve dil gecikmeleri olan bir çocuk kelimeleri söylemekte veya başkalarının ne dediğini anlamakta zorluk çekebilir.
• İnce ve kaba motor becerileri: Bu beceriler küçük (ince) ve büyük (kaba) kasları koordine etme yeteneğini içerir. İnce motor gecikmesi olan bir çocuk bir nesneyi elinde tutmakta zorlanabilir veya boyama ve yazmada sorun yaşayabilir. Kaba motor gecikmesi olan bir çocuk yuvarlanmakta, oturmakta veya yürümekte zorluk çekebilir.

Global Gelişimsel Gecikme Nedir?

Gelişimsel gecikme izole olabilir, yani bir gecikme gelişimin yalnızca bir alanını etkiler. Bu gelişim alanlarından iki veya daha fazlasında önemli bir gecikme meydana gelirse, çocukta doktorların global gelişimsel gecikme olarak adlandırdığı durum olabilir.

Gelişimsel Gecikme ve Otizm Arasındaki Fark Nedir?

Gelişimsel gecikme, otizm spektrum bozukluğu gibi gelişimsel engellerden farklıdır.

Gelişimsel gecikme, çocuğun gelişimsel kilometre taşlarına beklendiği gibi ulaşamamasıdır. Genellikle çocuğunuzun belirli becerileri yaşıtlarından daha yavaş geliştirdiği anlamına gelir. Ancak erken müdahale ve destekle, genellikle yaşıtlarına yetişeceklerdir.

Otizm gibi gelişimsel engeller kendiliğinden ortadan kalkmaz, bunlar genellikle ömür boyu süren durumlardır. Otizm, erken çocukluk döneminden itibaren görülen nörogelişimsel bir bozukluktur. Otizmli çocuklar başkalarıyla etkileşimde, ilişki kurmada ve dili kullanmada sorun yaşarlar.

Çocuğun gelişimsel bir gecikmeye mi yoksa gelişimsel bir engele mi sahip olduğunu belirlemek bazen zor olabilir. Ne olursa olsun, erken müdahale çocuğun ilerlemesine ve gelişmesine yardımcı olmanın en iyi yoludur.

Gelişimsel Gecikme Ne Kadar Yaygındır?

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki her 6 çocuktan yaklaşık 1'i veya %17'si en az bir gelişimsel gecikmeye sahiptir.

Gelişimsel Gecikmenin Belirtileri Nelerdir?

Gelişimsel gecikmelerin belirtileri türüne bağlı olarak değişir. Belirtiler şunları içerebilir:

• Yuvarlanma, oturma, emekleme ve yürümede gecikmeler.
• İnce motor becerilerinde sorun.
• Başkalarının ne dediğini anlamada sorunlar.
• Problem çözme ile ilgili sorunlar.
• Sosyal becerilerle ilgili sorunlar.
• Konuşma sorunları veya geç konuşma.
• Bir şeyleri hatırlamakta güçlük.
• Eylemleri sonuçlarla ilişkilendirememe.

Gelişimsel Gecikmelere Ne Sebep Olur?

Araştırmacılar birçok gelişimsel gecikmenin nedenini bilmemektedir. Ancak, bazı gelişimsel gecikmeler Down sendromu veya frajil X sendromu gibi genetik faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Buna ek olarak, bazı bebekler ve çocuklar, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çevresel faktörlerin bir sonucu olarak gelişimsel gecikme riskinde artışa sahiptir:

• Doğumdan önce alkol, opioidler veya ot (marihuana) gibi toksinlere maruz kalma.
• Doğumdan sonra kurşun zehirlenmesi gibi toksinlere maruz kalma.
• Erken doğum.
• Düşük doğum ağırlığı.
• Doğumda yeterli oksijen olmaması.
• Kötü beslenme.
• Kronik kulak enfeksiyonları ve görme sorunları gibi sağlık sorunları.
• Çocuk istismarı da dahil olmak üzere ciddi travma.

Gelişimsel Tarama Nedir?

Doktorlar, çocukların temel becerileri öğrenmeleri gereken zamanda öğrenip öğrenmediklerini veya sorunları olup olmadığını anlamak için gelişimsel taramayı kullanır. Çocuğun doktoru muayene sırasında aileye sorular sorabilir veya çocukla konuşup oynayabilir. Bu, çocuğun nasıl öğrendiğini, konuştuğunu, davrandığını ve hareket ettiğini doktora gösterir.

Çocuğun doktoru ebeveynlerine de sorular sorabilir veya doldurmaları için bir anket verebilir. Gelişimsel tarama, çocuğun yolunda olup olmadığını veya ekstra değerlendirmelere veya tedavilere ihtiyaç duyup duymadığını öğrenmek için bir araçtır. Çocuğun gelişiminde bir gecikme olup olmadığını söyleyecek bir laboratuvar veya kan testi yoktur. Ancak gelişimsel gecikmelere neden olan diğer spesifik sendromlar ve bozukluklar için testler vardır. Çocuğun doktoru, çocuğun bunlardan herhangi birine ihtiyacı olup olmadığını aileye söyleyecektir.

Her yaş için geniş bir büyüme ve davranış aralığı olduğundan, çocukların bir dönüm noktasına genel bir eğilimden daha erken veya daha geç ulaşması doğaldır. Çocuğun doktoru büyük resme bakacak ve çocuğun bu resmin neresinde yer aldığını aileye bildirecektir.

Gelişimsel Tarama Neden Önemlidir?

Gelişimsel bir gecikme erken tespit edilmediğinde, çocuklar ihtiyaç duydukları yardımı hemen alamazlar. Bu durum öğrenmelerini zorlaştırabilir ve gelişimsel gecikmeleri daha da kötüleştirebilir. Çocuklar ne kadar erken yardım alırlarsa, uzun vadede o kadar iyi durumda olurlar.

Çocukta Gelişimsel Bir Gecikme Varsa Ne Olur?

Endişelerin ne olduğuna bağlı olarak doktor, çocuğu bir veya daha fazla uzmana yönlendirebilir. Bu uzmanlar aşağıdakileri içerebilir:

• Bir işitme uzmanı.
• Bir konuşma terapisti.
• Gelişimsel bir çocuk doktoru.
• Bir nörolog.
• Bir erken müdahale hizmetleri uzmanı.

Erken Müdahale Hizmetleri Nedir?

Erken müdahale hizmetleri, belirli sorunları olan bebekler ve küçük çocuklar için destek sağlar. Bu sorunlar şunları içerebilir:

• Erken doğum.
• Çeşitli sağlık sorunları.
• Konuşma, düşünme, oynama veya hareket etmede gecikmeler.
• Görme veya duyma zorluğu.

Çocuk erken müdahale hizmetleri için uygunsa onun için bir plan oluşturulacaktır. Bu plan, çocuğun ve ailenin özel ihtiyaçlarına dayanmaktadır. Çocuğun doktoru, hangi faaliyetlerin ve hizmetlerin çocuğa en iyi şekilde yardımcı olabileceğini belirleyecektir. Hizmet türleri şunları içerir:

• Yardımcı teknoloji (çocuğun ihtiyaç duyabileceği cihazlar).
• Odyoloji veya işitme hizmetleri.
• Konuşma veya dil hizmetleri.
• Aile danışmanlığı ve eğitimi.
• Tıbbi hizmetler.
• Hemşirelik hizmetleri.
• Beslenme hizmetleri.
• Fiziksel terapi.
• Mesleki terapi.
• Psikolojik hizmetler.

Gelişimsel Gecikmeler Önlenebilir mi?

Bilim insanları gelişimsel gecikmelerin neden meydana geldiğini her zaman bilmemektedir, bu nedenle bunlar her zaman önlenemez. Hamilelik sırasında toksinlerden kaçınmak ve tüm doğum öncesi randevulara gitmek önemlidir.

Uzun vadeli gelişimsel gecikmeleri önlemenin en iyi yolu erken müdahaledir. Araştırmalar, bebekler ve 3 yaşına kadar olan çocuklar için erken müdahale hizmetlerinin gelişimsel gecikmelerin uzun vadeli etkilerini en aza indirebileceğini ve genellikle önleyebileceğini göstermiştir.

Çocuklar Gelişimsel Gecikmeleri Aşabilir mi?

Gelişimsel gecikmelerin çoğu zaman içinde kendiliğinden düzelecektir. Erken müdahale hizmetleri ile çocuk yaşıtlarına yetişebilir ve tam potansiyeline ulaşabilir. Ancak erken müdahale desteği olmadan, gelişimsel bir gecikmenin daha ciddi bir soruna dönüşme ihtimali vardır. Bu nedenle çocukta bir gecikme olduğundan şüpheleniliyorsa mümkün olan en kısa sürede destek almak çok önemlidir.

Gelişimsel Gecikmesi Olan Çocuklara Nasıl Yardım Edilebilir?

Çocukta gelişimsel bir gecikme varsa, ilerleme kaydetmesine yardımcı olunabilecek yollar vardır. Çocuğun erken müdahale hizmetlerinden destek almasını sağlamanın yanı sıra aşağıdakiler de yapılabilir:

• Çocukla oyun oynamak: Oyun oynamak çocuğun çeşitli beceriler geliştirmesine yardımcı olabilir. Oyun hamuru kullanmak gibi aktiviteler ince motor becerilerinin gelişmesine yardım eder. Çocuğun oyun alanındaki fiziksel becerilerinin yanı sıra sosyal-duygusal becerilerini de geliştirebilir. Yetişkinlerle ve diğer çocuklarla oynamak dil ve sosyal becerilere yardımcı olur.
• Çocukla birlikte kitap okumak: Çocukla birlikte kitap okumak onun dil öğrenmesine yardımcı olur. Çocuk ne kadar çok kelime duyarsa, o kadar çok kelime öğrenir.
• Ekran başında geçirilen zamanı sınırlamak: Çocuklar en iyi televizyon izleyerek veya video oyunları oynayarak değil, başkalarıyla etkileşime girerek öğrenirler. Küçük çocuklar için ekran süresi günde bir saatten az olmalıdır.
• Bir program yapmak: Bir program yazmak ve oluşturmak çocuğun talimatları takip etmesine ve bir rutini daha iyi anlamasına yardımcı olabilir. Aile için resimli programlar basmak, çocuğun kendisinden beklenenleri görselleştirmesine yardımcı olabilir.
• İletişim halinde olmak: Çocuğun doktoru ve diğer sağlık hizmeti sağlayıcıları ile düzenli olarak iletişim kurulmalıdır. Bu sağlık uzmanları çocuğun nasıl ilerlediğini aileye bildirebilir ve çocuğun gelişmesine yardımcı olacak ipuçları verebilir.

Gelişim, çocuğun zaman içinde nasıl büyüdüğünü ve değiştiğini ifade eder. Fiziksel, düşünme ve problem çözme (bilişsel), dil ve sosyal-duygusal gelişim durumlarıını içerir. Tipik büyümenin aşamalarını gösteren gelişimsel kilometre taşları olsa da her çocuk benzersizdir. Çocukta gelişimsel bir gecikme varsa, uzmanların kendi yaşlarındaki çocukların sahip olmasını beklediği becerileri henüz kazanmamış demektir.

Çocuğun gelişimsel bir gecikmesi olduğunu öğrenmek endişe verici olabilir. Ancak terapiler, gelişimsel gecikmesi olan çocukların iyi işlev görmesine veya yaşıtlarını yakalamasına yardımcı olabilir. Çocuğunun gelişimiyle ilgili herhangi bir endişesi olanlar bir doktorla iletişime geçmelidir. Teşhis koymak ve uygun terapiyi ayarlamak çocuğun gelişmesine yardımcı olabilir.