Shëndeti i Zemrës

Në artikullin tonë me titull “Shëndeti i Zemrës”, i përgatitur nga bordi mjekësor i Spitalit Privat Medicabil në Bursa, do të përpiqemi të shpjegojmë në vija të përgjithshme rëndësinë e shëndetit të zemrës në jetën njerëzore dhe pikat kyçe që duhen pasur parasysh për ta mbrojtur atë. Një ushqyerje e balancuar dhe e shëndetshme, shmangia nga duhani, alkooli dhe stresi luajnë një rol të rëndësishëm në ruajtjen e shëndetit të zemrës.

Çfarë Duhet Pasur Parasysh për të Ruajtur Shëndetin e Zemrës?

Një nga faktorët më të rëndësishëm për ruajtjen e shëndetit të zemrës është ushqyerja e balancuar dhe e duhur. Për një zemër të shëndetshme, ushqimet që përmbajnë karbohidrate, proteina dhe yndyra duhet të konsumohen në përmasa të caktuara dhe duhet shmangur ushqyerja njëkahëshe. Një nga hapat e rëndësishëm në ushqyerjen e balancuar është të qëndrohet larg ushqimeve me shumë kalori dhe të parandalohet shtimi në peshë.

Për të ruajtur shëndetin e zemrës, duhet pasur kujdes ndaj këtyre pikave:

•  Duhet treguar shumë kujdes me konsumimin e yndyrnave për të mbajtur nivelin e kolesterolit në kufijtë e duhur.
•  Duhet shmangur yndyrnat shtazore të ngurta dhe gjalpi duhet konsumuar në sasi të kufizuara. Duhet preferuar vajrat bimore të pangopura si vaji i ullirit, vaji i lulediellit, vaji i misrit dhe vaji i sojës, ndërsa yndyrnat trans duhet shmangur plotësisht.
•  Konsumi i mishit të kuq dhe organeve të brendshme duhet kufizuar.
•  Duhet preferuar mishi i peshkut, gjelit të detit dhe pulës.
•  Duhet shmangur produktet e përpunuara si sallami, suxhuku dhe salsiçet, të cilat përmbajnë shumë aditivë dhe kimikate konservuese.
•  Për shkak të përmbajtjes së ulët në kalori dhe yndyrë, duhet përfshirë në dietë burime bimore të proteinave pa kolesterol si fasulet, thjerrëzat dhe bizelet.
•  Qumështi dhe produktet e qumështit duhet konsumuar pa yndyrë ose me yndyrë të ulët.
•  Konsumi i frutave nuk përbën rrezik për shëndetin e zemrës nëse nuk kalohet në tepri, por në rast të konsumit të tepërt, rritja e yndyrës në zona problematike të trupit mund të rrisë rrezikun e sëmundjeve.
•  Në vend që të pihet lëngu i frutave, edhe nëse është i shtrydhur i freskët, frutat duhet të konsumohen me gjithë përmbajtjen e tyre.
•  Në vend të miellit të bardhë të rafinuar, duhet preferuar mielli integral i përpunuar nga drithërat e papërpunuara.
•  Frutat e thata pa kripë dhe të papërpunuara si bajamet dhe arrat, si dhe produktet e detit, janë shumë të dobishme për shëndetin e zemrës. Përmbajnë sasi të larta të acideve yndyrore omega-3 dhe omega-6, dhe janë të domosdoshme për t’u konsumuar.

Çfarë është Kolesteroli?

Kolesteroli është një lloj yndyre që mund të merret nga ushqimi ose të prodhohet nga vetë trupi ynë, kryesisht në mëlçi. Ai është një përbërës i rëndësishëm që ndodhet në strukturën e të gjitha qelizave dhe është i nevojshëm për prodhimin e shumë hormoneve. Kolesteroli ndahet në dy lloje: kolesterol i mirë dhe kolesterol i keq. Kolesteroli që matet në gjak shprehet si kolesterol total, kolesterol HDL dhe kolesterol LDL.

Çfarë është Kolesteroli i Mirë (HDL)?

Kolesteroli HDL mbledh këto yndyra së bashku me kolesterolin LDL dhe i transporton drejt mëlçisë për t’u pastruar. Për këtë arsye, kolesteroli HDL quhet kolesteroli i mirë. Është treguar se rritja e nivelit të kolesterolit HDL është mbrojtëse për shëndetin e zemrës.

Çfarë është Kolesteroli i Keq (LDL)?

Kolesteroli LDL transporton molekulat e yndyrës drejt enëve të gjakut dhe indeve. LDL quhet kolesteroli i keq, sepse personat me nivele të larta të LDL kolesterolit kanë më shumë rrezik për sëmundje të zemrës dhe enëve të gjakut. Marrja e tepërt e ushqimeve me origjinë shtazore, yndyrave të ngopura dhe yndyrave trans si margarina, çon në rritjen e LDL kolesterolit dhe kolesterolit total në gjak. Kjo rritje e kolesterolit rrit ndjeshëm rrezikun për sëmundje kardiovaskulare.

Personat që nuk kanë ndonjë simptomë, por që kanë të afërm të cilët kanë pësuar infarkt në moshë të re ose vuajnë nga kolesteroli i lartë, si dhe ata që kanë hyrë në menopauzë herët, duhet të konsultohen me mjekun pa marrë parasysh moshën.

Personat që kanë histori familjare me sëmundje të zemrës me rrezik të lartë duhet të kenë kujdes ndaj këtyre pikave:

• Të mos konsumojnë duhan,
• Të ushqehen në mënyrë të shëndetshme dhe të balancuar,
• Të bëjnë aktivitet fizik në mënyrë të rregullt,
• Të kenë kujdes me shtimin në peshë,
• Të qëndrojnë larg stresit.

Personat që i ndjekin këto rekomandime thirren për kontrolla në intervale më të gjata. Ndërsa ata me faktorë të lartë rreziku duhet të ndiqen më shpesh për sa i përket shëndetit të zemrës.

Cilat janë efektet e duhanit në shëndetin e zemrës?
Përdorimi i duhanit është një nga faktorët më të rëndësishëm të rrezikut që ndikon drejtpërdrejt në shëndetin e zemrës. Ka shumë faktorë rreziku që ndikojnë në zhvillimin e sëmundjeve të zemrës koronare. Duhani është ndër më të rëndësishmit. Si pasojë e duhanit, niveli i oksigjenit në mushkëri ulet dhe niveli i dioksidit të karbonit rritet. Qarkullimi i këtyre molekulave midis indeve bëhet nëpërmjet sistemit të enëve të zemrës. Prandaj, duhani ndikon drejtpërdrejt në sistemin e enëve të zemrës. Ai gjithashtu rrit në mënyrë indirekte rrezikun për sëmundje të zemrës përmes mushkërive.

Efektet e duhanit në shëndetin e zemrës janë si më poshtë:

• Rritet ndjeshëm mundësia për të zhvilluar sëmundje koronare të zemrës.
• Sa më shumë cigare të pihet gjatë ditës, aq më e lartë është mundësia për sëmundje të zemrës.
• Struktura e enëve të gjakut dëmtohet.
• Ulët rrjedhshmëria e gjakut brenda enëve.
• Ka efekt që lehtëson forcimin e enëve të gjakut, çka më pas çon në zhvillimin e arterosklerozës (ngurtësimit të enëve).

Cilat janë efektet e përdorimit të duhanit mbi operacionet?

Një nga efektet negative të përdorimit të duhanit tek pacientët është zgjatja e periudhës së rikuperimit pas operacioneve të zemrës. Edhe nëse gjendja e pacientit gjatë operacionit shkon mirë, për sa kohë që ai vazhdon të përdorë duhanin, rreziku i përsëritjes së sëmundjeve të zemrës dhe enëve të gjakut mbetet i lartë. Megjithatë, me ndërprerjen e përdorimit të duhanit, rreziku për sëmundjet e zemrës bie ndjeshëm. Pas ndalimit të duhanit, brenda vitit të parë, mundësia që një person të pësojë infarkt në zemër përgjysmohet. Pas 2-3 vjetësh, ky rrezik afrohet me nivelin e atyre që nuk pinë duhan.

Personat që përdorin duhan duhet të konsultohen me kardiologun përpara se të shfaqin ndonjë problem shëndetësor. Frekuenca e kontrolleve të ardhshme përcaktohet pas vizitës dhe bisedës me mjekun.

Cili është rëndësia e stresit në ruajtjen e shëndetit të zemrës?

Një jetë dhe ambient pune që kalon me ritme të shpejta dhe intensive rrit ndjeshëm faktorët stresues. Tek personat që përjetojnë stres, vërehet rritje e rrahjeve të zemrës, shtim i tensionit të gjakut dhe zhvillim i hershëm i ngurtësimit të enëve të gjakut (aterosklerozë). Kjo situatë luan një rol të rëndësishëm si në fillimin ashtu edhe në përparimin e sëmundjeve të zemrës dhe enëve të gjakut. Nga ana tjetër, rritja e konsumit të kalorive për shkak të stresit ndikon në rritjen e rrezikut për zhvillimin e sindromës metabolike dhe diabetit. Efektet e stresit tek gratë janë më të mëdha sesa tek burrat.

Efektet negative të stresit mbi shëndetin e zemrës janë si më poshtë:

- Përkeqëson gjendjen e pamjaftueshmërisë së zemrës dhe çrregullimet e ritmit, si dhe ul efektivitetin e trajtimit.
- Përdorimi i shtuar i duhanit dhe konsumimi i alkoolit për shkak të stresit e përkeqësojnë më tej situatën.
- Shkalla e vdekjeve nga sëmundjet e zemrës po rritet dita-ditës. Është vërejtur se rastet që përfundojnë me vdekje të papritur për shkak të sëmundjes së zemrës shpesh përkojnë me periudha të tensionuara emocionale dhe ankesa depresive.

Cili është efekti pozitiv i të qenit i dashuruar në shëndetin e zemrës?

Është konstatuar se tek personat e lumtur niveli i hormonit të quajtur endorfinë – i njohur edhe si hormoni i lumturisë – është i lartë. Rritja e nivelit të endorfinës ndihmon në zgjerimin e enëve të gjakut të zemrës. Besohet se të qenit i dashuruar është një burim lumturie, i cili përmes rritjes së nivelit të endorfinës ndihmon në uljen e stresit dhe zvogëlon gjasat për t’u prekur nga sëmundjet kardiovaskulare.

Çfarë duhet të kenë kujdes ata që kanë sëmundje të zemrës në familje?

Prania e sëmundjeve të zemrës në familje e bën të domosdoshme që individët t’i kushtojnë më shumë rëndësi ruajtjes së shëndetit të zemrës. Sipas studimeve të gjera popullative në mbarë botën, sëmundjet si hipertensioni, diabeti, kolesteroli i lartë dhe sëmundjet kardiovaskulare kanë rrezik për trashëgimi familjare. Edhe pse nuk transmetohen drejtpërdrejt në mënyrë gjenetike, rreziku për t’u prekur nga këto sëmundje është më i lartë tek anëtarët e familjes. Prandaj, personat që kanë histori familjare me sëmundje të zemrës duhet të jenë shumë të kujdesshëm. Duhet të vizitojnë një kardiolog të paktën një herë në vit dhe të shmangin faktorët e rrezikut që mund të shkaktojnë sëmundje të zemrës.

Çfarë është Ekokardiografia?

Ekokardiografia (EKO) është një procedurë rutinë që përdoret gjerësisht gjatë kontrolleve mjekësore. Ajo mund të kryhet për njerëz të çdo moshe, madje edhe për fetusin gjatë shtatzënisë nga profesionistë të shëndetit të trajnuar posaçërisht për këtë. EKO-ja përdor valë zanore për të krijuar imazhe të zemrës dhe ndihmon në vlerësimin e strukturës dhe funksionit të saj në mënyrë të detajuar.

Në Sëmundjet e Zemrës, Cilat Analiza Duhet të Shikohen në Gjak?

• Numërimi i qelizave të gjakut
• Ura (urea)
• Kreatinina
• Natriumi
• Potasiumi
• Magnezi
• AST, ALT, të gjitha vlerat e kolesterolit (HDL dhe LDL) dhe trigliceridet.

Për pacientët me palpitacione, kërkohen teste shtesë përveç këtyre analizave. Për pacientët me inflamacion të valvulave, duhet të kërkohen testi i sedimentimit, grafia e mushkërive dhe regjistrimi i EKG-së.

Kush duhet të bëjë një Ekokardiografi?

Ekokardiyografia është një nga metodat që përdoren për të diagnostikuar shumë shqetësime. Disa nga sëmundjet për të cilat bëhet ekokardiografia janë:

•  Ata që kanë dhimbje në gjoks dhe shpinë
•  Ata që kanë çarpitje të zemrës (palpitacione)
•  Ata që ndjejnë vështirësi në frymëmarrje (vështirësi në frymëmarrje)
•  Ata që kanë ënjtje në këmbë
•  Ata që kanë dëgjuar shushurimë të zemrës
•  Ata që kanë përjetuar mpiksje gjaku në tru
•  Ata që kanë pasur hemorragji cerebrale (gjakderdhje në tru)
•  Ata që kanë zgjerim të enëve të gjakut në rëntgenin e mushkërive
•  Ata që kanë rritje të madhësisë së zemrës
•  Ata që kanë cirozë të mëlçisë
•  Ata që vuajnë nga sëmundje kronike të mushkërive dhe astma
•  Ata që kanë përjetuar mpiksje gjaku në mushkëri
•  Pacientët që marrin kimioterapi.

Cilat janë pacientët që duhet të bëjnë ekokardiografi për probleme me zemrën?

Ekokardiografia është një metodë e përdorur për diagnozën e shumë problemeve të zemrës. Disa nga pacientët që kanë probleme me zemrën dhe kërkojnë ekokardiografi janë:

•  Ata që kanë sëmundje të arterieve koronare (ngushtimi i enëve të gjakut, bllokimi i damarëve, operacioni i by-pass-it)
•  Ata që kanë diseksion të aortës (çarjen e damarëve të aortës)
•  Ata që kanë dështim të zemrës (dështimi i zemrës së majtë dhe të djathtë)
•  Ata që vuajnë nga hipertensioni (trashja e murit të damarëve, matja e damarëve të aortës)
•  Ata që kanë probleme me valvulat e zemrës (sëmundje të valvulave të zemrës për shkak të romatizmit, sëmundje të valvulave të zemrës për shkak të plakjes, operacioni i valvulave të zemrës)
•  Ata që kanë një vrimë në zemër, veçanërisht ata që kanë një vrimë në zemër që është e lindur
•  Ata që kanë inflamacion të membranës që mbështjell zemrën (perikarditi)
•  Ata që kanë emboli pulmonare (mpiksje gjaku në mushkëri).