Cilat janë Testet e Pankreasit?

Në artikullin tonë me titull “Cilat janë Testet e Pankreasit?”, do të shqyrtojmë detajet në lidhje me këtë temë. Testet e pankreasit ndihmojnë në identifikimin e problemeve që lidhen me pankreasin dhe në diagnostikimin e gjendjeve si pankreatiti dhe kanceri. Mjeku zakonisht fillon me një analizë të thjeshtë gjaku. Testet e funksionit të pankreasit matin nivelet e enzimave pankreatike. Testet e imazherisë mund të ndihmojnë në tregimin e inflamacionit ose anormaliteteve që prekin pankreasin.

Pse Bëhen Testet e Pankreasit?  

Testet e pankreasit ndihmojnë mjekët të vlerësojnë shëndetin e pankreasit. Pankreasi është një organ i rëndësishëm në sistemin tretës. Ai sekreton enzima tretëse që ndihmojnë në shpërbërjen e proteinave dhe yndyrnave nga ushqimi, duke i lejuar trupit të përthithë lëndët ushqyese të nevojshme. Gjithashtu, pankreasi prodhon hormone për të neutralizuar acidin e stomakut dhe për të rregulluar nivelet e sheqerit në gjak. Një pankreas që nuk funksionon mirë mund të jetë i dhimbshëm dhe nëse nuk trajtohet, mund të çojë në probleme të ndryshme tretjeje që përkeqësohen me kohën. Problemet me pankreasin gjithashtu mund të shkaktojnë vështirësi në organe të tjera dhe mund të tregojnë për gjendje të tjera themelore.

Cilat Janë Llojet e Ndryshme të Testeve për Pankreasin?  

Mjekët përdorin disa lloje të ndryshme testesh për të kontrolluar nëse ka ndonjë problem me pankreasin. Testet e funksionit të pankreasit kërkojnë për kimikate të veçanta në gjak ose jashtëqitje që tregojnë sa mirë po funksionon pankreasi. Mjekët gjithashtu përdorin teste imazherike për të parë pankreasin dhe për të kërkuar shenja shqetësuese. Këto teste mund të ndihmojnë në zbulimin e pankreatitit ose kancerit të pankreasit.

Testet e funksionit të pankreasit vlerësojnë funksionimin kimik të këtij organi. Ato tregojnë nëse pankreasi prodhon përbërësit e duhur në sasinë dhe kohën e duhur. Disa teste matin nivelet e enzimave në gjak ose jashtëqitje. Një tjetër test stimulon pankreasin me një hormon dhe mat cilat kimikate prodhohen si përgjigje. Mjeku do të rekomandojë testin më të përshtatshëm sipas gjendjes individuale të pacientit. Rezultatet jonormale mund të tregojnë për sëmundje pankreatike.

Testet imazherike ndihmojnë mjekun të shohë gjendjen e pankreasit. Ato mund të tregojnë shenja inflamacioni, ënjtje, kiste pankreatike, gurë të tëmthit, abscese ose tumore. Te pacientët me probleme kronike, imazhet mund të zbulojnë dëmtime afatgjata si mbresat ose kalcifikimet. Testet më të zakonshme imazherike përfshijnë skanimin me tomografi të kompjuterizuar (CT), ultrazërin dhe rezonancën magnetike (MRI).

Testet për kancerin e pankreasit zakonisht janë teste imazherike. Nëse imazhet tregojnë për diçka që mund të jetë kancer, mjeku mund të kërkojë një biopsi për ta konfirmuar diagnozën (marrje e një mostre qelizash për t'u parë në mikroskop). Studiuesit po punojnë për të zhvilluar një test gjaku që mund të ndihmojë në zbulimin më të hershëm të kancerit të pankreasit tek njerëzit me rrezik të lartë, si ata me histori familjare. Ky test kërkon shenja biologjike të lidhura me kancerin, por ende nuk është mjaftueshëm i saktë për përdorim të gjerë.

Çfarë të Prisni Gjatë Testeve të Pankreasit?

Disa teste mjekësore janë më invazive se të tjerat. Kjo do të thotë që disa prej tyre mund të jenë më të vështira ose të pakëndshme për personin, ndërsa të tjerat janë relativisht të lehta. Teknikisht, një test "invaziv" kërkon që një mjek të futet në trup me një pajisje si një tub. Mjekët zakonisht preferojnë të fillojnë me teste jo-invazive kur është e mundur, por ndonjëherë është e nevojshme të ndërmerren hapa më të thelluar për të gjetur shkakun e problemit.

Cilat Janë Testet Jo-Invazive të Pankreasit?

Testet jo-invazive të pankreasit përfshijnë:

• Analizat e gjakut: Testet e gjakut për pankreasin konsiderohen jo-invazive. Zakonisht përfshijnë marrjen e një sasie të vogël gjaku nga një venë në kyçin e dorës. Mjeku do ta dërgojë mostren në laborator për analizë. Kjo zakonisht është hapi i parë që mjekët ndërmarrin për të parë se sa mirë funksionon pankreasi, veçanërisht nëse simptomat janë të reja. Testi i gjakut mat nivelet e enzimave pankreatike në gjak (amilaza ose lipaza). Nëse nivelet e enzimave janë tre herë më të larta se normalja, kjo mund të tregojë pankreatit. Mjekët do të ndjekin këto rezultate me një test imazherie për të konfirmuar diagnozën dhe për të identifikuar shkakun.

• Analiza e jashtëqitjes: Testi i jashtëqitjes është një tjetër lloj testi për funksionin e pankreasit. Nëse një person ka pasur simptoma për një kohë të gjatë ose nëse simptomat janë kthyer pas një periudhe përmirësimi, mjeku mund të përdorë testin e jashtëqitjes për të ndihmuar në diagnostikimin e një gjendjeje kronike. Ky test përfshin dhënien e një mostre të jashtëqitjes për analizë. Ai kontrollon nëse nivelet e enzimave në jashtëqitje janë të ulëta. Nëse elastaza është e ulët (ose mungon kimotripsina), kjo do të thotë që pankreasi nuk po prodhon më enzima të mjaftueshme për të ndihmuar tretjen e ushqimit në zorrën e hollë. Kjo gjendje quhet pamjaftueshmëri ekzokrine pankreatike (EPI). Prania e tepërt e yndyrës në jashtëqitje mund të jetë gjithashtu një shenjë e mundshme e kësaj gjendjeje.

• Ultratingulli abdominal: Ultratingulli i barkut është një test imazherik i zakonshëm që përdoret për të vlerësuar organet në bark. Për të parë pankreasin, mjeku do të kryejë një ultratingull të "kuadratit të sipërm të djathtë" që tregon pankreasin, mëlçinë dhe fshikëzën e tëmthit. Ultratingulli funksionon duke përdorur valët e zërit për të reflektuar nga indet e buta të barkut. Ndërsa pacienti shtrihet i qetë në një tavolinë, një profesionist i trajnuar aplikon një xhel të ftohtë në zonën përkatëse dhe lëviz një sondë mbi të. Ndërsa sonda lëviz, prodhohen imazhe digjitale të zonës në një ekran. Ultratingulli mund të tregojë shenja të inflamacionit në organe si dhe anomali të tjera si rritje ose gurë në tëmth që mund të ndikojnë në pankreas.

• Kolangiopankreatografia me rezonancë magnetike (MRCP): MRCP është një lloj testi rezonance magnetike që përdor magnet të fuqishëm dhe valë radio për të krijuar imazhe. Është më i ndjeshëm se ultratingulli dhe nuk përdor rrezatim si rrezet X. Nëse mjeku ka nevojë për një pamje më të qartë të pankreasit dhe kanaleve pankreatike, mund të rekomandojë këtë test si hapin tjetër. Edhe pse MR është jo-invaziv, disa njerëz preferojnë të marrin qetësues për t’u relaksuar gjatë testit. Testi kërkon që personi të qëndrojë i shtrirë pa lëvizur për rreth një orë në një pajisje pjesërisht të mbyllur. Gjatë testit dëgjohen tinguj të fortë goditjesh dhe klikimesh. Nëse dëshirohet, mund të përdoren tapa për veshët ose kufje, dhe personi mund të komunikojë me teknikun në çdo kohë.

• Tomografia e kompjuterizuar (CT skan): E njohur gjithashtu si CAT skan, kjo është një lloj rrezeje X që krijon imazhe tredimensionale të organeve të brendshme. Mund të rekomandohet nëse diagnoza nuk është konfirmuar me metoda të tjera, ose nëse pacienti nuk po përmirësohet siç pritej dhe nevojiten më shumë informacione. Testi përdor një sasi të vogël rrezatimi, që zakonisht nuk konsiderohet i dëmshëm nëse personi nuk është shtatzënë. Gjithashtu përdor një ngjyrë kontrasti për të bërë që disa pjesë të trupit të jenë më të dukshme, e cila pihet ose injektohet në venë. Më pas, personi shtrihet në një shtrat që lëviz ngadalë përmes skanerit. Në dallim nga MR, CT skani është i qetë dhe zgjat vetëm 10–30 minuta.

Cilat Janë Testet Invazive për Pankreasin?

Testet më invazive për pankreasin përfshijnë:

• Testi i stimulimit me sekretinë:Testi i stimulimit me sekretinë është një lloj testi funksional i pankreasit që është disi më invaziv se analiza e gjakut ose testi i jashtëqitjes. Nëse simptomat janë të reja dhe dyshohet për një gjendje akute dhe të përkohshme, zakonisht mjekët nuk e rekomandojnë këtë test në fillim. Megjithatë, ai mund të përdoret për të ndihmuar në diagnostikimin e gjendjeve kronike të pankreasit si pankreatiti kronik, fibroza cistike ose kanceri i pankreasit. Ky test mund të ndihmojë në zbulimin e hershëm të këtyre gjendjeve, ndonjëherë edhe përpara testit të jashtëqitjes.Testi mat se sa mirë pankreasi reagon ndaj hormonit sekretinë. Zorra e hollë prodhon sekretinë natyrshëm kur zbulon ushqim pjesërisht të tretur. Normalisht, sekretina stimulon pankreasin të lëshojë një lëng me përmbajtje të lartë të bikarbonatit, i cili neutralizon acidin e stomakut dhe ndihmon tretjen në zorrën e hollë. Testi mat nivelet e bikarbonatit që pankreasi prodhon pas injektimit të sekretinës.Për testin, mjeku injekton sekretinë në venë për të stimuluar pankreasin. Më pas futet një tub nazogastrik nëpër hundë dhe fyt për të arritur pjesën e sipërme të zorrës së hollë (duodenumi), ku ndodhin këto sekrecione. Përdoret anestezi lokale për të mpirë hundën dhe fytin, megjithatë mund të ndjehet një ndjesi të përziera gjatë futjes së tubit. Gjatë një periudhe prej një deri në dy orë, tubi mbledh mostra të lëngjeve që pankreasi lëshon. Këto analizohen në laborator për të matur përqendrimin e bikarbonatit. Nëse bikarbonati është i ulët, kjo tregon se funksioni pankreatik është i dëmtuar.
• Ultratingulli Endoskopik (EUS):EUS kombinon teknologjinë e ultratingullit me një procedurë të quajtur endoskopia e sipërme, që shqyrton traktin gastrointestinal të sipërm. Përdor një tub të gjatë, të hollë dhe fleksibël (endoskop) me një dritë dhe një sondë të vogël ultratingulli në majë.Gjatë testit, endoskopi futet nëpër fyt dhe kalon deri në pjesën e sipërme të zorrës së hollë (duodenumi). Sonda e ultratingullit krijon imazhe digjitale të organeve gjatë rrugës. Procedura zgjat rreth 15–45 minuta dhe shumica e njerëzve e konsiderojnë atë si pak të pakëndshme. Nëse dëshirohet, pacienti mund të marrë qetësues ose të flejë gjatë procedurës.EUS ofron imazhe shumë të detajuara të traktit gastrointestinal të sipërm dhe mund t’i japë mjekut një pamje më të qartë të pankreasit sesa CT ose MRCP. EUS mund të rekomandohet për të vlerësuar më mirë rezultate të pazakonta nga teste më pak invazive ose kur pacienti nuk mund të përballojë një MR (për shembull, nëse ka klaustrofobi ose është alergjik ndaj ngjyrës së kontrastit). EUS konsiderohet si një alternativë më pak invazive ndaj ERCP-së.Një nga përparësitë kryesore të EUS është se mjeku mund të marrë edhe biopsi gjatë ekzaminimit. Endoskopi lejon vendosjen e gjilpërave të holla për të marrë mostra të indeve të pankreasit për analizë – kjo quhet aspirim me gjilpërë të hollë (FNA). Prandaj, EUS shpesh rekomandohet për të ekzaminuar një tumor ose kist të dyshuar. Biopsia FNA mund të ndihmojë në përcaktimin nëse një formacion është malinj apo benign dhe të zbulojë karakteristika të tjera të rëndësishme.
• Kolangiopankreatografia Retrograde Endoskopike (ERCP):Në raste më të rralla, disa pacientë kanë nevojë për një test ERCP për një diagnozë të saktë. Ashtu si EUS, ERCP përfshin futjen e një endoskopi përmes fytit në traktin tretës, por përdor teknologji me rreze X në vend të ultratingullit për të vizualizuar pankreasin dhe kanalet.ERCP përdor një lloj rrezatimi video të quajtur fluoroskopi dhe kërkon një ngjyrë kontrasti. Mjeku kalon një kateter më të vogël përmes endoskopit për të injektuar kontrastin në kanalet biliare që çojnë në pankreas. Rrezet X përdoren për të marrë pamje ndërsa kontrasti përhapet.Ky test mund të zbulojë lezione ose bllokime që nuk shfaqen në testet e tjera të imazherisë. Përdoret zakonisht vetëm kur një gjendje është tashmë e dyshuar ose e konfirmuar, por nevojitet më shumë informacion për të planifikuar një ndërhyrje specifike si operacion ose vendosje stenti. Mjeku gjithashtu mund të përdorë mjete të vogla përmes endoskopit për të hequr një bllokim ose për të vendosur një stent gjatë testit.Pacienti shtrihet anash dhe merr lëngje dhe qetësues përmes një serumi në krah. Shpesh pacienti është në gjendje gjumi të lehtë por i vetëdijshëm. Procedura zgjat rreth 30 deri në 90 minuta dhe zakonisht shkakton vetëm parehati të lehtë.
• Dhimbja e barkut dhe problemet me tretjen mund të kenë shumë shkaqe.Disa janë më serioze se të tjerat. Nëse dyshohet për një problem me pankreasin, është më mirë që pacienti ta zbulojë shkakun sa më shpejt që të jetë e mundur, në mënyrë që të marrë trajtimin e duhur. Mjeku do të përcaktojë testet diagnostike më të përshtatshme bazuar në historinë mjekësore, simptomat dhe faktorët e rrezikut të pacientit. Rezultatet përdoren për të identifikuar shkakun dhe për të rekomanduar planin më të mirë të trajtimit.