Çfarë është verdhëza tek të rriturit? Cilat janë simptomat dhe si trajtohet?

Në artikullin tonë me titull "Çfarë është verdhëza tek të rriturit? Cilat janë simptomat dhe si trajtohet?", do të shqyrtojmë detajet rreth kësaj gjendjeje. Verdha është një gjendje ku lëkura, të bardhat e syve dhe membranat mukoze (si brendësia e hundës dhe gojës) marrin një ngjyrë të verdhë. Shumë gjendje mjekësore si hepatiti, gurët në tëmth dhe tumoret mund të shkaktojnë verdhëzën. Ajo zakonisht largohet pasi mjekët trajtojnë shkakun kryesor mjekësor.

Çfarë është verdhëza?  

Verdhëza (hiperbilirubinemia) është një gjendje ku lëkura, të bardhat e syve (sklera) dhe membranat mukoze marrin një ngjyrë të verdhë. Ajo ndodh kur mëlçia nuk është në gjendje të përpunojë bilirubinë – një substancë e verdhë që krijohet kur prishen qelizat e kuqe të gjakut. Kjo mund të ndodhë për shkak të prishjes së tepërt të qelizave të kuqe ose dëmtimit të mëlçisë.

Si zhvillohet verdhëza?  

• Prishja e qelizave të kuqe të gjakut: Trupi vazhdimisht prish qelizat e vjetra të kuqe dhe i zëvendëson me të reja. Ky proces prodhon bilirubinë.  
• Përpunimi i bilirubinës: Normalisht, mëlçia përpunon bilirubinën dhe e kthen në pjesë të tëmthit – një lëng i hidhur dhe ngjyrë jeshile-kafe që ndihmon në tretjen e ushqimit. Mëlçia e çliron më pas tëmthin në sistemin tretës.  
• Sasia e tepërt e bilirubinës: Verdha ndodh kur mëlçia nuk mund të përpunojë të gjithë bilirubinën që prodhon trupi, ose kur ka probleme në çlirimin e saj.  
• Ngjyra e verdhë: Kur ka shumë bilirubinë në gjak, ajo fillon të depërtojë në indet përreth enëve të gjakut, duke e bërë lëkurën dhe të bardhat e syve të verdha – një shenjë tipike e verdhëzës.

Çfarë e shkakton verdhëzën?  

Verdhëza mund të ndodhë për shkak të problemeve në njërën nga tre fazat e përpunimit të bilirubinës:

• Para përpunimit nga mëlçia (verdha prehepatike): Ky lloj verdhëze ndodh kur trupi prodhon shumë bilirubinë përpara se mëlçia ta përpunojë atë. Shpërbërja e tepërt e qelizave të kuqe pengon aftësinë e mëlçisë për ta filtruar bilirubinën nga gjaku.
• Gjatë përpunimit nga mëlçia (verdha hepatike): Ndodh kur mëlçia nuk është në gjendje të heqë mjaftueshëm bilirubinë nga gjaku. Kjo mund të ndodhë tek ata që vuajnë nga dështimi i mëlçisë.
• Pas përpunimit të bilirubinës (verdha posthepatike): E njohur edhe si verdhëza nga bllokimi, ndodh kur ka një pengesë që ndalon rrjedhjen e bilirubinës në kanalet e tëmthit.

Shkaqet e verdhëzës prehepatike përfshijnë:

• Shpërbërja e një hematome të madhe dhe riabsorbimi i saj në qarkullimin e gjakut.
• Anemitë hemolitike (kur qelizat e kuqe shkatërrohen para kohe dhe hiqen nga qarkullimi).

Shkaqet e verdhëzës hepatike

• Viruset, përfshirë hepatitin A, hepatitin kronik B dhe C dhe infeksionin nga virusi Epstein-Barr (mononukleoza infektive).
• Hepatiti i shkaktuar nga alkooli.
• Çrregullime autoimune.
• Defekte të rralla metabolike gjenetike.
• Ilaçe si penicilina, kontraceptivët oralë, klorpromazina (Thorazine R), steroidët estrogjenikë ose anabolikë dhe toksiciteti nga acetaminofeni.

Shkaqet e verdhëzës posthepatike

• Gurët në tëmth.
• Inflamacion (ënjtje) i fshikëzës së tëmthit.
• Kanceri i fshikëzës së tëmthit.
• Tumori i pankreasit.

Si të kuptohet nëse një person ka verdhëzë?

Lëkura dhe sklera që marrin ngjyrë të verdhë si pasojë e verdhëzës mund të mos vërehen menjëherë. Mjeku mund ta zbulojë këtë gjendje rastësisht gjatë një kontrolli për diçka tjetër. Ashpërsia e simptomave varet nga shkaku i verdhëzës dhe nga sa shpejt ose ngadalë zhvillohet ajo.

Simptomat që mund të lidhen me verdhëzën përfshijnë:

• Ngjyrë e verdhë në lëkurë dhe pjesën e bardhë të syve.
• Temperaturë.
• Ethe.
• Dhimbje barku.
• Simptoma të ngjashme me gripin.
• Urinë me ngjyrë të errët.
• Jashtëqitje me ngjyrë të zbehtë.
• Lodhje ose konfuzion.
• Kruarje e lëkurës.
• Humbje në peshë.

Si e diagnostikon mjeku verdhëzën?

Mjeku mund të përcaktojë nëse një person ka verdhëzë duke matur nivelet e bilirubinës në gjak dhe duke parë nëse bëhet fjalë për bilirubinë të pakonjuguar (nga shkatërrimi i qelizave të kuqe të gjakut) apo të konjuguar (nga dëmtimi i mëlçisë). Ai/ajo gjithashtu kontrollon për shenja të tjera të sëmundjes së mëlçisë si:

• Livide të lehta.
• Angjoma merimange (grumbullime anormale të enëve të gjakut pranë sipërfaqes së lëkurës).
• Eritemë palmare (skuqje në pëllëmbët e duarve dhe majat e gishtave).

Mjeku do të kontrollojë gjithashtu madhësinë dhe ndjeshmërinë e mëlçisë përmes ekzaminimit fizik. Mund të përdoren teknika imazherike si ekografia ose skaneri CT, si dhe biopsia e mëlçisë (marrje e një mostre indi) për të kuptuar më mirë shkakun e dëmtimit.

Si trajtohet verdhëza?

Nuk ka një trajtim specifik për verdhëzën, por mjeku mund të trajtojë shkakun e saj, dhe për pasojë edhe verdhëza do të largohet. Gjithashtu mund të trajtohen edhe komplikimet e shkaktuara nga gjendja. Për shembull, nëse ka kruarje të lëkurës, mjeku mund të përshkruajë ilaçe.

Cilat janë rreziqet nëse verdhëza nuk trajtohet?

Kjo varet nga shkaku i verdhëzës. Nëse shkaku është një virus, ai mund të përhapet ose të bëhet kronik. Por nëse verdhëza është për shkak të dështimit të mëlçisë, komplikimet nga sëmundja e mëlçisë mund të çojnë në koma apo edhe vdekje.

A mund të parandalohet verdhëza?

Duke qenë se verdhëza ka shumë shkaqe, është e vështirë të parandalohen të gjitha. Megjithatë, disa këshilla të përgjithshme janë:

• Të shmangni infeksionet e hepatitit me vaksina, seks të sigurt dhe higjienë të mirë personale si larja e duarve me ujë dhe sapun.
• Të kufizohet konsumimi i alkoolit brenda kufijve të rekomanduar.
• Të mbahet një peshë e shëndetshme.
• Të shmangen suplementet bimore dhe natyrore.
• Të menaxhohet kolesteroli.

Kur duhet të kontaktoni një mjek?

Verdhëza duhet gjithmonë të vlerësohet nga një mjek. Kjo vlerësim përfshin kërkimin për shenja që tregojnë se diçka nuk po shkon mirë me mëlçinë. Nëse shfaqen shenja të verdhëzës, duhet të kontaktoni menjëherë mjekun.

A ndodh verdhëza te fëmijët?

Verdhëza është e zakonshme te foshnjat e porsalindura. Si te të rriturit, akumulimi i bilirubinës në gjak shkakton verdhëzë. Mëlçia e bebes është ende në zhvillim dhe mund të mos jetë në gjendje të përpunojë plotësisht bilirubinën. Zakonisht verdhëza te foshnjat largohet vetë ose trajtohet me fototerapi.

Të shohësh lëkurën dhe sytë që zverdhen mund të jetë shqetësuese ose ndonjëherë ndodh aq ngadalë sa nuk vihet re derisa ta përmendin të tjerët. Është normale të shqetësohesh, por nuk duhet panikuar. Verdha është shpesh shenjë e një problemi tjetër shëndetësor, që do të thotë se duhet trajtuar sëmundja themelore që e shkakton.

Është e rëndësishme t’i tregoni mjekut për të gjitha ilaçet që merrni me recetë. Mjeku mund të duhet të rregullojë dozën ose të rekomandojë alternativa.

Është gjithashtu një ide e mirë të kërkoni ndihmë nga familjarët dhe miqtë. Ata mund të ndihmojnë me punët e përditshme, që ju të përqendroheni në shërim. Gjatë kësaj kohe, pushimi, një dietë e balancuar dhe konsumimi i shumë lëngjeve janë të rëndësishme. Duhet të shmangni gjithashtu alkoolin, suplementet bimore dhe ilaçet pa recetë që mund të dëmtojnë mëlçinë.

Nëse nuk ndiheni më mirë brenda kohës që mjeku ka thënë, duhet të kontaktoni përsëri menjëherë.