Osteoartrit Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Osteoartrit Nedir? Belirtileri Nelerdir? başlıklı yazımızda detayları paylaşacağız. Artrit, bir eklem içindeki biyomekanik değişiklikleri ifade eder. Osteoartrit, en yaygın artrit türüdür. Yaş da dahil olmak üzere osteoartrite katkıda bulunan bir dizi faktör vardır.

Osteoartrit Nedir?

Dejeneratif eklem hastalığı olarak da bilinen osteoartrit, en yaygın artrit türüdür. Osteoartritin insanlar yaşlandıkça gelişme ihtimali daha yüksektir. Ara sıra istisnalar olsa da osteoartritteki değişiklikler genellikle uzun yıllar boyunca yavaşça meydana gelir. Eklemdeki iltihaplanma ve yaralanma kemik değişikliklerine, tendon ve bağların bozulmasına ve kıkırdağın parçalanmasına neden olarak ağrı, şişme ve eklemde deformiteye yol açar.

İki ana osteoartrit türü vardır:

• Birincil Osteoartrit: En yaygın osteoartrit türüdür ve vücudun genelini etkileme potansiyeline sahiptir. Öncelikle el parmaklarını, omurgayı, kalçayı, dizleri ve ayak baş parmaklarını etkiler.
• İkincil Osteoartrit: Tekrarlayan veya sporla ilgili yaralanma veya travma da dahil ölmak üzere önceden var olan bir eklem anormalliği ile ortaya çıkar. Örneğin; romatoid, psoriatik veya gut gibi enflamatuar artrit; enfeksiyöz artrit, Ehlers-Danlos (hipermobilite veya "çift eklemlilik" olarak da bilinir) gibi genetik eklem bozuklukları, konjenital eklem bozuklukları veya metabolik eklem bozuklukları.

Kıkırdak Nedir?

Kıkırdak, normal eklemlerdeki kemiklerin uçlarını kaplayan sert, lastiksi, esnek bir bağ dokusudur. Temel olarak su ve proteinlerden oluşur ve birincil işlevi eklemlerdeki sürtünmeyi azaltmak ve bir "amortisör" görevi görmektir. Normal kıkırdağın şok emici niteliği, yüksek su içeriği nedeniyle sıkıştırıldığında şekil değiştirme yeteneğinden gelir. Kıkırdak hasar gördüğünde bir miktar onarım geçirebilse de vücut yaralanmadan sonra yeni kıkırdak üretmez. Kıkırdak avaskülerdir, yani içinde kan damarı yoktur. Bu nedenle iyileşme yavaş bir süreçtir.

Kıkırdak iki ana unsurdan oluşur; içindeki kondrosit olarak bilinen hücreler ve çoğunlukla su ve iki tür proteinden (kolajen ve proteoglikanlar) oluşan matris adı verilen jel benzeri bir madde.

• Kondrositler ve öncül formu olan kondroblastlar oldukça karmaşık çok işlevli kıkırdak hücreleridir. İşlevleri arasında sağlıklı kıkırdağın büyümesine ve iyileşmesine yardımcı olan kolajen ve proteoglikanlardan oluşan hücre dışı matrisin sentezlenmesi ve korunması yer alır.
• Kolajen deri, tendon ve kemik gibi birçok dokuda bulunan yapısal bir proteindir ve kıkırdağın önemli bir yapısal bileşenidir. Kolajen kıkırdağın gücünü sağlar ve diğer bileşenler için bir çerçeve oluşturur.
• Proteoglikanlar, kıkırdak matrisinde iç içe geçmiş protein ve şeker kombinasyonlarından oluşan karmaşık moleküllerdir. İşlevleri, kıkırdakta büyük miktarda suyu hapsederek sıkıştırıldığında şekil değiştirmesini sağlamak ve böylece bir amortisör görevi görmektir. Aynı zamanda proteoglikanlar birbirlerini iterek kıkırdağın şeklini ve esnekliğini korumasını sağlar.

Osteoartritten Kimler Etkilenir?

55 yaş ve üzeri yaşlı yetişkinlerin yaklaşık %80'inin röntgeninde osteoartrit bulguları vardır. Bunların tahmini %60'ı semptomlar yaşamaktadır. Dünya çapında 240 milyon yetişkinin semptomatik osteoartriti olduğu tahmin edilmektedir. Menopoz sonrası kadınlarda diz osteoartriti görülme sıklığı erkeklere kıyasla daha yüksektir.

Osteoartrit İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Yaş ve enflamatuar artrit ve önceki yaralanma/travma gibi ikincil nedenlere ek olarak, obezite, diyabet, yüksek kolesterol, cinsiyet ve genetik dahil olmak üzere diğer bazı risk faktörleri osteoartrit geliştirme ihtimalini artırır.

• Obezite, özellikle diz osteoartriti için bir risk faktörüdür. Vücudun ağırlık taşıma mekanizmalarına aşırı yüklenmenin yanı sıra, obezitenin metabolik ve pro-inflamatuar etkileri de osteoartrite katkıda bulunan faktörler olarak incelenmiştir. İdeal vücut ağırlığını korumak veya fazla kiloları vermek risk altındaki kişiler için önemlidir.
• Hem diyabet hem de hiperlipidemi (yüksek lipidler/kolesterol) vücuttaki enflamatuar yanıta katkıda bulunarak osteoartrit riskini artırır. Lipidlerin oksidasyonu da kıkırdakta birikintiler oluşturabilir ve bu da kan damarlarının aterosklerozdan etkilendiği gibi subkondral kemiğin kan akışını etkiler. Yüksek kan şekerleri ve yüksek kolesterol/lipidler vücuttaki serbest radikalleri artırır, bu oksidatif stres hücresel düzeyde kıkırdağın direncini aşar. Diyabet ve hiperlipideminin yönetilmesi genel sağlığın yanı sıra kemik sağlığı için de önemlidir.
• Menopoz sonrası kadınlarda görülen östrojen azalması diz osteoartriti riskini artırır, çünkü östrojen kemik sağlığını korur, özellikle de kıkırdak üzerindeki oksidatif stresi azaltır.
• Diğer kemik hastalıkları veya genetik özelliklerle doğan bireylerin osteoartrit geliştirme ihtimali daha yüksek olabileceğinden, kalıtım osteoartritte bir rol oynayabilir. Örneğin, eklem gevşekliği veya hipermobilite ile karakterize Ehlers-Danlos, osteoartrite katkıda bulunabilir.

Osteoartrite Ne Sebep Olur?

Primer osteoartrit heterojen bir hastalıktır, yani birçok farklı nedeni vardır, sadece "aşınma ve yıpranma" artriti değildir. Osteoartrite katkıda bulunan bazı faktörler değiştirilebilir bazıları ise değiştirilemez (örneğin doğuştan gelir veya artık kalıcıdır). Yaş, osteoartrite katkıda bulunan bir faktördür ancak tüm yaşlı yetişkinlerde osteoartrit gelişmez ve gelişenlerin hepsinde de buna bağlı ağrı görülmez. Yukarıda tartışıldığı gibi, özellikle diyabet ve/veya yüksek kolesterol ortamında osteoartrit insidansını artırabilecek enflamatuar ve metabolik riskler de olabilir.

Osteoartrit hem ellerde nodüler osteoartrit gibi birincil hem de eklemlerde hipermobilite gibi diğer genetik bozukluklara bağlı ikincil olarak genetik olabilir. Enflamatuar ve enfeksiyöz artrit, kronik enflamasyon ve eklem yıkımı nedeniyle ikincil osteoartrit gelişimine katkıda bulunabilir. Sporla ilgili ve tekrarlayan hareketler başta olmak üzere önceki yaralanmalar veya travmalar da osteoartrite katkıda bulunabilir.

Kıkırdak kaybı ve kemikteki değişikliklerin kesin mekanizmaları bilinmemekle birlikte, son yıllarda ilerlemeler kaydedilmiştir. Eklem iltihabı ve yaralanmaya yanıt olarak kusurlu onarım mekanizmaları sırasında karmaşık sinyal süreçlerinin eklemlerdeki kıkırdağı kademeli olarak aşındırdığından şüphelenilmektedir. Diğer değişiklikler eklemin hareket kabiliyetini ve işlevini kaybetmesine neden olarak aktivite sırasında veya sonrasında eklem ağrısına yol açar.

Osteoartrit Olunduğu Nasıl Anlaşılır?

Diğer artrit türlerinden farklı olarak, osteoartritten kaynaklanan ağrı genellikle aylar veya yıllar içinde yavaş yavaş gelişir. Genellikle koşma veya uzun süreli yürüme gibi eklem üzerine baskı uygulayan aktivitelerle artar. Ağrı ve eklem şişliği zaman içinde yavaşça artma eğilimindedir. Özellikle daha ilerlemiş hastalıklarda, etkilenen eklemlerde çıtırdama veya gıcırdama hissi fark edilebilir. Uzun süreli sabah tutukluğu, romatoid veya psoriatik artrit gibi enflamatuar artritlerle karşılaştırıldığında osteoartritte belirgin bir semptom değildir. Osteoartrit genellikle ateşe, kilo kaybına veya çok sıcak ve kırmızı eklemlere neden olmaz. Bu özellikler başka bir durumu veya artrit türünü düşündürür.

Doktor, genellikle semptomların tam bir öyküsünü alarak ve eklemleri muayene ederek osteoartrit teşhisi koyabilir. Ağrının başka bir nedeni olmadığından emin olmak için röntgen çekilmesi yararlı olabilir. Manyetik rezonans görüntüleme (MR), olağandışı durumlar veya kıkırdak veya çevresindeki bağ yırtığından şüphelenilen durumlar dışında genellikle gerekli değildir. Osteoartriti teşhis eden herhangi bir kan testi yoktur. Bir eklem özellikle şişmişse, doktorun o eklemden sıvı boşaltması gerekebilir. Gut gibi diğer artrit türlerine dair ipuçları aramak için alınan sıvı üzerinde testler yapılabilir.

Osteoartrit Nasıl Tedavi Edilir?

Osteoartriti tamamen iyileştiren için tedavi yoktur. Hafif ila orta dereceli semptomlar genellikle farmakolojik ve farmakolojik olmayan tedavilerin bir kombinasyonu ile iyi yönetilir. Tıbbi tedaviler ve öneriler aşağıdakiler gibidir:

• İlaçlar (topikal ağrı kesiciler ve nonsteroid antienflamatuvar ilaçlar da dahil olmak üzere oral analjezikler),
• Egzersiz (kara ve su egzersizleri),
• Aralıklı sıcak ve soğuk uygulamalar,
• Fiziksel, mesleki ve egzersiz terapisi,
• Kilo vermek (kişi fazla kiloluysa),
• Sağlıklı beslenme, diyabet ve kolesterol yönetimi,
• Korseler, ortezler, ayakkabı içi tabanlıklar, baston veya yürüteç gibi destekleyici cihazlar,
• Eklem içi enjeksiyon tedavileri (steroid, hyaluronik asit jel),
• Vitaminler ve takviyeler de dahil olmak üzere tamamlayıcı ve alternatif tıp stratejileri.

Cerrahi, diğer tıbbi tedaviler etkisiz kaldığında veya tükendiğinde, özellikle de ilerlemiş osteoartritte, ağrıyı hafifletmek ve işlevi yeniden sağlamak için yararlı olabilir.

Tedavinin hedefleri aşağıdakiler gibidir:

• Eklem ağrısı ve sertliğini azaltmak ve daha fazla ilerlemesini geciktirmek.
• Hareketliliği ve fonksiyonu iyileştirmek.
• Hastaların yaşam kalitesini artırmak.
• Reçete edilen tedavinin türü, hastanın yaşı, genel sağlığı, aktiviteleri, mesleği ve durumun ciddiyeti dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır.

İlaçlar

Son yıllarda büyük ilerlemelerin kaydedildiği diğer artrit türlerinin aksine, osteoartritte ilerleme çok daha yavaş olmuştur. Henüz osteoartritin ilerlemesini tersine çevirdiği veya yavaşlattığı gösterilen bir ilaç mevcut değildir. Şu anda ilaçlar hastalığın semptomlarını azaltmaya odaklanmıştır. Ağrı giderici ilaçlar arasında asetaminofen ve nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar bulunmaktadır. Narkotik ağrı kesici ilaçlar, hastalığın kronik yapısı ve tolerans ve bağımlılık olasılığı nedeniyle önerilmemektedir. Analjezik bantlar, kremler veya spreyler şeklindeki topikal ilaçlar, ağrıyı hafifletmek için etkilenen bölgelerin derisine uygulanabilir.

Bu ilaçların çoğu reçetesiz satılıyor olsa da osteoartriti olan bireyler ilaçları almadan önce bir sağlık uzmanıyla konuşmalıdır. Bazı ilaçların tehlikeli veya istenmeyen yan etkileri olabilir ve/veya alınan diğer ilaçlarla etkileşime girebilir. Bazı reçetesiz ilaçlar hala rutin laboratuvar testleri gerektirmektedir.

Antidepresan duloksetin hidroklorür, 2010 yılında FDA tarafından bel ağrısı gibi osteoartrit ağrılarını tedavi etmek için onaylanmıştır. Bu, nonsteroid antiinflamatuar ilaçları veya diğer tedavileri tolere edemeyen insanlar için büyük bir yardım olmuştur.

Destekleyici cihazlar

Destekleyici veya yardımcı cihazlar, etkilenen eklemler üzerindeki baskıyı azaltmaya yardımcı olur. Korseler ve ortezler ağrılı, hasarlı eklemleri desteklemeye ve stabilize etmeye yardımcı olur. Tıbbi cihazlar; fiziksel/mesleki terapist veya lisanslı bir sağlık hizmeti sağlayıcısı gibi bir sağlık uzmanının talimatı ve yönlendirmesi doğrultusunda kullanılmalıdır. Ayakkabı tabanlıkları, baston veya yürüteç, belirli eklemlerdeki baskıyı azaltmak ve vücut ve yürüyüş mekaniğini iyileştirmek için yardımcı olabilir.

Egzersiz

Esnekliği, eklem stabilitesini ve kas gücünü artırmak için egzersiz önemlidir. Yüzme, su aerobiği ve düşük etkili kuvvet antrenmanı gibi egzersizler önerilir. Bunların osteoartrit hastalarının yaşadığı ağrı ve sakatlık miktarını azalttığı gösterilmiştir. Artrit semptomlarını artırabileceğinden ve potansiyel olarak hastalığın ilerlemesini hızlandırabileceğinden, aşırı şiddetli egzersiz programlarından kaçınmak en iyisidir. Fizyoterapistler, osteoartritli bireyler için uygun ve kişiye özel egzersiz biçimlerini belirleyebilirler.

Sıcak ve Soğuk Uygulamaları

Aralıklı sıcak ve soğuk uygulamalar, ağrı ve sertliğin geçici olarak giderilmesini sağlayabilir. Bu tür tedaviler arasında sıcak duş, ısıtma veya soğutma pedlerin dikkatli bir şekilde uygulanması yer alır.

Ağırlık Kontrolü

Obezite osteoartrit için bilinen bir risk faktörü olduğundan, kiloyu daha iyi yönetmek için çalışmak osteoartriti önlemeye ve iyileştirmeye de yardımcı olabilir. Osteoartriti olan aşırı kilolu kişilerde kilo kaybının stresi ve ağırlık taşıyan eklemlerdeki ağrı miktarını azalttığı ve osteoartrite katkıda bulunan enflamatuar süreçleri hafiflettiği gösterilmiştir.

Ameliyat

Osteoartrit ağrısı tıbbi tedaviyle kontrol altına alınamadığında ve normal aktiviteleri engellediğinde ameliyat bir seçenek olabilir. Ameliyat genellikle ciddi osteoartriti olan kişiler için bir seçenektir. Minimal invaziv eklem replasman teknikleri de dahil olmak üzere çeşitli teknikler kullanılabilir. Her ne kadar riskleri olsa da günümüzde eklem cerrahisi, uygun bireyler için bazı işlevleri geri kazandırmada ve ağrıyı azaltmada çok etkili olabilmektedir.

Alternatif Tıp

"Beslenme" ve "farmasötik" kelimelerinden türetilmiş bir terim olan takviyeler ve alternatif tıp nutrasötikleri, eczanelerde reçetesiz satılan ve FDA tarafından ilaç olarak ruhsatlandırılmayan bileşiklerdir. Bunlar arasında besin takviyeleri, vitaminler, mineraller ve bazen "doğal", "homeopatik" veya "alternatif" tedaviler olarak adlandırılan diğer bileşikler yer almaktadır. Bu pazar gıda ve ilaç şirketlerine göre daha az düzenlemeye tabi olduğundan birçok karışım mevcuttur, aktif bileşenlerin gerçek miktarı değişebilir ve etiketin ve ürünün doğruluğu konusunda hiçbir garanti yoktur.

Glukozamin ve kondroitin normal kıkırdak bileşenleridir. Takviye olarak, en yaygın şekilde sülfat bileşikleri olarak bulunurlar. Glukozamin ve kondroitin ile ilgili klinik araştırma sonuçları değişkenlik göstermektedir ancak bazı denemeler, özellikle diz osteoartritinde olası ağrı giderici özelliklere işaret etmektedir. Tam olarak nasıl çalıştıkları belirsizliğini korumaktadır ve kemik ve kıkırdak oluşturdukları iddiasını destekleyen güçlü bir bilimsel kanıt yoktur. Genel olarak, glukozamin ve kondroitin güvenli ve iyi tolere edilir görünmektedir ancak öncelikle sağlık uzmanınızla görüşülmelidir.

Balık yağları bir miktar anti-enflamatuar aktiviteye sahiptir, ancak bu yağlar romatoid artrit için daha kapsamlı olarak incelenmiştir. Takviyeler reçeteli ilaçlarla potansiyel olarak etkileşime girebilir ve yan etkileri olabilir, her zaman önce bir sağlık uzmanı tarafından gözden geçirilmelidir.

Diğer alternatif tıp yöntemleri arasında akupunktur, akupresür ve meditasyon yer almaktadır.