Stres Kırığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Stres Kırığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Stres kırıkları genellikle aşırı kullanım yaralanmalarıdır. Fiziksel aktivitenin kemiklere çok fazla baskı yapması ve kemiklerin iyileşmek için yeterli zamana sahip olmaması durumunda ortaya çıkarlar. Stres kırıkları, kemik yaralanmaları olarak başlar ve sonunda kemiğin yüzeyinde küçük çatlaklar haline gelir. Yaygın nedenler arasında spor yapmak ve iş için tekrarlayan hareketler bulunur.

Stres Kırığı Nedir?

Stres kırığı, kemiklerden birinde küçük bir çatlak oluşmasıdır. Bu, bir kemik kırığı türüdür.

Stres kırıkları, adından da anlaşılacağı gibi, bir şey kemiğe çok fazla baskı uyguladığında oluşan kırıklardır. Doktorlar bazen stres kırıklarını aşırı kullanım yaralanmaları olarak adlandırır çünkü genellikle vücudun aynı bölgesinin tekrar tekrar kullanılmasıyla oluşurlar. Stres kırıkları, kemiğin yüzeyinde oluşan ince çatlaklara atıfta bulunan kılcal kırıklar olarak da adlandırılabilir.

Kemiğe baskı uygulayan herhangi bir tekrarlayan hareket veya aktivite stres kırığına neden olabilir. Spor yapmak veya fiziksel güç gerektiren işler çalışmak yaygın nedenlerdir. Kemik üzerinde veya yakınında ağrı, şişlik veya hassasiyet hissediliyorsa (özellikle fiziksel aktivite sırasında veya sonrasında), bir doktora başvurulmalıdır.

Stres Kırığı Türleri Nelerdir?

Stres kırıkları genellikle alt vücuttaki ağırlık taşıyan kemikleri etkiler. Bunlar, ayakta dururken veya hareket ederken vücudun ağırlığını destekleyen kemiklerdir.

Stres kırığı en çok şu bölgelerde görülür:

• Alt bacak (tibia ve fibula).
• Ayak (özellikle ayak bileği ve topuğu ayak parmaklarına bağlayan metatarsallar).
• Topuk (kalkaneus).

Daha az yaygın olsa da stres kırıkları şu bölgelerdeki kemikleri de etkileyebilir:

• Bel (lomber omurga).
• Kalçalar.
• Eller ve bilekler.

Stres Kırıkları Ne Kadar Yaygındır?

Stres kırıkları, sporcular ve fiziksel iş yapan kişiler için yaygın yaralanmalardır. Uzmanlar, stres kırıklarının tüm spor yaralanmalarının yaklaşık %20’sini oluşturduğunu tahmin etmektedir.

Stres Kırığı Belirtileri Nelerdir?

Stres kırığının en yaygın belirtileri şunlardır:

• Fiziksel aktivite sırasında başlayan ve kötüleşen ağrı.
• Aktiviteyi durdurduktan sonra iyileşmeyen ağrı.
• Dinlenirken daha belirgin olan ağrı.
• Etkilenen kemik üzerinde veya yakınında hafif bir dokunuşla bile hassasiyet olması.
• Şişlik.

Stres Kırığı Nasıl Hissettirir?

Stres kırığı olan çoğu kişi, fiziksel aktiviteyi durdurduktan sonra daha az ağrı hisseder. Ancak, stres kırığının bulunduğu yere bağlı olarak ağrı her zaman hissedilebilir. Stres kırıkları alt bacaklarda ve ayaklarda daha yaygın olduğundan, ağrı genellikle yürürken veya ayakta dururken, etkilenen kemiğe ağırlık bindiğinde daha kötü olur.

Muhtemelen kırığın yakınında odaklanmış (lokalize) bir ağrı hissedilecektir. Örneğin, ayakta stres kırığı varsa tüm ayak ağrıyabilir, ancak hasarlı kemiğin çevresindeki alan en ağrılı ve hassas bölge olacaktır.

Stres Kırıklarının Sebepleri Nelerdir?

Stres kırıkları neredeyse her zaman aşırı kullanım yaralanmalarıdır. Bu, bir şeyin kemiğe çok fazla baskı uygulaması ve kemiğin fiziksel aktiviteden sonra iyileşmek için yeterli zamana sahip olmaması anlamına gelir. Stres kırıkları genellikle bir spor için antrenman yapmak veya işte tüm gün aynı hareketi yapmak gibi tekrarlayan hareketlerle zaman içinde yavaşça gelişir.

Stres kırıkları, kemiğin yüzeyinde enflamasyon olarak başlar (doktorlar buna stres reaksiyonu der). Stres reaksiyonları, derin kemik morlukları gibidir. Stres reaksiyonu iyileşmeden önce aynı noktaya baskı uygulanmaya devam edilirse, kemik çatlayabilir ve stres kırığı oluşabilir. Morluk zamanla kemiğin daha derinlerine ulaşır ve kemiği kırılacak kadar zayıflatır. İşte o zaman stres reaksiyonu stres kırığına dönüşür.

Stres kırıklarının en yaygın nedenlerinden bazıları şunlardır:

• Yeterince dinlenmeden çok sık pratik yapmak veya antrenman yapmak.
• Doğru antrenman, rehberlik veya ekipman olmadan yeni bir spora veya fiziksel aktiviteye başlamak.
• Aktivite seviyesini hızlı bir şekilde artırmak (antrenmanları, egzersizleri veya diğer fiziksel aktiviteleri aniden hızlandırmak gibi).
• Antrenman veya iş yapılan yüzeyi değiştirme (örneğin, kapalı pistte koşudan yol koşusuna geçme veya beton gibi sert bir zeminde ayakta durmayı gerektiren bir işe başlama).
• Doğru ekipman olmadan çalışma veya antrenman yapma.
• Çok erken yaşta tek bir sporda uzmanlaşma (yıl boyunca aynı sporu ara vermeden yapan çocukların, farklı sporlar yapan çocuklara göre stres kırığı geçirme olasılığı daha yüksektir).

Stres Kırığı Risk Faktörleri Nelerdir?

Alt vücutlarına çok fazla baskı uygulayan sporlarla uğraşan sporcuların stres kırığı geliştirme olasılığı daha yüksektir. Bunlar:

• Koşu (hem uzun mesafe koşusu hem de pist ve saha sporları).
• Basketbol.
• Tenis.
• Jimnastik (jimnastikçilerin ayrıca el ve bilek stres kırıkları geliştirme olasılığı daha yüksektir).
• Dans.

Bazı sağlık durumları stres kırığı riskini artırabilir. Bunlar:

• Osteoporoz (doktorlar bazen bunlara yetersizlik kırıkları der).
• Bunyonlar.
• Yüksek kemerli ayaklar.
• Düz tabanlar.
• D vitamini eksikliği.
• Fazla kilolu olmak veya obezite.
• Yeme bozuklukları.

Stres Kırıklarına Nasıl Tanı Konulur?

Doktor, stres kırığını fiziki muayene ile teşhis edecektir. Tanıyı doğrulamak ve kırığın görüntülerini almak için görüntüleme testleri kullanabilir. Doktor ağrıyan bölgeyi dikkatlice inceleyecektir. İlk kez ağrı ve diğer belirtilerin ne zaman fark edildiği ve bunlar fark edildiğinde nelerin yapılıyor olduğu söylenmelidir.

Doktor, bir bacak üzerinde durmayı veya sıçramayı isteyebilir. Bu, stres kırığının nerede olabileceğini ve normal hareket etme yeteneğini ne kadar etkilediğini anlamalasına yardımcı olacaktır.

Stres Kırıklarını Teşhis Etmek İçin Hangi Testler Yapılır?

Doktor, kemiklerin görüntülerini almak için aşağıdaki testlerden bazılarını kullanabilir:

• Röntgen.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR).
• Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması.
• Tüm vücut kemik taraması.

Stres Kırıkları Nasıl Tedavi Edilir?

Doktor, kırığın konumuna ve belirtilerin ciddiyetine göre tedaviler önerecektir. Stres kırıkları için en yaygın tedaviler şunlardır:

• Dinlenme: Fiziksel aktiviteyi, özellikle de kırığa neden olan spor veya aktiviteyi durdurmak.
• Buz uygulama: Yaralı kemiğe buz veya soğuk jel paketleri uygulanmalıdır. Buz cilde doğrudan temas etmemesi için ince bir havluyla sarılmalıdır. Doktor, yaralanmaya ne sıklıkla ve ne kadar süre buz uygulanması gerektiğini söyleyecektir.
• Ağrı kesiciler: Reçetesiz nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar ve asetaminofen, ağrıyı hafifletebilir ve ödemi azaltabilir. Doktor, kırık çevresindeki bölgeyi uyuşturmak için reçetesiz lidokain bantları önerebilir. Doktorla konuşmadan ağrı kesiciler 10 günden fazla kullanılmamalıdır.
• Yaralanan bölgeyi yükseltme: Yaralı kemik mümkün olduğunca kalp seviyesinin üzerinde tutulmalıdır. Örneğin stres kırığı bacakta veya ayakta ise, yatarken bacak yastık veya minderle desteklenebilir.
• Kompresyon: Kompresyon, yaralı kemiğe kan akışını azaltır ve şişliği azaltır. Kırık bölgesine kompresyon bandajı veya sargı uygulanmalıdır.
• İmmobilizasyon (hareketsizleştirme): Yaralanmayı desteklemek ve üzerine binen baskıyı azaltmak için alçı, bot veya özel ayakkabı giyilmesi gerekebilir.
• Koltuk değnekleri: Doktor, yaralı kemiğin üzerindeki baskıyı azaltmak için koltuk değnekleri kullanmayı önerebilir.

Stres Kırığı Cerrahisi

Çoğu kişi stres kırığını tedavi etmek için ameliyata ihtiyaç duymaz. Kırık gerektiği gibi iyileşmiyorsa veya ciddi belirtiler yaşanıyorsa doktor ameliyat önerebilir. Kırık, kalça eklemi gibi diğer komplikasyonlara neden olabilecek bir kemikteyse cerrahi gerekebilir.

Cerrah, iç sabitleme adı verilen bir prosedür gerçekleştirecektir. Kemiği iyileşirken bir arada tutmak için pimler, vidalar veya metal plakalar yerleştirecektir. Doktor ve cerrah, neler bekleneceğini ve iyileşmenin ne kadar süreceğini söyleyecektir.

Tedaviden Ne Kadar Süre Sonra Daha İyi Hissedilir?

Yaralı kemiğe baskı uygulanması durdurulup belirtiler tedavi edilmeye başlandığında daha iyi hissedilmeye başlanmalıdır. Daha iyi hissedilse bile, doktor güvenli olduğunu söylemeden antrenmana veya egzersize devam edilmemelidir. Fiziksel aktivitelere dönmeden önce kemiğin iyileşmesi için muhtemelen en az birkaç hafta gerekecektir. Erken aktiviteye dönülürse kırık geri gelebilir veya kötüleşebilir.

Stres Kırıklarının İyileşmesi Ne Kadar Sürer?

Stres kırığı geçiren çoğu kişi, en az birkaç hafta dinlenmelidir. Birkaç ay boyunca spor ve diğer fiziksel aktivitelerden kaçınılması gerekebilir.

Ağrı hissedildiği sürece, o bölgedeki kemik hala kırılgandır ve aynı yerden tekrar kırılabilir. Stres kırığının iyileşmesi genellikle altı ila sekiz hafta sürer. İyileşirken stres kırığına neden olan aktiviteler durdurulmalıdır.

Doktor, spor veya egzersizden ne kadar süre uzak kalınması gerektiğini söyleyecektir.

Stres Kırıkları Nasıl Önlenebilir?

Stres kırıklarını önlemek için atılacak şu adımlar yardımcı olabilir:

• Ağrı hissedilir hissedilmez egzersiz veya antrenman durdurulmalıdır. Asla “ağrıyı görmezden gelerek” devam edilmemelidir.
• Fiziksel aktivite öncesi ısınma ve sonrasında soğuma yapılmalıdır.
• Tüm sporlar ve fiziksel aktiviteler için doğru ekipman kullanılmalıdır.
• Sağlıklı bir diyet ve egzersiz planı takip edilmelidir.
• Ağrı veya diğer belirtiler fark edilir edilmez bir doktora başvurulmalıdır.

Stres Kırığından Sonra Kendine Nasıl Bakılmalıdır?

Doktor güvenli olduğunu söylemeden fiziksel aktivitelere devam edilmemelidir. Kemik iyileşmeden tekrar stres uygulanırsa, yeniden yaralanma olasılığı daha yüksektir.

• Aktivite seviyesini ne zaman artırmanın güvenli olduğu doktorla konuşulmalıdır.
• Egzersiz programına başlamadan veya alışılmadığından daha yüksek fiziksel aktivite gerektiren bir işe başlamadan önce bir doktora danışılmalıdır.
• Kişi koşucuysa, ayağına iyi oturan koşu ayakkabıları giymelidir. Koşu ayakkabıları yaklaşık her 500 kilometrede bir değiştirilmelidir.
• Düşük etkili aktiviteler (yüzme veya bisiklet gibi) denenmelidir.

Doktorla Ne Zaman Görüşülmelidir?

Yeni belirtiler, örneğin ağrı ve şişlik fark edilir edilmez bir doktora başvurulmalıdır. Stres kırığı olmasa bile, doktor yaralanmayı inceleyebilir ve daha ciddi komplikasyonları önlemek için tedaviler önerebilir.

Fiziksel aktivite sırasında ve sonrasında ağrı yaşanıyorsa, vücut dinlenmelidir. Ağrı, genellikle durup dinlenilmesi gerektiğinin ilk işaretidir. Ağrı ve diğer belirtiler fark edilir edilmez fiziksel aktivite durdurularak ve bir doktora başvurularak stres kırığı önlenebilir.

Acil Servise Ne Zaman Gidilmelidir?

Travma yaşandıysa hemen acil servise gidilmelidir.

Kemik kırığı olduğu düşünülüyorsa, mümkün olan en kısa sürede bir doktora başvurulmalıdır. Aşağıdaki durumlardan herhangi biri yaşanıyorsa acil servise başvurulmalıdır:

• Yoğun ağrı.
• Vücudun bir kısmının hareket ettirilemiyor olması.
• Vücudun bir kısmının gözle görülür şekilde farklı veya normal yerinden çıkmış görünmesi.
• Kemiğin cilt üzerinden görünüyor olması.
• Şişlik.
• Bu diğer belirtilerle aynı anda ortaya çıkan yeni morarmalar.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

• Stres kırığım mı var yoksa bu başka bir yaralanma mı?
• Hangi tedavilere ihtiyacım var?
• Ameliyat olmam gerekiyor mu?
• Spor veya fiziksel aktivitelerden ne kadar süre uzak kalmalıyım?
• Tekrar antrenmana başlamak güvenli olduğunda aktivite seviyesini nasıl artırmalıyım?

Stres Kırığı Varken Yürünebilir mi?

Stres kırığıyla normal şekilde yürünebilir. Bu, hangi kemiğin kırıldığına ve belirtilerin ne kadar ciddi olduğuna bağlıdır. Doktor, iyileşme sırasında hangi hareketlerin güvenli olduğunu söyleyecektir. Doktorla konuşmadan koşu, egzersiz veya yoğun fiziksel aktivite yapılmamalıdır.

Stres Kırıkları Kendi Kendine İyileşir mi?

Tüm stres kırıkları bir doktor tarafından teşhis edilmeli ve tedavi edilmelidir. Dinlenme ve vücuda iyileşmesi için zaman verilmesi en yaygın tedaviler olsa da spora veya diğer fiziksel aktivitelere dönmeden önce yaralanmanın bir doktor tarafından incelenmesi ve teşhis edilmesi gerekir.

Stres kırığı belirtileri yaşanıyorsa bir doktora başvurulmalıdır. Ne kadar erken teşhis edilirse, kemik o kadar hızlı iyileşmeye başlar. Doktor, stres kırığının neden olduğunu ve gelecekteki yaralanmaların nasıl önleyeceğini anlamaya yardımcı olacaktır.

Stres kırıkları, sporcular ve fiziksel olarak aktif kişiler arasında en yaygın yaralanmalardan biridir. Favori spor veya antrenman rejiminin yaralanmaya neden olabileceğini bilmek sinir bozucu olabilir. Ancak iyileşme süreci aceleye getirilmemelidir. Kemik ve vücut iyileşmek için zamana ihtiyaç duyar.

Stres kırığı belirtileri fark edilir edilmez bir doktora başvurulmalıdır. Doktor, yaralanmayı teşhis edecek ve mümkün olan en kısa sürede sevilen aktivitelere geri dönülmesine yardımcı olacak tedaviler önerecektir.