Spondiloartrit (Spondiloartropati) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Spondiloartrit (Spondiloartropati) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Spondiloartrit (SpA), genel olarak bel ağrısı ve sertliğine neden olan ilerleyici bir enflamatuvar hastalığıdır. Diğer yaygın semptomları arasında topuk ağrısı, şişmiş parmaklar ve göz iltihabı yer alır.

Spondiloartrit Nedir?

Spondiloartrit (SpA), omurganın (spondil-) artriti anlamına gelir. Artrit, eklemlerdeki ağrı ve sertliktir. Spondiloartrit omurgaya bağlı eklemleri (omurlar arasındaki faset eklemler ve omurgayı pelvise bağlayan sakroiliak eklemler) etkiler. Bel ağrısı en yaygın semptomdur ancak spondiloartrit diğer eklemleri de etkileyebilir ve başka semptomlara neden olabilir.

Spondiloartrit tek bir durum değil, ortak özelliklere sahip bir grup durumdur. Omurga artriti ile başlarlar ancak orada bitmezler. Doktorlar bu durumları spondiloartropati olarak da tanımlar. Bu da omurganın eklemlerinde (artro-) hastalık (-pati) anlamına gelir. Bu rahatsızlıklar omurgadaki eklemleri de etkileyebilen osteoartrit ve romatoid artritten farklıdır.

Spondiloartritin (spondiloartropati) bazı temel özellikleri şunlardır:

• Romatizmaldır: Spondiloartrit romatizmal bir hastalıktır, yani iltihaplı bir artrit türüdür. Kronik enflamasyon eklemlerde ağrı ve şişlik semptomlarına neden olur. Eklemlerdeki aşınma ve yıpranmanın bir ürünü olan osteoartritin aksine, enflamatuar artrit genellikle bir tür otoimmün hastalıktır. Bu, bağışıklık sisteminin eklemlerdeki sürekli iltihaba neden olduğu ve genellikle vücuttaki diğer yerlerde de buna yol açtığı anlamına gelir.
• Bu durum romatoid artrit değildir: Bir tür romatizmal artrit olmasına rağmen, en ünlü türü olan romatoid artrit değildir. Bunu biliyoruz çünkü spondiloartriti olan kişilerde romatoid artrit için tipik bir antikor olan romatoid faktör testi pozitif çıkmaz. Bu nedenle doktorlar bazen spondiloartriti "seronegatif spondiloartropati" olarak adlandırmaktadır. "Seronegatif", romatoid artrit için yapılan kan testinin negatif olduğu anlamına gelir. Bilinen bir SpA antikoru yoktur.
• Entezit: Entezlerdeki (bir tendon ya da ligamentin kemiğe eklendiği yer) iltihaplanma olan (entezit), doktorların tanı sırasında arayacağı bir spondiloartrit belirtisidir. Entezler, tendonların ve bağların kemiklere girdiği "eklemler" olarak işlev gören fibröz bağ dokularıdır. Spondilartrit vücudun farklı yerlerinde entezite neden olabilir. Topuklar ve dizler yaygın bölgelerdir.
• HLA-B27 adı verilen bir gen: Kuzey Avrupa kökenli spondiloartritli kişilerin %80 ila %95'i HLA-B27 adı verilen bir gene sahiptir. Diğer etnik kökenlerden spondiloartriti olan kişilerde bu gen o kadar yaygın değildir. Bu gen tek başına hastalığa neden olmaz ancak doktorların teşhis koymaların yardımcı olması için test yapabilecekleri kadar yaygındır.

Spondilartrit Ne Kadar Yaygındır?

O kadar iyi bilinmese de spondiloartrit aslında romatoid artritten daha yaygındır. Dünya genelinde nüfusun tahmini olarak %0,5 ila %2'sinde bir çeşit spondiloartropati vardır.

Spondiloartritin Farklı Türleri Nelerdir?

Spondilartrit genel başlığı altında birçok farklı hastalık yer almaktadır. Doktorlar bunları iki ana kategoriye ayırır: Aksiyal spondiloartrit ve periferik spondiloartrit.

Aksiyel Spondiloartrit

Aksiyel spondiloartrit, esas olarak aksiyel (boyun, göğüs ve omurga) iskeletteki eklemleri etkileyen spondiloartrittir. İlerledikçe diğer eklemleri ve hatta organları da tutabilir.

Ankilozan spondilit, omurgadaki kemiklerde ankiloz adı verilen gözle görülür değişikliklere neden olan şiddetli bir aksiyal spondiloartrit şeklidir. Genel olarak en yaygın spondiloartrit türüdür.

Periferik Spondiloartrit

Periferik spondiloartrit ilk olarak aksiyal iskeletin dış tarafındakiler (kollar ve bacaklar) gibi periferik eklemleri ve entezleri etkiler. İlerledikçe omurgayı etkileyebilir veya etkilemeyebilir.

Periferik spondiloartrit tipik olarak diğer organlarda da iltihaplanmayı içerir. Farklı tipleri gözler, cilt veya bağırsaklar gibi farklı organları etkileme eğilimindedir ancak semptomlar üst üste gelebilir. Türleri şunları içerir:

• Psoriatik artrit: Psoriatik artrit, iltihaplı bir deri döküntüsüne neden olan otoimmün bir cilt rahatsızlığı olan sedef hastalığı ile birlikte ortaya çıkan artrittir. Çoğunlukla ellerdeki ve ayaklardaki küçük eklemleri etkileyerek el ve ayak parmaklarında ağrılı şişliklere neden olur.
• Enteropatik artrit: Enteropatik artrit, inflamatuvar bağırsak hastalığı ile birlikte ortaya çıkan artrittir. Enteropatik, bağırsaklarla ilgili olduğu anlamına gelir.
• Reaktif artrit: Reaktif artrit, bağırsaklardaki veya idrar yollarındaki bir enfeksiyona karşı otoimmün bir reaksiyondur. Gözleri, cildi, mesaneyi, cinsel organları veya bağırsakları etkileyebilir. Genellikle geçicidir ancak 12 aya kadar sürebilir ve bazı kişilerde kronik artrit gelişebilir.

Farklılaşmamış Spondiloartrit

Farklılaşmamış spondiloartrit, semptomların genel olarak spondiloartrit profiline uyduğu ancak herhangi bir spesifik alt tip profiline tam olarak uymadığı durumlarda konulan tanıdır.

Juvenil Spondiloartrit

Juvenil spondiloartrit, çocukluk döneminde (genellikle 16 yaşından önce) gelişen spondiloartrittir. Çocuklarda spesifik bir spondiloartrit türü veya birçok türden semptomlar gelişebilir.

Spondiloartritin Belirtileri Nelerdir?

Farklı spondiloartrit türlerinin belirtileri genellikle örtüşür. Bazı semptomlar belirli spondiloartrit tipleri için diğerlerine göre daha karakteristik olsa da tüm semptomlar herhangi bir tipte ortaya çıkabilir.

Belirtiler aşağıdakileri içerebilir:

• Kalçaya yayılabilen bel ağrısı (sakroiliit).
• Sabahları daha kötü olan ve hareketle daha iyi hale gelen sertlik.
• Orta ve üst sırt ağrısı, kas-iskelet sistemi göğüs ağrısı veya boyun ağrısı.
• Omurganın kademeli eğriliği.
• Uzuvların eklemlerinde (kalça, omuz, diz, dirsek, bilek veya ayak bilekleri) ağrı ve sertlik.
• Ciddi derecede şişmiş el veya ayak parmakları ("sosis parmaklar" veya daktilit).
• Karın ağrısı ve ishal gibi gastrointestinal semptomlar.
• İdrar yollarında ağrı ve iltihaplanma.
• Kaşıntılı, pul pul deri döküntüsü (sedef hastalığı).
• Tırnak çukurlaşması (tırnak sedef hastalığı).
• Yorgunluk.
• İştah kaybı.
• Göz iltihabı (üveit).
• Ağız yaraları.
• Topuk ağrısı (entezite bağlı).
• Kemik çıkıntıları.

Spondiloartrit belirtileri diğer artrit türlerine göre daha erken ortaya çıkma eğilimindedir (genellikle 45 yaşından önce). Yavaş başlarlar ve giderek artabilirler. Çoğu vakada semptomlar süresiz olarak devam eder.

Spondiloartrite Ne Sebep Olur?

Eklemlerdeki ve diğer dokulardaki kronik iltihaplanma spondiloartrit semptomlarına neden olur. Bağışıklık sistemi kronik iltihabı otomatik olarak oluşturur. Buna otoimmün hastalık denir.

Araştırmacılar otoimmün hastalıkların neden ortaya çıktığını tam olarak anlamış değillerdir ancak çeşitli faktörler söz konusu gibi görünmektedir. Spondiloartrit de dahil olmak üzere birçok otoimmün durum kısmen genetik gibi görünmektedir.

HLA (insan lökosit antijeni) ailesindeki genler genellikle enflamatuar artritte rol oynar. Bu genler, bağışıklık sisteminin kendi hücrelerini zararlı olanlardan ayırt etmek için kullandığı bir proteini kodlar.

Bu genlerdeki bazı varyasyonlar diğerleri kadar iyi çalışmayabilir. Bağışıklık sistemi kişinin kendi hücreleri ile yabancı hücreler arasında düzgün bir ayrım yapamadığında, yanlışlıkla kendi hücrelerine saldırabilir.

Spondiloartriti Ne Tetikler?

Genetik, spondiloartritte bir rol oynayabilir ancak tek başına buna neden olmaz. Spondiloartriti olan birçok kişi HLA-B27 genini taşısa da bu geni taşıyan çoğu kişide spondiloartrit görülmez. Süreci mutlaka bir şey tetiklemelidir. Araştırmacıların bu tetikleyicilerin neler olabileceğine dair birçok teorisi vardır. Bunlardan bazıları şiddetli enfeksiyonlar, çevresel toksinler, sigara ve alkol kullanımıdır.

Bir teori, spondiloartritin bağırsak mikrobiyomundaki disbiyoz ile bağlantılı olabileceğidir. SpA'lı kişiler bağırsaklarında daha az çeşitliliğe sahip olma eğilimindedir, bu da zararlı mikropların kontrolü ele geçirmesini kolaylaştırır.

Bağırsak disbiyozu, kişiyi enfeksiyonlara karşı daha duyarlı hale getirerek ve bağırsaklarda kronik iltihaplanmayı tetikleyerek bağışıklık sistemini zayıflatabilir. Bağırsak mikrobiyotası karışımı kısmen doğuştan gelir yani kalıtsaldır.

Spondiloartrit Nasıl Teşhis Edilir?

Spondiloartriti teşhis etmek zor olabilir, özellikle de kişi tanınabilir bir semptom kombinasyonuna sahip değilse. Bazı insanlarda sadece eklem ağrısı ve sertliği vardır, bunun başka birçok olası nedeni olabilir.

Bir doktor kişiye semptomlarını sorarak başlayacak ve bahsetmemiş olabileceği ilgili semptomları kontrol edecektir. Ayrıca kişinin kendisinin ve ailesinin sağlık geçmişi hakkında sorular soracaktır.

Doktor ayrıca sırtı veya diğer eklemleri fiziksel olarak muayene edecek ve hareket açıklığını test edecektir. Artrit veya entezit kanıtı aramak için röntgen çekilecektir ancak kanıtlar görüntülerde her zaman görünmeyebilir.

Enflamasyon veya otoimmün hastalık belirtilerini kontrol etmek için kan testi istenebilir. Ayrıca kişiyi HLA-B27 geni için de test edebilirler. Bu testler SpA'yı diğer hastalıklardan ayırt etmeye yardımcı olabilir.

Spondiloartrit İçin Hangi Tedaviler Mevcuttur?

Tedavi spesifik semptomlara bağlıdır. Doktorlar egzersiz ve reçetesiz satılan nonsteroid antienflamatuar ilaçlarla başlayarak tedaviye dair aşamalı bir yaklaşım benimser.

Bunlar ağrıyı ve iltihabı yönetmek için yeterli olmazsa doktor şunları önerebilir:

• Daha lokalize ağrı giderimi için periyodik kortizon iğneleri.
• Geleneksel veya biyolojik DMARD'lar (hastalık modifiye edici anti-romatizmal ilaçlar).
• Psöriatik artrit ve enteropatik artrit gibi bazı spondiloartrit türlerinde, özellikle altta yatan durumla (sedef hastalığı veya inflamatuar bağırsak hastalığı) ilgili başka tedaviler vardır.

Spondiloartrit Ne Kadar Ciddidir?

İnflamatuar artrit şiddetli olduğunda ve uzun sürdüğünde, bazı ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Ancak bunlar genellikle yaşam beklentisinden ziyade yaşam kalitesini etkileyen türden komplikasyonlardır.

Örneğin kişiler eklemlerde hareket kabiliyetini kaybedebilir ve kemik kırılmalarına daha yatkın hale gelebilir. Ancak herkes ciddi semptomlar geliştirmez ve tedavi hastalığın ilerleyişini etkileyebilir.

Spondiloartrit Ne Kadar Hızlı İlerler?

Spondiloartritin ilerleme şekli kişiden kişiye farklılık gösterir. Bazıları için yavaş ve tedavi ile kontrol altına alınması kolaydır. Diğerlerinde ise sadece birkaç yıl içinde spinal füzyonla birlikte ankilozan spondilit gelişebilir.

Enflamasyonun ne kadar şiddetli olduğu spondiloartritin ne kadar hızlı ilerlediğini etkiler. Tedavide tutarlı olmak iltihabın yönetilmesine yardımcı olabilir ve komplikasyonların gelişmesini önleyebilir.

Spondiloartrit ile Yaşayanlar Kendine Nasıl Bakmalıdır?

Artritle yaşayan herkes için düzenli egzersiz, hareket kabiliyetini mümkün olduğunca korumak için çok önemlidir. Birçok doktor, hastaya bunun herhangi bir ilaçtan daha önemli ve daha etkili olduğunu söyleyecektir.

Kişi ne tür bir egzersizin kendisi için en iyisi olacağından emin değilse bu konuyu doktoruna danışmalıdır. Birçok doktor, belirli eklemleri veya sorunlu bölgeleri ele almak için fizik tedavi de önermektedir.

Spondiloartrit hem benzer hem de farklı koşullara sahip durumların yer aldığı bir hastalık ailesidir. Doktorlar bunları benzerlikleriyle tanısa da her tip ve her kişinin hastalığı aynı zamanda benzersizdir.

Çoğu insan için spondiloartrit yaşam boyu sürer ancak hayatı ne kadar etkilediği kişiden kişiye değişebilir. Doktorlar, semptomları yönetme ve öznel olarak hastalığın seyri ile ilgili neler beklenebileceğini tahmin etme konusunda hastalara yardımcı olacaktır.