Salter-Harris Kırığı (Büyüme Plağı Kırığı) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Salter-Harris Kırığı (Büyüme Plağı Kırığı) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Salter-Harris kırıkları, çocukların büyüme plağında (uzun kemiklerin uçlarındaki özel kıkırdak bölümünde) oluşan çatlaklardır. Bunlar yalnızca çocukları ve gençleri etkiler çünkü büyüme plakları, çocuklar büyümelerini tamamladığında normal kemiğe dönüşür. Doktorlar, çoğu büyüme plağı kırığını alçı ile tedavi eder. Bu kırıklar genellikle yaklaşık bir ayda iyileşirler.

Salter-Harris Kırığı Nedir?

Salter-Harris kırığı, çocuğun büyüme plağında meydana gelen bir kemik kırığı türüdür. Bu nedenle büyüme plağı kırığı olarak da bilinir.

Büyüme plağı, çocukların ve gençlerin bazı kemiklerinin her iki ucunda bulunan bir kıkırdak bölümüdür. Bu kemikler şunlardır:

• Üst kol kemiği
• Önkol kemikleri, radius ve ulna
• El ayasındaki kemikler
• Uyluk kemiği

Büyüme plağı, tam da adının ima ettiği şeydir. Kemiklerin doğru boyut ve şekilde büyümesine ve gelişmesine yardımcı olan özel bir parçadır. Büyüme plakları, çocuk büyümeyi tamamladığında sertleşerek katı kemiğe dönüşür.

Çocukta kemik ağrısı, şişlik varsa veya vücudunun bir kısmının gözle görülür şekilde farklı veya yerinden çıkmış görünmesi durumunda bir doktora başvurulmalıdır. Çoğu Salter-Harris kırığı birkaç haftada iyileşir. Bunların hemen teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi önemlidir.

Salter-Harris Kırığı Türleri Nelerdir?

Salter-Harris kırıkları, doktorların bunları beş türe ayırmak için kullandığı sınıflandırma sisteminden adını alır:

• Salter-Harris tip 1 (kaymış) kırıklar: Kırık, büyüme plağı kıkırdağını çocuğun kemiğinin ucundan ayırır.
• Salter-Harris tip 2 (yukarı) kırıklar: Çocuğun büyüme plağındaki çatlak, kemiğin şaftına yayılır. Bunlar en yaygın türdür.
• Salter-Harris tip 3 (aşağı) kırıklar: Kırık, büyüme plağının ve etkilenen kemiğin ucunun bir parçasını koparır. Tip 3 büyüme plağı kırıkları, büyüme plakları yetişkin kemiğine dönüşmeye başladığı için gençlerde ve daha büyük çocuklarda daha yaygındır.
• Salter-Harris tip 4 (boylu boyunca veya enine) kırıklar: Bunlar tip 3 kırıklara benzer ancak daha ciddidir. Kırık, büyüme plağının, kemiğin ucunun ve şaftının bir parçasını koparır.
• Salter-Harris tip 5 (ezilmiş veya harap olmuş) kırıklar: Bu, kemiğe ezici baskıdan kaynaklanan büyüme plağındaki bir çatlaktır. Bunlar nadirdir.

Büyüme Plağı Kırığı Belirtileri Nelerdir?

En yaygın Salter-Harris kırığı belirtileri şunlardır:

• Kemik ağrısı.
• Çocuğun vücut kısmının gözle görülür şekilde farklı görünmesi (eğri, çarpık veya yerinden çıkmış).
• Vücut kısmını hareket ettirememe veya kullanamama.
• Şişlik.
• Renk değişikliği veya morarma.
• Hassasiyet.

Daha küçük çocuklar, yaralandıklarını söyleyemeyebilir veya ne hissettiklerini tarif edemeyebilir. Çocuğun aniden vücudunun bir kısmını korumaya çalıştığına dikkat edilmelidir. Çocuk yaralı uzvu refleks olarak vücuduna yakın tutabilir, yüzünü buruşturabilir veya topallayabilir.

Salter-Harris Kırığının Nedenleri Nelerdir?

Ani travmalar, büyüme plağı kırıklarının en yaygın nedenleridir ve şunlar içerir:

• Düşmeler.
• Spor yaralanmaları.
• Araba kazaları.

Fazla antrenman veya bir sporda çok erken uzmanlaşma, çocuğun büyüme plaklarına tekrarlayan stres uygulayabilir. Bu, kırığa yol açabilir. Çocuklar ve gençler, vücutları gelişimini tamamlayana kadar aynı sporu yıl boyunca yapmamalıdır.

Büyüme Plağı Risk Faktörleri Nelerdir?

Her çocuk büyüme plağı kırığı geçirebilir. Ancak bazıları buna diğerlerinden daha yatkındır. Bunlar:

• Gençler: Salter-Harris kırıklarının çoğu gençleri etkiler.
• Erkekler: Erkeklerin büyüme plağı kırığı geçirme olasılığı iki kat daha fazladır. Bunun nedeni, kızların genellikle daha hızlı gelişip olgunlaşmasıdır. Kemikleri daha çabuk sertleşerek yetişkin kemiklerine dönüşür.
• Sporcular: Basketbol, jimnastik, kayak veya voleybol gibi çok zıplamalı sporlar yapan çocuklar daha yüksek risk altındadır. Salter-Harris kırıkları, kaykay, kızak veya bisiklet gibi fiziksel aktiviteler sırasında, organize sporların dışında da meydana gelebilir.

Salter-Harris Kırığı Komplikasyonları Nelerdir?

Çoğu büyüme plağı kırığı komplikasyona yol açmaz. Bu, özellikle doktor orijinal yaralanmadan sonraki bir hafta içinde teşhis koyar ve tedavi ederse geçerlidir. Nadir komplikasyonlar şunlar olabilir:

• Malunion: Kırık kemik iyileşirken doğru şekilde hizalanmaz.
• Nonunion: Kemik tam olarak veya hiç birleşmez.
• Büyüme geriliği: Nadir olsa da ciddi Salter-Harris kırıkları (özellikle tip 5) o kemiğin gelecekteki büyümesini etkileyebilir. Kemik, normalden daha kısa veya küçük olabilir. Bunu önlemek için çocuğun cerrahiye ihtiyacı olabilir.

Büyüme Plağı Kırıkları Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor, Salter-Harris kırığını fiziki muayene ve görüntüleme testleriyle teşhis edecektir. Doktor, yaralanma çevresindeki alanı inceleyecektir. Çocuğun vücudunun bir kısmını hareket ettirip ettiremediğini kontrol edebilir. Bunu, yaralanmamış diğer uzuvla karşılaştıracaktır.

Doktora çocuğun yaralanmadan önce neler yaptığı ile ilgili bilinen her şeyi söylenmelidir. Bu, bir şeyin yanlış olduğunun ilk anlaşıldığı veya ağrının ilk ne zaman fark edildiği gibi bilgileri içerir.

Doktor, çocuğun kemiklerinin ve yaralanma çevresindeki diğer dokuların görüntülerini almak için en az bir tür görüntüleme testi kullanacaktır. Şu testlere ihtiyaç duyulabilir:

• Röntgen.
• MR.
• BT taraması.

Salter-Harris Kırıkları Nasıl Tedavi Edilir?

Alçı takmak, Salter-Harris kırığının en yaygın tedavisidir. Alçı, çocuğun kemiğini koruyacak ve iyileşirken doğru pozisyonda tutacaktır. Doktor, çocuğun hangi tür alçıya ihtiyaç duyduğunu söyleyecektir. Ayrıca çocuğa alçıya nasıl bakılacağı konusunda yardımcı olacaktır.

Büyüme Plağı Kırığı Cerrahisi

Büyüme plağı kırığını onarmak için cerrahi nadiren gereklidir. Daha ciddi kırıklar (tip 3, 4 veya 5) için daha yaygındır.

Çocuk cerrahiye ihtiyaç duyarsa, cerrah iç sabitleme adı verilen bir işlem yapacaktır. Bu işlemde çocuğun kemiğini yeniden hizalanır. Ardından, kemik iyileşirken yerinde tutmak için kemiğe metal vidalar, pimler veya teller gibi bağlayıcılar yerleştirilir.

Çocuğun kemiği iyileştikten sonra bağlayıcıları çıkarmak için takip cerrahisi gerekebilir. Doktor veya cerrah, neler bekleneceğini söyleyecektir.

Büyüme Plağı Kırıklarının İyileşme Süresi Ne Kadardır?

Çoğu çocuk, büyüme plağı kırığından sonra yaklaşık bir ay (genellikle dört ila altı hafta) alçı takmalıdır. Daha ciddi bir kırık türü varsa veya cerrahi gerekiyorsa bu daha uzun sürebilir.

Doktor, neler bekleneceğini söyleyecektir. İyileşme süresi, çocuğun hangi kemiğinin yaralandığına ve kırık türüne bağlıdır.

Doktoru Ne Zaman Ziyaret Etmek Gerekir?

Çocuk ciddi bir düşme veya araba kazası gibi bir travma yaşarsa hemen bir doktora başvurulmalıdır.

Çocuğun kemik kırığı olduğu düşünülüyorsa acil servise gidilmelidir. Ayrıca, aşağıdaki belirtilerden herhangi biri yaşanıyorsa acil servise gidilmelidir:

• Şiddetli ağrı.
• Vücut kısmını hareket ettirememe.
• Gözle görülür şekilde farklı veya yerinden çıkmış görünen bir vücut kısmı.
• Cilt üzerinden görünen kemik.
• Şiddetli şişlik.
• Bu diğer belirtilerle aynı anda ortaya çıkan yeni morarma veya renk değişikliği.

Büyüme Plağı Kırığı Varsa Neler Beklenmelidir?

Çoğu Salter-Harris kırığı, çocuğun sağlığı ve gelişimi üzerinde uzun vadeli etkiler olmadan iyileşir. Büyüme plağı kırığının komplikasyon riskini azaltmanın en iyi yolu, mümkün olan en kısa sürede teşhis edilmesidir.

Doktor, çocuğun spora veya fiziksel aktivitelere ne zaman güvenle dönebileceğini söyleyecektir. Çocuğun büyüme plağı tamamen iyileşmeden önce tekrar strese maruz kalırsa, komplikasyon riski (tekrar kırılma dahil) artar.

Çocuğun yaralanması her zaman korkutucudur, özellikle de bu düşme veya önlenemeyen bir kaza sırasında olduysa. Büyüme plağı kırıkları ciddi olabilir ancak çoğu çocuk iyileşme süresinden sonra tamamen toparlanır.

Büyüme plağı kırığını tedavi etmenin en önemli kısmı zamandır. Çocukta büyüme plağı kırığı (veya başka bir kemik yaralanması) olduğu düşünülüyorsa, mümkün olan en kısa sürede bir doktora başvurulmalıdır. Doktor, kırığı ne kadar erken teşhis eder ve çocuğa alçı takarsa, çocuk o kadar hızlı iyileşir ve normal rutin ve aktivitelerine geri döner.