Heterotopik Ossifikasyon (Kemikleşme) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Heterotopik Ossifikasyon (Kemikleşme) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Heterotopik ossifikasyon (kemikleşme), yumuşak dokularda kemik dokusunun gelişmesi durumudur. Genellikle kişiler, bir yaralanma veya büyük bir cerrahi işlem sonrasında heterotopik ossifikasyon geliştirir. Genetik heterotopik ossifikasyon daha nadirdir ve daha şiddetlidir. Heterotopik ossifikasyonda, derinin altında kemiksi, ağrılı bir kitle gelişir. Bu kitle bir ekleme yakınsa, hareket açıklığını kısıtlayabilir.

Heterotopik Ossifikasyon Nedir?

Heterotopik ossifikasyon, kemiklerin normalde bulunmadığı dokularda kemik gelişmesi anlamına gelir. Bu kemik parçaları ekstra iskelet dışı kemiklerdir. Genellikle bir yaralanmadan sonra oluşurlar. Ancak bazen bilinen bir neden olmaksızın da ortaya çıkabilirler.

Çoğu kişi için ekstra iskelet dışı kemik parçaları küçüktür ve çok fazla belirtiye neden olmazlar. Büyük kemik parçaları ise hareketi kısıtlayabilir ve ciddi sorunlara yol açabilir.

Heterotopik Ossifikasyonun Türleri Nelerdir?

Heterotopik ossifikasyon şu şekilde olabilir:

• Genetik olmayan: Her yaştan kişiyi etkileyebilir. Bazen bilinen bir neden olmadan meydana gelirler ancak çoğu zaman bir tür travmaya cevaptır. Bu travma bir yaralanma olabilir veya bir ameliyatın travması olabilir.
• Genetik: Bu türler çok daha nadirdir. Genetik türlerin omurga, eller veya ayaklarda şekil bozukluklarına yol açma olasılığı daha yüksektir. Genetik heterotopik ossifikasyon şiddetli olabilir.

Kimler Heterotopik Ossifikasyon Geliştirebilir?

Genetik olmayan heterotopik ossifikasyon herkeste gelişebilir. Daha önce yaralanma veya ameliyat öyküsü olan kişilerde gelişme olasılığı daha yüksektir.

Heterotopik ossifikasyon olan kişilerin dörtte üçlük kısmı, duruma yol açan bir travmayı işaret edebilir. Heterotopik ossifikasyon genellikle şu kişilerde görülür:

• Omurilik yaralanmaları: Yaklaşık her 10 kişiden 2 ila 3’ü.
• Kafa travması: Kapalı kafa yaralanması olan her 10 kişiden 1 ya da 2’si.
• Total kalça protezi: Total kalça protezi ameliyatı sonrasında oluşan heterotopik ossifikasyon genellikle hafiftir ancak bazen hareketi kısıtlayabilir ve sertliğe yol açabilir.
• Travmatik yaralanma sonrası amputasyon: Her 10 kişiden 9’undan fazlası.

Genetik olmayan heterotopik ossifikasyonu olan kişilerin yaklaşık yarısı 20’li ve 30’lu yaşlardaki yetişkinlerdir. Erkeklerin heterotopik ossifikasyon geliştirme olasılığı kadınlara göre biraz daha fazladır.

Genetik türler nadirdir. Uzmanlar, dünyada genetik heterotopik ossifikasyon hastalığına neden olan hastalıklara sahip kişilerin sayısının 5.000’den az olduğunu tahmin etmektedir.

Heterotopik Ossifikasyon Vücudu Nasıl Etkiler?

Heterotopik ossifikasyon, vücudun herhangi bir bölgesini etkileyebilir ancak yaralanma riski en yüksek olan bölgelerde gelişme olasılığı daha fazladır. Bu bölgeler şunlardır:

• Dirsek.
• Parmaklar.
• Boyun veya baş.
• Pelvis.
• Omuz.
• Uyluk.

Heterotopik Ossifikasyonun Sebepleri Nelerdir?

Genellikle, heterotopik ossifikasyon bir yaralanmadan sonra gelişir. Ameliyat sonrasında da meydana gelebilir. Total kalça protezi olan kişiler bazen heterotopik ossifikasyon geliştirebilir ancak bu durum nadiren belirti verir.

Kişinin heterotopik ossifikasyon geliştirme riski şu durumlarda daha yüksektir:

• Kemik kırığı.
• Yanık.
• Omurga yaralanması.
• Total eklem protezi.
• Travmatik beyin yaralanması.

Nadiren bazı genetik hastalıklar heterotopik ossifikasyona neden olur. Bu hastalıklar şunları içerir:

• Taş adam sendromu (FOP): Önceden yaygın olarak myositis ossificans progressiva olarak bilinirdi.
• İlerleyen kemiksel heteroplazi (progressive osseous heteroplasia, POH).

Genetik Olmayan Heterotopik Ossifikasyonun Belirtileri Nelerdir?

Heterotopik ossifikasyonun belirtileri değişkenlik gösterebilir. Bunlar, hastalığın ne kadar ilerlediğine ve ne kadar şiddetli olduğuna bağlıdır. Erken evrelerinde heterotopik ossifikasyon genellikle şu belirtilere neden olur:

• Ağrı
• Şişlik
• Hassasiyet

Heterotopik ossifikasyon ilerledikçe, deri altında bir kitle fark edilebilir. Bu kitle hızlı şekilde büyüyerek parmaklarla kolayca hareket ettirilemeyen büyük bir kitle haline gelebilir. Dokunulduğunda hassas olabilir.

Daha ileri evrelerde, bu kitle sertleşebilir. Kalça veya omuz gibi bir ekleme yakınsa, hareket açıklığını kısıtlayabilir.

Genetik Heterotopik Ossifikasyonun Belirtileri Nelerdir?

Heterotopik ossifikasyona yol açan FOP varsa şu belirtiler görülebilir:

• Şekil bozukluğuna sahip başparmak.
• Omurga malformasyonları.
• Parmaklarda yapısal problemler.

FOP ilerledikçe, çoğu kişide ciddi belirtiler gelişir, yürümekte hatta nefes almakta güçlük çekilebilir. Heterotopik ossifikasyonun bu nadir nedeni, yaşam süresini kısaltabilir.

POH, cildi etkileyen belirtilerle ilişkilidir. Bu formda, kemikler deri ile kas arasındaki yağ dokusunda (subkutan doku) oluşur. Hastalık ilerledikçe, daha derin bağ dokularında da kemikler oluşabilir.

Heterotopik Ossifikasyon Nasıl Teşhis Edilir?

Heterotopik ossifikasyonu teşhis etmek için doktor şu görüntüleme testlerini kullanabilir:

• BT taraması (bilgisayarlı tomografi).
• MR (manyetik rezonans görüntüleme).
• Pozitron emisyon tomografisi (PET).
• Ultrason.
• Röntgen.

Doktor, kişide genetik bir heterotopik ossifikasyon türü olduğunu düşünüyorsa, biyopsiden kaçınabilir. Genetik heterotopik ossifikasyonun bazı türlerinde, herhangi bir cerrahi müdahale kemik büyümelerinin vücudun başka bölgelerine yayılma riskini artırabilir.

Total Kalça Protezi Sonrası Heterotopik Ossifikasyon Nasıl Teşhis Edilir?

Total kalça artroplastisi (kalça protezi) sonrası heterotopik ossifikasyon geliştiğinde, doktor heterotopik ossifikasyonun ne kadar ilerlediğini değerlendirmek için derecelendirme ölçekleri kullanabilir.

En yaygın kullanılan derecelendirme sistemlerinden biri Brooker sınıflamasıdır. Bu ölçek, heterotopik ossifikasyonu şu şekilde derecelendirir:

• Derece 1: Kalça çevresindeki dokularda küçük kemik parçaları
• Derece 2: Pelvis veya uyluk kemiği (femur) çevresinde en az 1 santimetre aralıklı düzensiz kemik büyümeleri (kemik çıkıntıları)
• Derece 3: Pelvis veya femur çevresinde 1 santimetreden daha az aralıkla bulunan kemik çıkıntıları
• Derece 4: Kalça ekleminde sertlik veya kemik füzyonu (ankiloz)

Diğer derecelendirme ölçekleri de heterotopik ossifikasyonun benzer belirtilerini inceler. Heterotopik ossifikasyonun şiddetindeki en önemli faktör, kemik çıkıntılarının olup olmadığı ve bu çıkıntıların birbirinden ne kadar uzakta olduğudur.

Heterotopik Ossifikasyon Nasıl Tedavi Edilir?

Heterotopik ossifikasyonun tedavisi belirtilere, heterotopik ossifikasyonun türüne ve hastalığın ilerleme durumuna bağlı olarak değişir. Genel olarak doktor şu tedavileri önerebilir:

• Genetik heterotopik ossifikasyonlu kişilerde heterotopik ossifikasyon alevlenmelerini tedavi etmek için kortikosteroid gibi ilaçlar
• Hareket açıklığını artırmak ve ağrıyı azaltmak için fizik tedavi
• Şiddetli ağrıya veya günlük işlevlerde kısıtlamaya neden olan heterotopik ossifikasyonu çıkarmak için cerrahi. Bu ameliyatlar genellikle son çare olarak düşünülür çünkü heterotopik ossifikasyon tekrar oluşabilir. Cerrahi gerekiyorsa, genellikle sonrasında tıbbi tedavi ve radyoterapi uygulanarak kemiğin yeniden büyümesinin önlenmesi amaçlanır.

Heterotopik Ossifikasyon Nasıl Önlenebilir?

Kişi ortopedik bir ameliyata girecekse, doktor heterotopik ossifikasyon riskini azaltmak için bazı tedaviler reçete edebilir. Kalça protezi ameliyatı sonrası heterotopik ossifikasyon riski şu durumlarda daha yüksektir:

• Ankilozan spondilit.
• Osteoartrit.
• Heterotopik ossifikasyon öyküsü.

Doktor, total kalça artroplastisi sonucunun başarılı olma olasılığını artırmak için önleyici tedavi kullanabilir. Bazı çalışmalar, ameliyattan önce ya da hemen sonra nonsteroid antiinflamatuar ilaç almanın ameliyat sonrası heterotopik ossifikasyon gelişme riskini azaltabileceğini göstermiştir.

Heterotopik ossifikasyonu tamamen önlemenin garantili bir yolu yoktur. Ancak kişi, yaralanmaları hemen dinlenme, buz uygulama, kompresyon ve yükseltme yöntemiyle tedavi ederek riskini azaltabilir. Ayrıca kuvvet antrenmanı, esneme ve dinlenme yoluyla yaralanmalar önlenebilir.

Heterotopik Ossifikasyon Kaybolur mu?

Genetik olmayan heterotopik ossifikasyona sahip kişiler genellikle tamamen iyileşir. Yaralanmadan sonra gelişen heterotopik ossifikasyon çoğu zaman dinlenme, buz uygulama ve hafif esneme gibi cerrahi olmayan tedavilerle geçer.

Genetik heterotopik ossifikasyon türleri için bir tedavi yoktur. Belirtiler tedavi ile yönetilebilir ancak hastalık ilerlemeye devam eder.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Doktora aşağıdaki soruları sormak faydalı olabilir:

• Bende hangi tür heterotopik ossifikasyon mevcut?
• Heterotopik ossifikasyonumun en olası nedeni nedir?
• Heterotopik ossifikasyonun tedavileri nelerdir?
• Heterotopik ossifikasyonu önlemek için yaşam tarzı değişiklikleri yapmalı mıyım?
• Genetik heterotopik ossifikasyonun çocuklara geçme olasılığı nedir?

Heterotopik Ossifikasyon Ağrılı mıdır?

Etkilenen bölge çevresindeki ağrı, heterotopik ossifikasyonun en yaygın belirtilerinden biridir. Genellikle kemiksi büyümeler büyüdükçe ağrı artar.

Ancak bir yaralanma veya ameliyat sonrası heterotopik ossifikasyon gelişirse iyi haber şudur ki genetik olmayan heterotopik ossifikasyona sahip olan kişilerin çoğu tedaviyle tamamen iyileşir.

Osteoporoz, Ameliyat Sonrası Heterotopik Ossifikasyon Riskini Etkiler mi?

Bazı durumlar ameliyat sonrası heterotopik ossifikasyon gelişme riskini artırabilir ancak osteoporoz ile heterotopik ossifikasyon arasında kanıtlanmış bir bağlantı yoktur.

Heterotopik ossifikasyon, kemik dokusu yumuşak dokularda geliştiğinde meydana gelir. Bazı kişilerde yaralanma veya ameliyattan sonra heterotopik ossifikasyon gelişir. Diğer kişilerde genetik türler görülür. Genetik heterotopik ossifikasyon nadirdir ve şiddetli belirtilere neden olur. Genetik olmayan heterotopik ossifikasyona sahip olan kişiler genellikle cerrahi olmayan yöntemlerle tedavi edilebilir. Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar alınabilir veya fizik tedavi uzmanı ile birlikte çalışılarak genetik olmayan heterotopik ossifikasyon tedavi edilebilir.