El Kırıkları Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

El Kırıkları Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Her bir elde, hareket etmeyi, dokunmayı ve nesneleri kavramayı sağlayan ondan fazla küçük kemik bulunur. El kırıkları, el kemiklerinden bir veya daha fazlasının kırılmasıyla oluşur. Kemikler iyileşirken birkaç hafta boyunca atel veya alçı takılması ve sonrasında ergoterapi alınması gerekebilir.

El Kırığı Nedir?

Her bir elde 27 kemik bulunur. Doktorlar bunları konumlarına ve işlevlerine göre gruplandırır:

• Karpallar: Eli bileğe bağlayan küçük kemikler.
• Metakarpallar: Avuç içine şeklini veren kemikler.
• Falanks: Parmakların ve başparmağın bölümlerini oluşturan tek kemikler.

El iyileşirken sadece atel veya alçı takılması gerekebilir. Bazı el kırıkları, kemikleri onarmak için ameliyat gerektirebilir.

El kırıklarına neden olan yaralanmalar, ellerdeki ve çevresindeki diğer dokulara da yaygın olarak zarar verir. Bunlar:

• Bağlar.
• Tendonlar.
• Kaslar.
• Sinirler.
• Kan damarları.

El Kırığı Türleri Nelerdir?

Doktor, hangi el kemiğinin kırıldığını belirtmenin yanı sıra, kırığı bir tür veya sınıflandırma ile adlandırır.

Doktorlar bazı kırıkları, kırığın şekline veya desenine göre sınıflandırır:

• Transvers (enine) kırık.
• Oblik (eğik) kırık.
• Spiral kırık.
• Segmental kırık.
• Parçalı kırık.
• Torus kırığı.

Bazı kırık türleri, nasıl oluştuklarına göre sınıflandırılır:

• Stres kırığı.
• Avülsiyon kırığı.

Örneğin, kişide transvers metakarpal kırık veya oblik falanks kırığı olabilir. Bazı el kırığı türlerinin kendine özgü isimleri vardır. Boksör kırıkları, yumruk sıkılıyken sert bir şeye (örneğin bir duvara) vurulduğunda meydana gelen özel bir metakarpal kırık türüdür.

Farklı isimler ve türler, doktorun hangi kemiğin kırıldığını ve yaralanmanın kemiğe ne yaptığını hızlı ve spesifik bir şekilde ifade etmesinin yollarıdır.

El Kırıkları Ne Kadar Yaygındır?

El kemikleri, en yaygın kırılan kemiklerden bazılarıdır.

Metakarpal kırıklar özellikle yaygındır. Tüm kırık kemiklerin onda biri metakarpal kırıktır. Bunlar ayrıca 18 ila 34 yaş arasındaki kişiler için en yaygın el yaralanmalarıdır.

El Kırıklarının Belirtileri Nelerdir?

En yaygın el kırığı belirtileri şunlardır:

• Ağrı.
• Şişlik.
• Hassasiyet.
• El, parmaklar veya başparmağı hareket ettirmede zorluk.
• Morarma veya renk değişikliği.
• Eldeki normalde olmayan bir yumru (deformite).
• Elin bazı kısımlarının farklı veya yerinde görünmemesi.

Kırık Bir El Nasıl Görünür?

El kırıkları, genellikle fark edilir şekilde farklı görünür. Elde kırık yakınında şişlik, renk değişikliği ve bir yumru görülebilir. Şişlik ve renk değişikliği, kırktan elin geri kalanına yayılabilir. Parmaklar birbirinin üzerine geçebilir (malrotasyon).

Kırık, kemiği yerinden çok fazla iterse (yer değiştirmiş kırık), kemik parçaları cildi delebilir.

El Kırıkların Sebepleri Nelerdir?

El kırıkların en yaygın nedenleri şunlardır:

• Düşmeler (özellikle düşerken kendini eller yardımıyla korumaya çalışırken).
• Spor yaralanmaları.
• İş yerinde veya aletlerle çalışırken kazalar.
• Travmalar (araba kazaları gibi).
• Sert bir yüzeye vurma (örneğin bir duvara yumruk atma).

Elleri ve parmakları etkileyen sağlık durumları, kemikleri zayıflatabilir ve eli kırma olasılığını artırabilir. Enkondromalar (kemiklerin içinde büyüyen iyi huylu yani kanserli olmayan tümörler) kırıklara neden olabilir. Osteoporoz ve osteopeni kemikleri zayıflatır, bu da kişiyi ani ve beklenmedik kırıklara daha yatkın hale getirir. Birçok kişi, osteoporoz bir kemiği kırmasına neden olana kadar bu durumun farkında olmaz. Genellikle belirgin belirtiler yoktur.

El Kırıklarının Risk Faktörleri Nelerdir?

Herkes elini kırabilir ancak bazı kişiler bu duruma daha yatkındır. Bunlar:

• 40 yaşından genç kişiler.
• Sporcular (özellikle temas sporları yapanlar veya dövüş sanatlarıyla uğraşanlar).
• Kemiklerini etkileyen sağlık durumu olan kişiler.

Kırık Bir El Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor, eldeki kırığı fiziki muayene ve bazı görüntüleme testleriyle teşhis edecektir. Eli ve çevresindeki bölgeyi inceleyecektir.

El Kırıklarının Teşhisi İçin Hangi Testlere İhtiyaç Duyulur?

Doktor, eldeki kırığın nerede olduğunu ve kırığın nasıl göründüğünü doğrulamak için el röntgeni kullanacaktır. Kemiklerin üç boyutlu görüntülerini almak için bilgisayarlı tomografi (BT) taraması da kullanılabilir (özellikle cerrahi gerekirse).

El Kırıkları Nasıl Tedavi Edilir?

Doktorun kırık eli nasıl tedavi edeceği, hangi kemiklerin kırıldığına, kırık türüne ve başka yaralanmalar olup olmadığına bağlıdır. En yaygın tedaviler şunlardır:

İmmobilizasyon (Hareketsizleştirme)

Kişide hafif bir el kırığı varsa ve kemikler yerinden çok fazla hareket etmemişse (yer değiştirmemiş kırık), sadece atel veya alçı gerekebilir. Çoğu kişi üç ila altı hafta boyunca immobilizasyona ihtiyaç duyar. Kemiklerin doğru iyileştiğinden emin olmak için takip röntgenleri gerekecektir.

Kapalı Redüksiyon

Daha ciddi el kırıkları, kemikleri hizalamak (yerine oturtmak) için kapalı redüksiyon gerektirebilir. Doktor, kırık kemikleri hizalamak için elin dışından fiziksel olarak baskı uygulayacaktır. Prosedür sırasında ağrı hissedilmemesi için şu yöntemlerden biri kullanılacaktır:

• Kırık çevresini uyuşturmak için lokal anestezi.
• Tüm vücudu rahatlatmak için sedatifler.
• Prosedür boyunca uyumak için genel anestezi.

Kapalı redüksiyondan sonra doktor eli atel veya alçı ile sabitleyecektir.

Kırık El Cerrahisi

Doktor, açık kırık (kemik cildi delerse) veya parçalı kırık (kemik ikiden fazla yerde kırılmışsa) varsa cerrahi önerebilir. Eldeki diğer yaralanmalar varsa da cerrahi gerekebilir.

Cerrah, kemikleri doğru pozisyonlarına hizalar (yerine oturtur) ve iyileşip tekrar birleşebilmeleri için yerinde tutar. Dış fiksasyon, kemikleri yerinde tutmak için elden dışarı çıkan metal pimler veya teller ile veya iç fiksasyon, kemikleri içeriden yerinde tutmak için plaklar veya vidalar yerleştirerek gerçekleştirilir. Kemikler iyileştikten sonra pimleri, plakaları veya vidaları çıkarmak için takip cerrahisi gerekebilir.

Cerrahi Komplikasyonlar

Kırık el cerrahisi komplikasyonları nadirdir ancak şunlar olabilir:

• Malunion: Kırık kemiklerin iyileşirken doğru hizalanmaması.
• Nonunion: Kemiklerin tam olarak veya hiç birleşmemesi.
• Kemik enfeksiyonu (osteomiyelit): Açık kırık varsa, bakteriyel enfeksiyon riski artar.
• Sertlik: El kırığı olan kişiler genellikle kırık kemik çevresinde sertlik hisseder. Ev egzersizleri ve ergoterapi sertliği azaltmaya yardımcı olabilir.
• Akut kompartman sendromu: Kaslarda basınç birikmesi, kanın dokulara ulaşmasını durdurabilir ve bu da kalıcı kas ve sinir hasarına neden olabilir.

Eldeki Kırıkların İyileşme Süresi Ne Kadardır?

Elin iyileşme süresi birkaç faktöre bağlıdır:

• Hangi kemiğin kırıldığı.
• Kırığa neyin sebep olduğu.
• Hangi tedavilere ihtiyaç duyulduğu.
• Yaşanan diğer yaralanmalar.

Çoğu el kırığı bir veya iki ayda iyileşir. Kişiye özel durum için doktor veya cerrahla konuşularak bir zaman çizelgesi oluşturulabilir.

Kemik iyileştikten sonra bile, tüm normal aktivitelere devam etmek ve tam iyileşme biraz zaman alabilir. Çoğu kişi, sekiz hafta (yaklaşık iki ay) sonra fiziksel aktivitelerine (örneğin spor yapmaya) devam edebilir.

Herhangi bir fiziksel aktiviteye (özellikle kemiğin belirli bir aktivite veya spor sırasında kırıldığı durumlarda) devam etmeden önce doktorla konuşulmalıdır.

El Kırıkları Nasıl Önlenebilir?

El kırıkları, özellikle planlanamayan travmalar nedeniyle tamamen önlenemeyebilir. Genel güvenlik ipuçlarını takip ederek yaralanma riski azaltılabilir:

• Sinirlendiğinde veya hayal kırıklığına uğradığında duvarlara, zemine veya diğer sert yüzeylere asla yumruk atılmamalı veya vurulmamalıdır.
• Her zaman emniyet kemeri takılmalıdır.
• Tüm aktiviteler ve sporlar için doğru koruyucu ekipman kullanılmalıdır.
• İyi kemik sağlığını korumak için diyet ve fiziksel aktivite planı takip edilmelidir.
• Kişi 50 yaşından büyükse veya ailesinde osteoporoz öyküsü varsa, doktorla kemik yoğunluğu testi hakkında konuşulmalıdır.

Acil Servise Ne Zaman Gidilmelidir?

Kişi elinde kırık olduğundan şüpheleniliyorsa, mümkün olan en kısa sürede doktora başvurulmalıdır. Şu belirtilerden herhangi biri yaşanıyorsa acil servise gidilmelidir:

• Yoğun ağrı.
• El veya parmakların hareket ettirilememesi.
• Elin belirgin şekilde farklı görünüyor olması.
• Kemiğin cilt üzerinden görülüyor olması.
• Şişlik.
• Bu diğer belirtilerle aynı anda ortaya çıkan yeni morarmalar.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Doktorla şu soruların yanıtları hakkında konuşulabilir:

• Hangi tür kırığım var?
• Cerrahiye ihtiyacım olacak mı?
• Atel veya alçıyı ne kadar süre takmam gerekecek?
• Ergoterapiye ne kadar süre ihtiyacım olacak?
• Spor gibi fiziksel aktivitelere devam etmek ne zaman güvenli olacak?

Kırık Bir Eli Hareket Ettirmek Mümkün müdür?

Hangi kemiğin kırıldığına ve kırığın ciddiyetine bağlı olarak el hareket ettirilebilir ve kullanılabilir. Ancak el hareket ettirilebilse bile kullanmak çok ağrı veriyorsa zorlanmamalıdır.

Elde kırık kemik olduğundan şüpheleniliyorsa hemen acil servise gidilmelidir. Doktor ne kadar hızlı bir biçimde kırığı teşhis ve tedavi ederse, kırık o kadar hızlı iyileşir ve komplikasyon yaşama olasılığı o kadar azalır.

Elde Bir Kırık mı Yoksa Burkulma mı Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Kemik kırıkları ve burkulmalar farklı yaralanmalar olsa da aynı tür travmalar bunlara neden olabilir.

Kemik kırıkları, bir şey kemiğe yeterince zarar vererek çatlattığında, kırdığında veya ezdiğinde oluşur.

Burkulmalar, bağlardan birinin gerilmesi veya yırtılmasıyla oluşur. Bağlar, vücuttaki kemikleri birbirine bağlayan doku bantlarıdır. Eldeki kemikleri kıran aynı yaralanma, bilekte veya parmaklarda burkulmaya da neden olabilir.

Çizgi filmlerde, filmlerde veya TV şovlarında, bir kötü adamın eli pencerede sıkıştığında veya eline yanlış hedeflenmiş bir çekiç darbesiyle vurulduğunda gülünür. Ancak el yaralanmaları şakaya alınacak şeyler değildir. Eller, çevredeki dünyayla etkileşimde çok önemli bir rol oynar. El kemiklerinden birinin kırılması, haftalarca (veya daha uzun süre) rutini yeni veya farklı yollarla yönetmeyi öğrenmek anlamına gelebilir.

Elde ağrı, şişlik veya diğer belirtiler varsa bunlar görmezden gelinmemelidir. Doktor, kırık eli ne kadar hızlı teşhis ve tedavi ederse, kemikler o kadar hızlı ve doğru şekilde iyileşir.