Çocuklarda Anksiyete Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuklarda Anksiyete Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Anksiyete, endişe veya korkuların altı aydan daha uzun bir süre boyunca çocukların yaşamlarını etkilemesi durumunda bir bozukluk olarak kabul edilir. Çocukların kaygılı olup olmadığını anlamak zor olabilir. Sinirli olabilirler veya hasta hissettiklerinden şikayet edebilirler. Erken müdahale ve tedavi yardımcı olabilir.

Anksiyete Nedir?

Anksiyete ve korku çocukluğun normal bir parçasıdır. Korku, tehlike veya tehdide karşı verilen doğal bir tepkidir. Anksiyete ise olası bir tehdide verilen tepkidir. Yeni korkular ve kaygılar genellikle kısa sürelidir ve çocukların sorunları kendi başlarına çözmeyi öğrendiklerini gösterir. Ebeveynler ve bakıcılar çocukların korkularını ve endişelerini anlamalarına ve bunların üstesinden gelmelerine yardımcı olabilirler.

Her 5 çocuktan 1'inde doktorların anksiyete bozukluğu olarak adlandırdığı bir durum gelişecektir. Çocukluk çağı anksiyete bozuklukları normal korku veya anksiyeteden farklıdır çünkü daha aşırı kaçınma, daha büyük duygusal tepkiler içerir veya beklenenden daha uzun sürer. Anksiyete bozukluğu olan çocuklar genellikle ağlama veya öfke nöbetleri gibi duygusal patlamalar yaşarlar. Ayrıca çok fazla kaçınma gösterebilirler. Kaçmaya, saklanmaya çalışabilir ve çoğu zaman “tehlikeye karşı tetikte” olabilirler. Ek olarak, çocuklar genellikle karın ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, nefes darlığı veya uyku sorunları gibi vücut semptomlarına sahiptir.

Çocuklarda Anksiyete Türleri Nelerdir?

Çocuklarda birkaç farklı anksiyete türü vardır:

• Ayrılık anksiyetesi bozukluğu: Ayrılık anksiyetesi, çoğu çocukta 8 ila 12 aylıkken başlayan erken gelişimin normal ve önemli bir aşamasıdır. Normal ayrılık anksiyetesinde çocuk yabancılardan korkabilir ve ailesi yanında olmadığında kendini güvende hissetmeyebilir. Ayrılık anksiyetesi genellikle çocuklar okul öncesi döneme girdiğinde iyileşir. Ayrılık anksiyetesi bozukluğu daha aşırıdır ve bu tipik gelişim döneminin ötesinde de devam eder. Çocuklar ebeveynleri veya diğer aile üyeleri hakkında endişelenebilir ve okula gitmekte, genellikle evden veya aileden uzakta olmakta veya uyku için ayrılmakta zorluk çekebilir. Çocuk yaşıtı diğer çocuklara kıyasla ayrılma konusunda aşırı sıkıntı veya endişe gösteriyorsa, iyileşme görülmüyorsa veya ailenin endişeleri varsa, çocuğun doktoruyla konuşulmalıdır.
• Spesifik fobiler: Korku bizi tehlikelerden korur, bu nedenle çocuklarda belirli bir miktar korku olması beklenir. Çocuk fırtınalar, palyaçolar veya herhangi belirli bir şeyden korkuyor olabilir. Ancak spesifik fobiler, gerçek tehlike tehdidiyle orantısız olan aşırı korkulardır.
• Sosyal anksiyete bozukluğu: Bu, sosyal durumlarda yargılanmaktan veya reddedilmekten duyulan yoğun bir korkudur. Çocuk topluluk önünde konuşmaktan veya performans sergilemekten kaçınabilir. Ya da o kadar rahatsız olabilirler ki okulda veya diğer tanıdık ortamlarda başkalarıyla etkileşime girmekten kaçınmaya çalışır veya yeni insanlarla konuşmakta zorlanır. Hatta sosyal durumlardan tamamen kaçınabilir.
• Yaygın anksiyete bozukluğu: Yaygın anksiyete, günlük hayatta meydana gelen bir dizi farklı şey hakkında aşırı endişe ve korkudur. Çocuk ayrıca gelecek hakkında yaşıtlarına göre daha fazla endişelenebilir. Çok sayıda endişeleri olabilir veya endişeleri zaman içinde değişebilir ancak genellikle bir şey hakkında endişelenirler.
• Panik bozukluğu: Panik bozukluğu olan çocuklar, kalp çarpıntısı ve baş dönmesi gibi fiziksel belirtilerle birlikte aşırı korku ve endişe hissettikleri zamanlar yaşarlar veya nefes alamadıklarını hissedebilirler (dispne). Bu panik ataklar uyarı vermeden ortaya çıkabilir ve dakikalar ya da saatler içinde geçme eğilimindedir.

Çocuklarda Anksiyete Ne Kadar Yaygındır?

Anksiyete bozuklukları çocuklarda oldukça yaygındır. Çocuk ve ergenlerin yaklaşık %15 ila %20'sini etkiler. 13-18 yaş arasındaki her 3 ergenden yaklaşık 1'inde anksiyete vardır. Ayrıca kız çocularında daha yaygındır.

Çocuklarda Anksiyetenin Belirti ve Semptomları Nelerdir?

Ebeveynlik bir tahmin oyunu gibi gelebilir. Bazı çocuklar ailesine kaygılarını anlatmak için kelimeler kullanacaktır. Şöyle bir şey söyleyebilirler: “Okula gitmekten korkuyorum çünkü seni bir daha göremeyeceğimden endişeleniyorum.” Diğerleri duygularını nasıl açıklayacaklarını bilemeyebilir. Ancak çocuklar da kaygı belirtileri gösterirler. Aşağıdaki şekillerde davranabilirler:

• Kendi yaşlarındaki diğer çocuklardan daha fazla endişelenebilir ve/veya ağlayabilirler.
• Kendilerini iyi hissetmediklerini söyleyebilirler. Mide rahatsızlığı, kas ağrısı veya baş ağrısından şikayet edebilirler.
• Uyumakta güçlük çekebilir, kabuslardan uyanabilir veya yalnız uyuyamayabilirler.
• Rahatlamakta veya hareketsiz oturmakta zorlanırlar (huzursuzluk).
• Kolayca öfkelenebilirler.
• Odaklanmakta zorlanabilirler.
• Aç olmadıklarını ya da sürekli aç olduklarını söyleyebilirler.
• Titreme (tremor) görülebilir.
• Okula gitmeyi reddedebilirler.
• Tuvaleti çok kullanabilirler.

Çocuklarda Anksiyeteye Ne Sebep Olur?

Bazı çocuklar doğuştan hassastır ve değişim veya güçlü duygularla başa çıkmakta zorlanabilirler. Bu çocukların biyolojik veya ailesel olarak kaygılı olma eğilimleri olabilir. Anksiyete, stresli yaşam olaylarından sonra da gelişebilir ve bazı insanlar çok erken yaşlardan itibaren aşağıdakiler gibi birçok stresli olay yaşarlar:

• Kendilerine yakın birinin ölümü.
• Yeni bir eve veya okula taşınmak, özellikle de bu taşınmalar sık sık oluyorsa.
• Yeterince yemek yeme zorluğu.
• Yaşamak için güvenli yer bulma zorluğu.
• İstikrarlı bir şekilde okula gitme zorluğu.
• Kavga eden veya tartışan ebeveynler veya ayrılma ve boşanma.
• Zorbalık, istismar veya ihmal.

Çocuklarda Anksiyetenin Ana Nedeni Nedir?

Çocukluk çağı anksiyetesinin ana nedeninin ne olduğunu kesin olarak söylemek zordur. Korku, büyümenin doğal bir parçasıdır. Bazı çocuklar bununla başa çıkabilir ancak günlük yaşamlarına müdahale eden anksiyetesi olan çocuklar için genetik, biyoloji ve aile geçmişinin rol oynadığı düşünülmektedir.

Anksiyetenin Komplikasyonları Nelerdir?

Anksiyetesi olan çocuklar, yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde depresyon ve madde kullanım bozuklukları açısından yüksek risk altındadır. Okulda veya okula devam etmekte zorlanabilirler. Ayrıca intihar için daha yüksek risk altındadırlar. Bunlar korkutucu olsa da tedavilerin mevcut olduğunu unutmamak önemlidir. Çocuğun doktorunun önerilen sıklıkta ziyaret edilmesi önemlidir. Çocuğun kendine zarar verebileceği düşünülüyorsa derhal tıbbi yardım alınmalı veya 112 Acil Çağrı Merkezi ile iletişime geçilmelidir.

Çocuklarda Anksiyete Nasıl Teşhis Edilir?

Çocuklarda anksiyeteyi teşhis etmek için doktor hem aile hem de çocukla konuşacaktır. Aileye çocuğun davranışları ve endişeli olduğunun nasıl anlaşıldığı hakkında sorular soracaktır. Aileden, çocukta fark ettikleri semptomları ve bunları ne zaman fark ettiklerini anlatmaları istenecektir. Bir anket doldurulması da istenebilir. Doktor ayrıca çocuğun semptomları hakkında daha fazla bilgi almak için çocuğun öğretmeni veya diğer bakıcılarıyla konuşmak de isteyebilir. Çocuğun semptomlarının diğer nedenleri de araştırılacaktır. Çocuğun semptomlarının başka bir nedeni yoksa ve anksiyetesi sıkıntıya neden oluyorsa ve altı ay boyunca hayatını etkilemişse çocuğa anksiyete bozukluğu teşhisi konulabilir.

Çocuklarda Anksiyete Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuklarda anksiyeteyi tedavi etmenin iki ana yolu vardır: Bilişsel davranışçı terapi ve ilaç tedavisi. Bu tedavilerin her ikisi de kendi başlarına işe yarayabilir ancak birlikte daha iyi çalıştıkları görülmektedir.

Bilişsel Davranışçı Terapi

Bilişsel davranışçı terapi, çocukların vücut tepkilerini sakinleştirmeye, farklı düşünmeye ve daha küçük adımlarla korku ve zorluklarla yüzleşmeye yardımcı olan başa çıkma becerilerini öğrenmelerine yardımcı olur. Çocuklar başa çıkma becerilerini bireysel terapide veya grup terapilerinde öğrenebilirler. Ebeveynler de bu başa çıkma becerileri hakkında bilgi edinerek çocuklarının bunları uygulamasına destek olabilirler.

İlaçlar

Çocuğun doktoru, aşağıdaki gibi bir seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) reçete edebilir:

• Fluoksetin.
• Paroksetin.
• Sertralin.

Veya bunlar çocuk için etkili veya uygun değilse, aşağıdaki gibi bir serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörü (SNRI) reçete edilebilir:

• Duloksetin.

Çocukluk Çağı Anksiyetesini Tedavi Eden İlaçların Yan Etkileri Nelerdir?

Çocukta aşağıdaki yan etkilerden herhangi biri gelişirse doktoru ile iletişime geçilmelidir:

• Alerjik reaksiyon.
• Kanlı dışkı.
• Hızlı veya düzensiz kalp atışı.
• Bayılma, baş dönmesi, göğüs ağrısı veya nefes darlığı.
• Yüksek ateş.
• Ani görme değişiklikleri veya göz ağrısı.
• İntihar düşünceleri veya kötüleşen ruh hali.

Çocuklarda anksiyeteyi tedavi etmek için kullanılan ilaçların normalde tıbbi müdahale gerektirmeyen başka yan etkileri de vardır. Bunlar birkaç hafta sonra geçecektir ancak çocuğun dozu değişirse geri gelebilirler.

Çocuğun doktoru tüm bu bilgileri aileyle tartışacak ve onların sorularını yanıtlayacaktır.

• İştah değişiklikleri.
• Uyku güçlüğü veya uyuşukluk.
• Ağız kuruluğu.
• Baş ağrısı.
• Titreme (tremor).
• Mide rahatsızlığı, bulantı veya ishal.

Çocuklar Tedaviden Ne Kadar Süre Sonra Kendini Daha İyi Hisseder?

Birçok aile bilişsel davranışçı terapi ile başlar ve gerekirse buna ek terapiler ekler. Bilişsel davranışçı terapi bireysel olarak -eş terapist olarak bir ebeveynle- veya gruplar halinde, semptomları azaltan ve başa çıkmayı geliştiren adım adım başa çıkma becerilerini öğretmede çok etkili olabilir. Bu tür terapi öğrenmeyi de içerdiğinden, çocuklar genellikle hızlı öğrenirler ve birkaç seans içinde kendilerini daha iyi ve daha özgüvenli hissedebilirler. Bazen seanslar bazı semptomları azaltır ancak çocukların kaygılarını yenebilmeleri için daha fazla yardıma ihtiyaç vardır. Bu durumlarda ilaç tedavisi de önemlidir.

SSRI ve SNRI gibi ilaçların işe yaramaya başlaması biraz zaman alabilir. Ve her ilaç her insanda aynı şekilde etki etmez. Çocuğun doktoru, yardımcı olup olmadığını görmek için bir süre (genellikle en az birkaç hafta ila birkaç ay) bir ilaç deneyebilir. Eğer yardımcı olmazsa, farklı bir ilaç denenebilir.

Çocuğunda Anksiyete Bozukluğu Olanları Neler Bekler?

Çocukta anksiyete bozukluğu varsa yaramazlık yapabilir veya sinirli olabilir. Ebeveynlerine yapışabilir veya evden çıkmayı reddedebilir. Çocukluk anksiyetesi tedavisinin işe yaraması zaman alsa da tedavi genellikle semptomları azaltır. Tedavi ile kaygılı birçok çocuk ilgilerini çeken aktivitelere katılır, arkadaşlıklar kurar, okulu bitirir ve hayattan zevk alır.

Çocuğun hayatında, kaygılarının onları tekrar bunaltmaya başladığı dönemler olabilir. Bu durumda, anksiyete semptomları daha iyi yönetilene kadar ilaçlarında ayarlamalar veya daha sık terapi seansları gerekebilir.

Çocukluk Anksiyetesine Ne Yardımcı Olur?

Bir ebeveyn veya bakıcı olarak, çocuğun hayatındaki stres faktörlerini yönetmek her zaman mümkün olmaz. Ancak şunları yapmaları sağlanarak ruh sağlıklarını iyileştirmeye yardımcı olmak mümkündür:

• Günlük egzersiz.
• Evde ve okulda güvenli, destekleyici bir ortam.
• Bol uyku.
• İyi dengelenmiş yemekler.

Çocuğa, rahatlamasına yardımcı olacak meditasyon teknikleri ve nefes egzersizleri de öğretilebilir. Çocuk, normal endişe ve korkularının üstesinden gelmek için küçük adımlar atmaya da teşvik edilebilir. Örneğin ailesi birkaç metre ötede beklerken sosyal bir ortama girmek ya da ışıkları birkaç dakikalığına kapatıp rahatlamaya çalışmak gibi. Bu, çocukların güven ve başa çıkma becerileri geliştirmelerine yardımcı olur.

Çocuğun Anksiyetesi Hakkında Ne Zaman Doktor ile İletişime Geçmek Gerekir?

Çocuk geçmeyen anksiyete belirtileri gösteriyorsa veya yapabileceği bilinen şeyleri (tuvaleti kullanmak veya evden çıkmak gibi) yapmayı bırakıyorsa doktoru ile iletişime geçilmelidir.

Çocuk intihar belirtileri gösteriyorsa, derhal yardım alınmalıdır. Acil bir durumda 112 Acil Çağrı Merkezi ile iletişime geçilmelidir.

Kaygılı bir çocuğa ebeveynlik yapmak zor olabilir. Çocuğun taleplerinin ve sinirliliğinin ötesine bakıp davranışlarını anksiyetenin yönlendirdiğini görmek için ayakları yere basan, sabırlı bir ebeveyn veya bakıcı gerekir. Bazen çocuk için doğru tedaviyi bulma süreci zaman alabilir ancak bu sorun değildir ve aramaktan vazgeçmemek gerekir.

Ebeveynler de kendilerine zaman ayırmalıdır. Aileler kendi stres ve kaygı düzeylerini fark etmeyebilir. Ancak onların çocuğun kaygısını fark ettikleri gibi çocuklar da ebeveynlerini fark eder ve bundan etkilenirler.