Psikiyatrist, zihinsel, duygusal ve davranışsal durumları teşhis ve tedavi edebilen bir tıp doktorudur. İlaç ve diğer tıbbi tedavileri reçete edebilir. Bursa Özel Medicabil Hastanesi’ne bağlı “Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi” biriminde, kişilerin bu sahadaki hastalıklarının teşhis ve tedavi süreçleri takip edilir.

Psikiyatrist Nedir?

Psikiyatrist, zihinsel, duygusal ve davranışsal bozuklukların teşhisi, tedavisi ve önlenmesine odaklanan bir tıp dalı olan psikiyatri alanında uzman bir tıp doktorudur. Psikiyatristler psikolojik durumların hem zihinsel hem de fiziksel yönlerini değerlendirir, bu durumları teşhis ve tedavi edebilirler.

Psikiyatrist ile Psikolog Arasındaki Fark Nedir?

Psikiyatrist, ruh sağlığı sorunlarını teşhis ve tedavi edebilen bir tıp doktorudur. Psikiyatristler ilaç ve diğer tıbbi tedavileri reçete edebilir.

Bir psikolog, genel olarak klinik psikoloji alanında yüksek lisans derecesine sahiptir ve genellikle araştırma veya klinik uygulama konusunda kapsamlı bir eğitime sahiptir. Psikologlar ruh sağlığı sorunlarını psikoterapi (konuşma terapisi) ile tedavi ederler. Bir psikolog ilaç reçetesi yazamaz.

Psikiyatristler tipik olarak psikologlardan daha karmaşık ruh sağlığı sorunlarını, özellikle de ilaç veya tıbbi tedavi gerektirenleri tedavi ederler.

Başka bir açıdan bakacak olursak, psikoloji zihin, duygular ve davranışların incelenmesidir; psikiyatri ise ruh sağlığı sorunlarının teşhis ve tedavisine odaklanan tıp alanıdır.

Psikiyatrist ile Terapist Arasındaki Fark Nedir?

Bir terapist, psikoloji, danışmanlık psikolojisi veya aile terapisi gibi ruh sağlığı ile ilgili bir alanda yüksek lisans derecesine sahiptir. Bir kişinin ruh sağlığını değerlendirmek ve konuşma terapisi gibi terapötik teknikleri kullanmak için niteliklidirler. Terapistlere örnek olarak lisanslı sosyal hizmet uzmanları ve lisanslı profesyonel klinik danışmanlar verilebilir. Bir terapist ilaç reçetesi yazamaz.

Psikiyatrist, ruh sağlığı sorunları için ilaç ve tıbbi tedavi teşhisi koyabilen ve reçete yazabilen bir tıp doktorudur.

Psikiyatrist ile Nörolog Arasındaki Fark Nedir?

Nörolog, beyin ve sinir sistemi (beyin, omurilik ve sinirler) rahatsızlıklarını teşhis ve tedavi eden ve yöneten bir tıp doktorudur. Bir nörolog, sinirleri ve sinir sistemini etkileyen anatomi, işlev ve koşulları bilir.

Nörologlar ve psikiyatristlerin her ikisi de beyni etkileyen durumlarla ilgilenen doktorlar olsa da bir nörolog durumun fiziksel yönlerine ve semptomlarına daha fazla odaklanırken, bir psikiyatrist durumun bilişsel ve davranışsal semptomlarına daha fazla odaklanır. Nörologlar ayrıca sinirleri ve omuriliği etkileyen durumları da teşhis ve tedavi ederken bir psikiyatrist bu tür durumlarla çalışmaz.

Her iki doktor da ilaç reçete edebilir ve her iki doktor da beyni etkileyen belirli durumların yönetimiyle ilgilenebilir. Örneğin, Parkinson hastalığı olan veya felç geçirmiş kişilerde depresyon yaygın olarak görülür.

Psikiyatristler Ne Yapar?

Bir psikiyatrist zihinsel, duygusal ve davranışsal bozuklukları değerlendirir, teşhis ve tedavi eder.

Psikiyatristler tıp doktorlarıdır ve çeşitli tıbbi ve/veya psikolojik testler isteyebilir veya uygulayabilirler. Bu testler, semptomlar, tıbbi geçmiş ve aile geçmişi hakkındaki konuşmalarla birleştiğinde, psikiyatristlerin zihinsel sağlık koşullarını teşhis etmesine olanak tanır.

Psikiyatristler, belirli ruh sağlığı durumlarını teşhis etmek için Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'ndaki (DSM-5) kriterlerini kullanırlar.

Psikiyatristler ayrıca psikoterapi (konuşma terapisi), ilaç ve diğer tıbbi tedavileri içerebilen bireyselleştirilmiş tedavi planları oluştururlar.

Psikiyatristler Hangi Durumları Tedavi Eder?

Psikiyatristler aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli durumları teşhis ve tedavi edebilirler:

• Alkol kullanım bozukluğu ve diğer madde kullanım bozuklukları.
• Alzheimer hastalığı.
• Anksiyete bozuklukları.
• Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu.
• Otizm spektrum bozukluğu.
• Bipolar bozukluk.
• Vücut dismorfik bozukluğu.
• Depresyon.
• Dissosiyatif bozukluklar.
• Yeme bozuklukları.
• Kumar oynama bozukluğu.
• Cinsiyet disforisi.
• İstifleme bozukluğu.
• Duygudurum bozuklukları.
• Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB).
• Panik bozukluğu.
• Kişilik bozuklukları.
• Travma sonrası stres bozukluğu.
• Doğum sonrası depresyon.
• Şizoaffektif bozukluk.
• Şizofreni.
• Uyku bozuklukları.

Psikiyatristler Hangi Tedavileri Kullanır?

Psikiyatristler aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli tedaviler kullanır ve reçete ederler:

• Psikoterapi (konuşma terapisi).
• İlaçlar.
• Elektrik konvülsif tedavi (EKT) veya transkraniyal manyetik stimülasyon (TMS) gibi diğer tedaviler.

Ruh sağlığı sorunlarının tedavisi son derece bireyseldir ve her kişiye özgüdür. Tedavi genellikle terapilerin bir kombinasyonunu içerir.

Psikoterapi

Genellikle "konuşma terapisi" veya kısaca "terapi" olarak adlandırılan psikoterapi, ruh sağlığını etkileyen veya ruh sağlığı durumunu tetikleyebilecek faktörlerin belirlenmesine ve üzerinde çalışılmasına yardımcı olmak için eğitimli bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmayı içeren bir tedavidir.

Psikoterapinin amacı, daha iyi işlev görebilmek için engelleyici veya rahatsız edici düşünce ve davranış kalıplarını ortadan kaldırmak veya kontrol altına almaktır. Psikoterapi, kişini semptomlarına ve durumuna bağlı olarak kısa veya uzun süreli olabilir.

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç farklı psikoterapi türü vardır:

• Bilişsel davranışçı terapi.
• Kişilerarası terapi.
• Farkındalık temelli bilişsel terapi.
• Diyalektik davranışçı terapi.
• Problem çözme terapisi.
• Psikodinamik terapi.

İlaç Tedavileri

Psikiyatristler ruh sağlığı sorunlarının tedavisine yardımcı olmak için ilaç reçete edebilirler. Bu ilaçlar beyindeki kimyasal sinyalleri ve iletişimi değiştirerek bazı psikiyatrik durumların bazı semptomlarını en aza indirebilir.

Psikiyatristler genellikle ilaçları psikoterapi ile birlikte reçete ederler.

Psikiyatristlerin tipik olarak reçete ettiği ilaç sınıfları şunlardır:

• Antidepresanlar.
• Antipsikotik ilaçlar.
• Hipnotikler.
• Duygudurum dengeleyiciler.
• Sakinleştiriciler ve anksiyolitikler.
• Uyarıcılar.
• Ketamin.

Diğer Tedaviler

Psikiyatristler bazen belirli psikiyatrik durumlar için aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer tedavi yöntemlerini kullanırlar:

• Elektrokonvülsif terapi.
• Transkraniyal manyetik stimülasyon.
• Mevsimsel depresyon için ışık tedavisi (mevsimsel duygusal bozukluk).

Çok daha az yaygın tedaviler şunları içerir:

• Vagus sinir stimülasyonu.
• Derin beyin stimülasyonu.

Ne Zaman Bir Psikiyatriste Görünmek Gerekir?

Bir psikiyatriste ne zaman görünmek gerektiğini belirlemek genellikle semptomların ve günlük deneyimlerin samimi bir öz değerlendirmesini gerektirir. Belirli bir ruh sağlığı durumunu kendi kendine teşhis etmeye çalışmamak gerekse de sağlıksız ve günlük yaşamı bozan davranışların, duyguların ve düşünce kalıplarının farkına varılabilir ve bunları not edilebilir.

Ruh sağlığı sorunları için yardım istemek zor ve bunaltıcı olsa da bunu yapmak çok önemlidir. Ruh sağlığı sorunları çok yaygındır ve ruh sağlığı en az fiziksel sağlık kadar önemlidir. Bazı durumlarda aile hekimi, belirtilerin kendisiyle paylaşılmasıyla kişiyi bir psikiyatriste yönlendirebilir ancak kişi isterse kendisi de doğrudan bir psikiyatriste gidebilir.

Ruh sağlığı nöbetleri rastgele, seyrek veya sürekli olabilir. Unutulmaması gereken önemli nokta, eğer kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkiliyorlarsa, bu yardım alınması gerektiğinin açık bir işaretidir.

Kişi aşağıdaki belirtilerden veya deneyimlerden herhangi birine sahipse, bir psikiyatriste görünmeyi düşünmelidir:

• Duyguları yönetememe veya kontrol edememe.
• Sürekli veya sık sık öfke veya kızgınlık nöbetleri.
• Aşırı veya mantıksız korkular.
• Riskli davranışlarda bulunmak.
• Aşırı endişe ve/veya üzüntü.
• Uyku düzeninde önemli değişiklikler.
• Madde kullanımı.
• Yeme bozuklukları.
• Okul veya iş performansında düşüş.
• Sosyal ortamlardan çekilme.
• Kendine zarar verme düşünceleri.

Bir ruh sağlığı sorununa sahip olmak veya bu konuda yardım istemek utanılacak bir şey değildir. Ne kadar erken yardım ve tedavi aranırsa kişi kendini o kadar erken iyi hissedecektir.

Psikiyatri Randevusu Sırasında Hastaları Neler Bekleyebilir?

Psikiyatrist ile randevudan en iyi şekilde yararlanmak için hazırlıklı olmak faydalı olacaktır. Hazırlanmanın yolları şunlardır:

• Psikiyatristle görüşmek istenen en önemli konuların bir listesini yanında getirmek.
• Yeni semptomları veya mevcut ya da önceki semptomlardaki değişiklikleri konuşmak. Belirtilerin günlük kaydını tutmak faydalı olacaktır, böylece belirtilerin nasıl değiştiği veya yaşam kalitesini nasıl etkilediğini takip etmek daha kolay olur.
• Genel fiziki sağlıktaki değişiklikleri konuşmak.
• Ailenin fiziki ve ruhsal sağlık sorunları geçmişini konuşmak.
• Başkalarının, özellikle de kişiyi gerçekten önemseyen insanların, ailesinin, dostlarının veya iş arkadaşlarının onu nasıl gördüğünü psikiyatristle paylaşmak.
• Alınan tüm güncel ilaçların ve maddelerin bir listesini yanında getirmek. Reçeteli ilaçları, reçetesiz satılan ilaçları, vitaminleri, takviyeleri ve bitkisel ürünleri ve keyif verici ilaçları bu listeye dahil etmek.

Psikiyatriste Hangi Soruları Sorulmalıdır?

Randevu sırasında psikiyatriste aşağıdaki soruları sormak faydalı olabilir:

• Teşhisim nedir ve bu teşhise nasıl ulaştınız?
• Durumumu tedavi etme konusunda ne kadar deneyiminiz var?
• Tedavi seçeneklerim nelerdir?
• Ne zaman kendimi daha iyi hissetmeyi bekleyebilirim?
• Daha iyi hissettiğimi nasıl anlayacağım?
• Kendimi daha kötü hissedersem ne yapmalıyım?
• Durumumla ilgili acil bir durumda kiminle iletişime geçmeliyim?
• İlaçlarımın yan etkileri nelerdir?
• Diğer sağlık hizmeti sağlayıcılarımla birlikte çalışacak mısınız?

Psikiyatristlerin Alt Uzmanlık Alanları Nelerdir?

Psikiyatrinin bazı alt uzmanlık alanları şunlardır:

• Bağımlılık psikiyatrisi.
• Acil durum psikiyatrisi.
• Adli (hukuki) psikiyatri.
• Geriatrik psikiyatri.
• Ağrı tıbbı.
• Çocuk ve ergen psikiyatrisi.
• Konsültasyon-liyezon psikiyatrisi.
• Uyku tıbbı.

Bir ruh sağlığı sorununu kabul etmek ve yardım istemek zor olabilse de bunu yapmak çok önemlidir. Bir psikiyatrist kişiye doğru bir teşhis koyabilir ve çeşitli tedavi planları önerebilir. Psikiyatristler alanlarında uzmandırlar ve kişiye yardımcı olabilecek araştırmalar, ilaçlar ve diğer tedavi türleri hakkında güncel bilgilere sahiptirler. Psikiyatristler kişi için en uygun tedavi planını belirlemek üzere onlarla birlikte çalışırlar.