Ayak Kırıkları Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Ayak Kırıkları Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Ayak kırığı, ayakta bulunan 26 kemikten herhangi birini etkileyebilen yaygın bir yaralanmadır. Kazalar ve düşmeler gibi travmatik yaralanmalar ayak kırığına yol açabilir. Stres kırıkları da meydana gelebilir. Ayak kırıkları için her zaman uygun teşhis ve tedavi almak amacıyla tıbbi yardım aranmalıdır.

Ayak Kırığı Nedir?

Ayak kırığı, ayakta bulunan 26 kemikten herhangi birinde meydana gelebilir. Bu kemikler şunlardır:

• Ayak parmak kemikleri (falankslar).
• Ayak başparmağının tabanındaki iki küçük yuvarlak kemik (sesamoidler).
• Ayağın orta kemikleri (metatarsallar).
• Topuk kemiği (kalkaneus) dahil ayağın arka kemikleri.

Ayak kırıkları yaygın yaralanmalardır. Ayak kemikleri küçük olduğu için kolayca hasar görebilir. Spor yaralanmaları, kazalar ve düşmeler ayak kırığına yol açabilir. Ayrıca aşırı kullanım veya ayağa tekrarlayan stres nedeniyle de kemikler kırılabilir (stres kırığı). Ayak kırıkları, uygun teşhis ve tedavi için genellikle tıbbi müdahale gerektirir.

Ayak Kırıklarının Belirtileri Nelerdir?

Kişide ayak kırığı varsa, aniden başlayan veya yavaşça gelişen zonklayıcı bir ağrı hissedilebilir. Ağrı, aktivite ile kötüleşebilir ve dinlenirken iyileşebilir. Diğer ayak kırığı belirtileri şunlar olabilir:

• Morarma ve renk değişikliği.
• Şişlik.
• Hassasiyet.
• Ayağın değişmiş görünümü.
• Yürüme şeklinde değişiklik (yürüyüş anormallikleri).
• Yürümekte veya ağırlık taşımakta zorluk.
• Ayağı hareket ettirmede zorluk.
• Denge sorunları.

Ayak Kırıklarının Sebepleri Nelerdir?

Ayaktaki doğrudan yaralanma veya travma, kırık ayağın en yaygın nedenidir. Bu yaralanmalar; tökezleme, sendeleme veya düşme sonucu ortaya çıkabildiği gibi ayağın garip bir şekilde bükülmesi veya yanlışlıkla sert bir şeye çarpması sonucunda da olabilir.

Diğer nedenler şunlardır:

• Ayağa ağır bir şeyle vurulması veya ağır bir şey düşmesi.
• Zıplama veya koşma içeren yüksek etkili aktiviteler.
• Motorlu araç kazaları.
• Künt kuvvet travması.

Ayrıca tekrarlayan stres ve aşırı kullanım, stres kırıklarına neden olabilir. Bunlar, ayak kemiklerinde zamanla büyüyen küçük çatlaklardır. Yeterince dinlenmeden ve uygun ayakkabılar giymeden yürümek, koşmak veya egzersiz yapmak bu kırıklara yol açabilir.

Stres kırıkları, özellikle aşağıdakiler gibi yüksek etkili sporlara katılan sporcularda yaygındır:

• Futbol.
• Basketbol.
• Koşu.
• Dans.

Ayak Kırıkları İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Ayak kırığını olasılığını artıran risk faktörleri şunlardır:

• Yüksek etkili sporlara ve diğer aktivitelere katılma.
• Destekleyici olmayan ayakkabılar giyme.
• D vitamini eksikliği.
• Düz taban veya yüksek kemerli ayak gibi bir ayak rahatsızlığı.
• Menopoz sonrası kişilerde en sık görülen osteopeni veya osteoporoz.

Ayak Kırıklarının Komplikasyonları Nelerdir?

Ayak kırıkları için tıbbi tedavi aranmazsa, kemikler doğal hizalarından saparak iyileşebilir. Bu, hareketlilik sorunlarına ve kalıcı kemik deformitesine yol açabilir. Ayrıca, açık kırık (kemiğin cildi deldiği bir kırık) için tedavi aranmazsa, yara yerinde enfeksiyon gelişebilir.

Ayak Kırıkları Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor, ayağı dikkatlice hissederek ve manipüle ederek fiziksel bir muayene yapacaktır. Ayağın belirli yönlerde hareket ettirilmesi veya üzerinde yürümesi istenebilir, böylece tam hareket açıklığı gözlemlenir. Ayrıca, belirtiler ve tıbbi geçmiş hakkında sorular sorulacaktır. Doktor, ayağın nasıl yaralandığı bilmek isteyecektir.

Doğru bir teşhis için doktor, ayak röntgeni isteyebilir. Nadiren, stres kırığı gibi bir yaralanmayı teşhis etmek için ek görüntüleme testleri gerekebilir. Bu testler şunlardır:

• BT taraması (bilgisayarlı tomografi taraması).
• MR taraması (manyetik rezonans görüntüleme).

Ayak Kırıkları İçin Neler Yapılabilir?

Ayakta kırık bir kemik olduğundan şüpheleniliyorsa, tıbbi yardım aranmalıdır. Ancak görülmeyi beklerken RICE yöntemi denenebilir.

RICE yöntemi; dinlenme, buz, kompresyon ve yükseltme anlamına gelen kelimelerin İngilizce karşılıklarından türetilmiştir:

• R (Dinlenme): Ayak hareketsiz tutulmalı ve üzerine konan ağırlık sınırlanmalıdır.
• I (Buz): İnce bir havluya sarılmış buz, yaralanmaya 20 dakika boyunca uygulanmalıdır.
• C (Kompresyon): Kırık ayak parmağı hafifçe yumuşak, sıkıştırıcı bir bandajla sarılmalıdır.
• E (Yükseltme): Ayak, kalp seviyesinin biraz üzerinde yükseltilerek dinlendirilmelidir.

Ayrıca reçetesiz ağrı kesici ilaçlar alınabilir. Asetaminofen veya ibuprofen ya da naproksen gibi nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar kullanılabilir.

Ayak Kırıklarının Tedavileri Nelerdir?

Ayak kırığı tedavisi, birkaç faktöre bağlıdır:

• Hangi kemik ya da kemiklerin kırılmış olduğu.
• Kırık türü.
• Kırığın ciddiyeti.

Kırık kemiğin iyileşmesi sırasında ayağın daha fazla yaralanmadan korunması için büyük olasılıkla bir tür alçı, atel veya özel tasarlanmış bir bot veya ayakkabı giyilmesi gerekecektir. Duruma bağlı olarak, hareketlilik için koltuk değneği, yürüteç veya tekerlekli sandalye kullanılması gerekebilir.

Diğer ayak kırığı tedavi seçenekleri şunlar olabilir:

• Bantlama: Kırık bir ayak parmağı varsa, doktor bantlama kullanabilir. Bu basit prosedür, ağrıyı hafifletmek ve parmağı sabit tutmak için kırık parmağın yanındaki parmağa bir bant parçası sarılmasını içerir.
• Fizik tedavi: Doktor, ayakta gücü artırmaya yardımcı olmak için bir fizyoterapiste görünmeyi önerebilir. Fizyoterapist, esnekliği geri kazanmaya ve hareket açıklığını artırmaya yardımcı olacak özel egzersizler sağlayabilir.
• Kırık redüksiyonu: Ayak kemiği belirgin şekilde yerinden çıkmışsa, doktorun kemiği fiziksel olarak manipüle etmesi veya fiziksel olarak yerine oturtması gerekebilir. Doktor, ayağı uyuşturacak ve kemiği yerine getirmek için düzeltecektir.
• Ameliyat: Ciddi durumlarda veya kırık noninvaziv yöntemlerle iyileşmezse, doktor cerrahi önerebilir. İç sabitleme adı verilen ayak cerrahisi, cerrahın kemikleri iyileşene kadar yerinde tutmak için ayağa metal vidalar, pimler, çubuklar veya plakalar yerleştirmesini içerir.

Ayak Kırıklarının İyileşmesi Ne Kadar Sürer?

Ayak kırıklarının tamamen iyileşmek için dört ila altı hafta sürebilir. Ancak bazı durumlarda iyileşme süresi 10 ila 12 haftaya kadar uzayabilir. Bu, hangi kemiğin kırıldığına ve kırığın ciddiyetine bağlıdır. Kişinin özel durumu hakkında doktorla konuşulmalıdır.

İyileşme sürecinin bu aşamasında, ayağa herhangi bir ağırlık konulamayacaktır. Kırık kemiğin iyileşmesi için koltuk değneği, yürüteç veya tekerlekli sandalye kullanılması gerekecektir. Daha aktif kişiler ve sporcuların ağırlık taşıma taleplerini destekleyecek kadar bazı kırıkların iyileşmesi altı aya kadar sürebilir.

Ayak Kırıkları Önlenebilir mi?

Birçok ayak kırığı, travmatik yaralanmalar ve kazalar nedeniyle meydana gelir, bu yüzden önlenmesi zordur. Ancak stres kırıklarını önlemek için ayakları güçlü tutmaya yardımcı olacak bazı adımlar atılabilir. Bu adımlar şunlardır:

• Spor ve diğer aktiviteler sırasında uygun ayakkabılar giyilmelidir.
• Kasları güçlü tutmak için ısınma ve soğuma egzersizleri ile esneme yapılmalıdır.
• Spor veya aktiviteye katılım sıklığına bağlı olarak ayakkabılar sık sık değiştirilmelidir.
• Antrenman veya egzersiz programının süresi ve yoğunluğu kademeli olarak artırılmalıdır.
• Spor ve antrenman seansları arasında bol bol dinlenilmelidir.
• Yiyeceklerden bol miktarda D vitamini alınmalı veya D vitamini takviyesi kullanılmalıdır.
• Ayakta herhangi bir ağrı gelişirse, herhangi bir aktivite durdurulmalı ve tıbbi tedavi aranmalıdır.

Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Ayak yaralanmışsa ve kemik kırığı olabileceği düşünülüyorsa, hemen tıbbi tedavi aranmalıdır. Ancak kırık ayakla araç kullanılmamalıdır. Kişi, birinden kendisini hastaneye götürmesini istemelidir.

Son birkaç haftadır ayakta geçmeyen bir ağrı yaşanıyorsa, tedavi aranmalıdır. Bu, stres kırığı veya başka bir ayak rahatsızlığı olabilir.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Ayak kırığı hakkında doktora sorulabilecek sorular şunlardır:

• Ne tür bir ayak kırığım var?
• Ayak kırığım için hangi tedaviyi önerirsiniz?
• Ağrıyla başa çıkmak için evde neler yapabilirim?
• Ayağımın üzerine ne zaman tekrar yürüyebilirim?
• Gelecekteki ayak kırıklarını nasıl önleyebilirim?

Kırık Bir Ayakla Yürünebilir mi?

Çoğu kırık için, kırık kemiğin iyileşmesi için belirli bir süre boyunca ayağın kullanılmaması gerekecektir. Yaralanmaya bağlı olarak bu, sekiz hafta veya daha fazla sürebilir. Bu süre boyunca, ayağı korumak ve daha fazla yaralanmayı önlemek için alçı, atel veya özel tasarlanmış ayakkabı veya bot giyilmesi gerekecektir. Hareket etmek için koltuk değneği, yürüteç veya tekerlekli sandalye kullanılması gerekebilir. İyileşmenin ilk birkaç haftasından sonra doktor, ayağa kademeli olarak ağırlık vermeye izin verebilir.

Ayak kırıkları, düşmeler ve kazalar gibi travmatik yaralanmalar nedeniyle meydana gelebilir ve ayrıca aşırı kullanım ve tekrarlayan stres nedeniyle de olabilir. Ayağın nasıl kırıldığına bakılmaksızın, iyileşmesi için ayağın kullanılmaması önemlidir. Kırık ayak üzerinde durmaya veya yürümeye çalışılırsa, ayağın düzgün iyileşmesi gecikebilir ve hatta engellenebilir. Doktorun tavsiyelerine uyulmalı ve onay alınana kadar ayağa ağırlık verilmemelidir. Kısa sürede kademeli olarak ağırlık taşımaya başlanabilir ve iyileşmiş bir ayağa doğru yol alınabilir.