Yer Fıstığı Alerjisi Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Yer Fıstığı Alerjisi Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Fıstık (yer fıstığı) alerjisi, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla zararlı olduğunu düşündüğü fıstıktaki bir proteinden vücudu korumaya çalışmasıyla oluşur. Yer fıstığı alerjisi kurdeşen, hava yolunda şişme, nefes alma zorluğu, kusma ve tehlikeli derecede düşük kan basıncına neden olabilir. Yer fıstığı yedikten sonra şiddetli semptomlar yaşanırsa acil servise gidilmeli ya da 112 Acil Çağrı Merkezi aranmalıdır.

Yer Fıstığı Alerjisi Nedir?

Yer fıstığı alerjisi, vücut fıstık proteinini zararlı bir şeyle karıştırdığında ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi bu duruma; kurdeşen, kusma ve şişkinlik gibi alerjik reaksiyonlara neden olarak yanıt verir. Fıstık alerjisi, hava yollarında şişmeye veya kan basıncında ciddi bir düşüşe yol açabilen anafilaksinin en yaygın gıda kaynaklı nedenidir. Yüzde, ağızda veya boğazda şişme, nefes alma veya yutma zorluğu varsa veya baygınlık hissediliyorsa 112 Acil Çağrı Merkezi aranmalı veya hemen en yakın bir acil servise başvurulmalıdır.

Yer Fıstığı ile Fıstık Aynı mıdır?

Yer fıstığı alerjileri ağaç yemişi alerjileriyle (kaju, ceviz, fındık, pekan cevizi, antep fıstığı vs) aynı değildir. Yer fıstığı baklagillerdendir ve toprakta yetişir. Ancak bazı insanların fıstığa ve bazı veya tüm ağaç yemişlerine de alerjisi olabilir.

Yer Fıstığı Alerjisinin Belirtileri Nelerdir?

Anafilaksi de dahil olmak üzere yer fıstığı alerjisinin belirtileri arasında şunlar olabilir:

• Kurdeşen veya deri döküntüsü.
• Kaşıntılı cilt.
• Kızarma.
• Kusma.
• İshal.
• Yüzün, dudakların, ağzın veya dilin şişmesi.
• Ağız ve boğazda kaşıntı.
• Ses kısıklığı.
• Yutma güçlüğü.
• Hırıltılı solunum.
• Nefes darlığı veya nefes almada zorluk.
• Karın ağrısı.
• Baş dönmesi veya bilinç kaybı.
• Burun akması.
• Hapşırma.

Yer fıstığı alerjisinin belirtileri, geçmişte yalnızca hafif bir reaksiyon geçirmiş olunsa bile şiddetli olabilir. Şiddetli belirtiler ortaya çıkar çıkmaz 112 Acil Çağrı Merkezi aranmalı veya acil servise başvurulmalıdır.

Yukarıdaki semptomlara ek olarak, bir bebek veya küçük çocuk fıstığa tepki veriyorsa, boğuk bir ağlama, gürültülü nefes alma ve/veya hıçkırık yaşayabilir. Ayrıca aşağıdakiler de fark edilebilir:

• Gözlerini ovuşturma.
• Kulaklarını kaşıma.
• Dillerini çekme.
• Sırtlarını kamburlaştırma.

Yer Fıstığı Alerjisi Varsa Belirtiler Ne Zaman Başlar?

Eğer kişide yer fıstığı alerjisi varsa semptomları genellikle fıstık yedikten sonraki iki saat içinde başlar.

Yer Fıstığı Alerjisine Ne Sebep Olur?

Yer fıstığı alerjisi oluştuğunda, bağışıklık sistemi yanlışlıkla fıstıklardaki bir proteini zararlı bir şey olarak algılar. Yer fıstığı veya yer fıstığı içeren bir şey yendiğinde, vücut kişiyi proteinden korumak ve onu sisteminden kovmak için adımlar atar. Bu adımlar, bazen hayatı tehdit edici olabilen semptomlara neden olur.

Yer Fıstığı Alerjisi Kimlerde Daha Sık Görülür?

Aşağıdaki durumlarda yer fıstığı alerjisine yakalanma riski daha yüksek olabilir

• Başka gıda alerjileri var, özellikle yumurta alerjisi.
• Polenlere, evcil hayvanlara veya gıda dışındaki maddelere karşı alerji varsa.
• Egzama veya astım varsa.
• Biyolojik ebeveynlerden biri veya her ikisinde de yer fıstığı alerjisi veya diğer alerjiler, astım veya egzama hastalığı varsa.

Yer Fıstığı Alerjisinin Komplikasyonları Nelerdir?

Yer fıstığı alerjisinin en ciddi komplikasyonu anafilaksi veya vücudun birden fazla sisteminde şişme oluşmasıdır. Anafilaksi, kontrol edilemeyen kusmaya, nefes alma zorluğuna ve kan basıncında ciddi bir düşüşe (anafilaktik şok) neden olabilir. Ciddi anafilaksi ölümcül olabilir.

Yer Fıstığı Alerjisi Nasıl Teşhis Edilir?

Doktorlar yer fıstığı alerjisinin semptomları hakkında kişiyle konuşarak ve alerji testi yaparak bu durumu teşhis eder. Doktor kişiye şunları sorabilir:

• Hangi semptomları yaşadınız?
• Ne yediniz ve ne kadar yediniz?
• Belirtiler başladığında belirtileri hafifletmek için ne yaptınız?
• Belirtiler ne kadar sürdü?
• Bilinen başka alerjileriniz var mı (yiyecek, polen, toz, evcil hayvanlar vb.)?
• Egzama veya astımınız var mı?
• Ailenizde alerjisi, astımı veya egzaması olan başka biri var mı?

Yer Fıstığı Alerjisi İçin Hangi Testlere İhtiyaç Vardır?

Yer fıstığı alerjisi testleri şunları içerebilir:

• Alerji cilt testi: Doktor kişinin reaksiyon geliştirip geliştirmediğini görmek için cildine az miktarda alerjen (fıstık proteini dahil) uygular.
• Alerji kan testi: Doktor kişinin kanını alerjenlere karşı IgE antikorları açısından test eder. Yer fıtığı proteinine karşı yüksek antikor seviyeleri, kişinin geçmişine bağlı olarak fıstığına karşı bir alerjiye işaret edebilir.
• Gıda testi: Doktor gözetimi altında kişinin reaksiyon gösterip göstermediğini görmek için önce az miktarda, sonra ise artan miktarlarda yer fıstığı proteini veya yer fıstığı ezmesi yenir.

Yer Fıstığı Alerjisi Nasıl Tedavi Edilir?

Yer fıstığı alerjisini yönetmenin en iyi yolu yer fıstığından ve fıstığı içeren yiyeceklerden kaçınmaktır. Ancak yer fıstığına maruz kalınırsa alerjik reaksiyon geçirme riskini azaltabilecek birkaç tedavi seçeneği vardır. Bunlara enjeksiyonlar, oral immünoterapi ve dil altı immünoterapi programları dahildir.

Ayrıca yer fıstığı içeren bir şey yenmesi durumunda kullanmak üzere epinefrin gibi acil durum ilaçlarını da kişinin yanında bulundurulmalıdır.

Omalizumab Enjeksiyonları

Doktor kişiye her iki ila dört haftada bir omalizumab enjeksiyonu yapar (veya doktor kişinin bunu kendisinin yapması için onu eğitebilir). Yanlışlıkla yer fıstığına maruz kalınırsa reaksiyon gösterme riski azaltabilir. Omalizumab kullanılıyorsa yine de yer fıstığından ve yer fıstığı içeren yiyeceklerden uzak durulmalıdır.

Ağızdan İmmünoterapi

Oral immünoterapi, kişinin yer fıstığına karşı tolerans geliştirmesine yardımcı olabilecek bir programdır. Doktor kişiye birkaç ay boyunca artan dozlarda fıstık proteini verir. Bu, fıstık ezmesi veya fıstık alerjeni tozu şeklinde verilebilir.

Oral immünoterapinin amacı, yanlışlıkla az miktarda yer fıstığına maruz kalındığında reaksiyon gösterilmeyecek bir noktaya ulaşmaktır. Bazı kişiler oral immünoterapiden sonra serbestçe yer fıstığı yiyebilir. Güvenlik için doktor oral immünoterapinin dozunu denetler ve belirler.

Sublingual (Dil Altı) İmmünoterapi

Dil altı immünoterapi (SLIT) oral immünoterapi gibi çalışır. Her gün az miktarda yer fıstığı proteinine maruz kalarak buna karşı tolerans geliştirilir. Dil altı ile oral immünoterapi arasındaki fark, fıstık proteini içeren bir sıvıyı dilin altına koyup erimesini beklemektir. Dil altı immünoterapi de güvenlik için bir doktor tarafından denetlenmelidir.

Acil İlaçlar

Eğer yanlışlıkla yer fıstığına maruz kalınırsa ve alerjik reaksiyon gösterilirse, doktor kişiye şunları verebilir veya alması ya da yanında taşımasını önerebilir:

• Şiddetli alerjik reaksiyonun ilk belirtilerinde kullanılacak bir epinefrin oto-enjektörü.
• Enflamasyonu azaltmak için kullanılan steroidler olan kortikosteroidler.
• Alerjik reaksiyonları durdurmaya veya yavaşlatmaya yardımcı olan antihistaminikler (ancak doktor fıstık alerjilerinden kaynaklanan reaksiyonları önlemek için bunları reçete etmez).

Yer Fıstığı Alerjisini Önlemek Mümkün mü?

Yer fıstığı alerjisini önlemenin belirli bir yolu olmasa da çocuklarda riski azaltmak için bazı stratejiler şunlardır:

• Emzirirken düzenli olarak yer fıstığı yemek (kişinin kendisinin fıstıklara alerjisi yoksa).
• Bebeğin doktoruna yeni yiyecekleri ne zaman ve nasıl tanıtacağını danışmak (doktor, çocuğun diğer sağlık koşullarına bağlı olarak çocuğu yaygın alerjenlerle normalden daha erken veya bir doktorun gözetimi altında tanıştırmayı önerebilir).
• Çocuk fıstıkla güvenli bir şekilde tanıştırıldıysa ve yer fıstığı alerjisi olmadığı biliniyorsa, yer fıstık içeren yiyecekleri düzenli olarak yediğinden emin olmak (bu, ileride alerji geliştirme riskini azaltabilir).

Yer Fıstığı Alerjisi Olanlar Nelere Dikkat Etmelidir?

Kişinin kendisinde ve çocuğunda yer fıstığı alerjisi varsa, kazara maruziyeti önlemeye yardımcı olacak alışkanlıklar edinmek gerekir. Bu, paketlenmiş yiyeceklerin üzerindeki etiketleri okumak, restoranlarda sorular sormak ve yeni yiyecekleri yerken reaksiyonlara dikkat etmek anlamına gelir.

Bir alerji uzmanı kişiyle mevcut tedavi seçenekleri ve reaksiyon gösterilmesi durumunda ne yapılması gerektiği hakkında konuşabilir. Yer fıstığına karşı tolerans geliştirmeye yardımcı olmak için tedavi görülüyorsa doktor, IgE antikor sayılarının iyileşip iyileşmediğini görmek için kişiyi periyodik olarak test edebilir.

Alerjik reaksiyonlar öngörülemezdir ve her ek maruziyetle daha şiddetli hale gelebilir. Yer fıstığına olan reaksiyonun ne kadar şiddetli olabileceğini onları yemeden test etmenin bir yolu yoktur. Bu nedenle, geçmişte yer fıstığına karşı sadece küçük bir reaksiyon geçirilmiş olsa bile gelecekte yine de dikkatli olmak gerekir.

Çocuklarda Yer Fıstığı Alerjisi Zamanla Geçebilir mi?

Çocukların yaklaşık %20’si (veya 5'te 1) yer fıstığı alerjisinden kurtulur. Alerjiden kurtulan çocukların çoğu bunu 8 yaşına kadar başarır.

Yer Fıstığı Alerjisi Olanlar Hangi Besinlerden Uzak Durmalıdır?

Yer fıstığı içeren veya fıstıkla kontamine olmuş olma ihtimali bulunan bazı yaygın yiyecekler şunlardır:

• Fıstık ezmesi.
• Çikolatalı şekerler.
• Unlu mamuller.
• Karışık çerezler.
• Granola veya enerji barları.
• Enchilada sosu dahil bazı soslar.
• Kuruyemiş ürünleri.
• Badem veya fındık ezmesi.
• Chili sos.
• Çin böreği, soslar ve erişte ve tavuk yemekleri de dahil olmak üzere bazı Asya mutfağı türleri.
• Et olmamasına karşın gıdaya et kokusu ve tadı veren katkı maddeleri.
• Hidrolize edilmiş bitkisel veya sebze proteini.
• Lupin (acı bakla). Yer fıstığına alerjisi olan kişiler genellikle lupine de tepki verir.

Bu kapsamlı bir liste değildir. Yemeden önce her zaman güvenli olup olmadığını anlamak için herhangi bir yiyeceği kontrol etmek gerekir.

Yer Fıstığı İçeren Yiyeceklerden Uzak Durmak İçin Hangi Stratejiler Kullanılabilir?

Yer fıstığına kazara maruz kalmayı önlemeye yardımcı olacak bazı yollar şunlardır:

• Hazır yiyeceklerdeki içerik etiketleri kontrol edilmelidir. Etikette bir ürünün yer fıstığı içerip içermediği veya yer fıstığıyla temas etmiş olabileceği belirtilmelidir. Aranacak ifadeler arasında "içerebilir", "ortak ekipmanlarda üretilmiştir" ve "fıstık da işleyen bir tesiste üretilmiştir" yer alabilir.
• Yiyecek satın alındığında, dolaba kaldırıldığında ve yemeden önce etiketleri iki kez kontrol edilmelidir.
• Kuş yemi gibi şeylerin de yer fıstığı içerebileceği veya yer fıstığıyla temas etmiş olabileceği de unutulmamalıdır. Etiketler okunmalı ve bu ürünlere dokunduktan sonra eller yıkanmalıdır.
• Çocuklarla yer fıstık alerjisini nasıl yönetebilecekleri hakkında erken yaşta konuşmaya başlanmalıdır. Örneğin, güvenli olup olmadığını bilmedikleri yiyecekleri paylaşmamaları tembihlenmelidir.
• Restoranlarda dikkatli olunmalıdır. Yiyeceklerin yer fıstığı içerip içermediği veya yer fıstığıyla temas edip etmediği sorulmalıdır ancak restoranların bu konuda herhangi bir garanti veremeyebilecekleri de unutulmamalıdır. Restoranlar yiyeceklerindeki alerjenleri not etmek zorunda değildir.
• Eğer dondurma yenecekse, dondurma hazırlanırken farklı, temiz bir kepçe (diğer dondurmalarda kullanılmamış) kullanıp kullanamayacakları sorulmalıdır.
• Çocuğun etrafındaki herkes, alerjisi hakkında ve hangi yiyecekleri güvenle yiyebileceği konusunda bilgilendirilmelidir.
• Çocuğun alerjisi hakkında okuluna veya kreşine bilgi verilmelidir. Kazara maruziyeti önlemek için birlikte bir plan yapılabilir.
• Ne yenip yenemeyeceği konusundaki sorular bir doktora danışılmalıdır.

Alerjik Reaksiyonlara Karşı Nasıl Hazırlıklı Olunabilir?

Kişi yanında her zaman bir epinefrin oto-enjektörü taşımalıdır. Doktordan bunun tam olarak nasıl kullanılacağının gösterilmesi istenebilir. Çocuğun okulunda veya kreşinde bir alerji eylem planı olduğundan emin olunmalıdır. Bu plan, çocuğun alerjik reaksiyon göstermesi durumunda ne yapılması gerektiğini ayrıntılı olarak açıklar. Çocuğun okuluna veya kreşine epinefrin kalemi ve çocuğun ihtiyaç duyabileceği diğer ilaçlar sağlanabilir.

Ne Zaman Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Kişi kendisinde veya çocuğunda yer fıstığı alerjisi olduğunu düşünüyorsa bir doktorla görüşmelidir (ve bunu yapana kadar yer fıstığı ve yer fıstığı ürünlerinden uzak durulmalıdır). Doktor kişiyi başka bir uzmana yönlendirebilir veya sonraki adımlar için ona rehberlik edebilirler.

Ne Zaman Acil Servise Başvurulmalıdır?

Aşağıdaki durumlarda acil servise gidilmeli veya 112 Acil Çağrı Merkezi aranmalıdır:

• Yüzün, dudakların, dilin veya boğazın şişmesi.
• Nefes almada zorluk.
• Göğüs sıkışması.
• Vücudun her yerinde kurdeşen.
• Ellerde, ayaklarda veya dudaklarda karıncalanma.
• Halsizlik, baş dönmesi veya baygınlık hissi.
• Kötü bir şey olacağına dair kuvvetli bir his.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Doktora aşağıdaki soruları sormak faydalı olabilir:

• Herhangi bir tedavi seçeneği var mı?
• Alerjik reaksiyon gösterirsem veya yanlışlıkla maruz kalırsam ne yapmalıyım?
• Kazara maruziyeti önlemek için hangi stratejiler kullanılabilir?
• Bu ilaçları nasıl kullanacağım?
• Epinefrine ne zaman ihtiyacım olur?
• Bana alerji eylem planının bir kopyasını verebilir misiniz?

Kişiye ilk kez yer fıstığı alerjisi teşhisi konduğunda her yerde, etiketlerde ve kaçınılması gereken yiyeceklere ait uzun listelerde yer fıstığı görmeye başlayabilir. Muhtemelen her zaman etiketleri kontrol etmek ve ne yendiği konusunda dikkatli olmak gerekecektir. Ancak zaman içinde bu bir refleks haline geldikçe, alerjinin yönetilmesi de daha kolay hale gelmeye başlayabilir.

Yer fıstığı alerjisi olmak için asla iyi bir zaman olmasa da yiyeceklerin içinde ne olduğuna dair ekstra dikkatli olmak zorunda olan kişiler için artık her zamankinden daha fazla seçenek mevcuttur. Ve yeni tedaviler her lokmada daha az endişe için umut vermektedir.