Whiplash (Boyun Kamçı Yaralanması) Nedir? Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Boyun kamçı yaralanması (whiplash), ani bir kuvvet veya hareketin boynu ve omurgayı zorlayarak kemik, kas, bağ ve sinirlere zarar vermesiyle ortaya çıkan bir yaralanmadır. En sık motorlu taşıt kazalarında görülür ancak başka nedenlerle de meydana gelebilir. Genellikle tedavi edilebilir ve kısa sürelidir ancak bazı kişiler aylar, hatta yıllar boyunca ağrı gibi kronik etkiler yaşayabilir.
Whiplash, ani hareket değişiklikleri boynu (servikal omurga) ve üst omurgayı yaralanmaya neden olacak şekilde hareket etmeye zorladığında ortaya çıkan bir durumdur. Bu bir tür boyun burkulmasına neden olur.
Whiplash tek bir kavramı ifade eder ancak geniş bir etki yelpazesine sahip olabilir. Uzmanlar bu şekilde ortaya çıkan durumları "kamçıya bağlı bozukluklar" olarak adlandırmaktadır. Whiplash, herhangi bir yöndeki ani hareket değişiklikleriyle de meydana gelebilir.
Boyun yaralanmasını içerdiği için ilkyardım ekipleri ve sağlık personeli genellikle bu yaralanmaya acil bir durum olarak yaklaşacaktır. Doktorlar da tehlikeli bir yaralanmayı doğrulayana, tedavi edene, stabilize edene ya da bu tür bir yaralanmayı ekarte edene kadar duruma aşırı dikkatle yaklaşacaktır.
Whiplash yaralanmaları her yaştan herkesi etkileyebilir ancak iki grupta ciddi veya kalıcı yaralanmalara neden olma olasılığı daha yüksektir: Bunlar yaşlı yetişkinler ve kadınlardır. Yaşlı yetişkinlerde (65 yaş üstü) daha ciddidir çünkü tipik olarak her türlü kas ve kemik yaralanmasına daha yatkındırlar. Bunun nedeni genellikle yaşa bağlı kas ve kemik bozulması ve zayıflamasıdır.
Kadınların araba kazalarında kamçı tipi yaralanmalara maruz kalma olasılığı daha yüksektir, bu da aşağıdakiler gibi çeşitli faktörlere bağlı olabilir:
Whiplash yaralanması oldukça yaygındır ve her yıl dünya çapında milyonlarca insanı etkilemektedir.
Whiplash (boyun kamçı yaralanması), bir fizik yasası olan eylemsizlik yasasının insan vücudunu etkileme şekli nedeniyle meydana gelir. Sürücü aniden frene bastığında hareket halindeki bir arabada olmanın nasıl bir şey olduğunu düşünün. Araba durduğu halde vücudun ilerlemeye devam etmesinin nedeni eylemsizliktir. Eylemsizlik aynı zamanda sürücü aniden gaza basıp tamamen durduktan sonra aniden hızlanmaya başladığında istemsizce koltuğa geri yaslanmamızın da nedenidir.
Tıpkı yukarıdaki benzetmede arabada bir yolcu olduğumuz gibi, beyin de kafatasının içinde bir yolcudur. Keskin, ani hareketler beynin kafatasının iç kısmına çarpmasına ve beynin yaralanmasına neden olabilir. Bu nedenle boyun, baş için bir amortisör gibidir, ani hareketlerin beyin üzerindeki etkisini en aza indirmek için doğal olarak sıkışır, uzar veya bükülür.
Whiplash yaralanması; eylemsizlik başın, boynun ve vücudun farklı hızlarda hareket etmesine neden olduğunda meydana gelir. Bu da boynu çok hızlı bir şekilde veya omurgadaki kasları, bağları ve kemikleri tolere edebileceklerinin ötesinde zorlayacak şekilde sıkıştırmaya veya uzatmaya zorlar.
Hareket ne kadar keskin ve güçlü olursa, boyun üzerindeki kuvvet de o kadar büyük olur. Bu nedenle kamçı yaralanmaları hafiften şiddetliye kadar değişebilir. Bununla birlikte, zayıf güç seviyeleri bile orta veya şiddetli kamçı yaralanmasına neden olabilir. Uzmanlar bunun nedenini tam olarak anlamış değildir ancak araştırmalar devam etmektedir. En kötü durumda kamçı etkisi boyundaki omurları kırabilir ve omurilikte ve ona bağlı sinir ağında hasar riski yaratabilir.
Whiplash yaralanmalarının belirtileri, boyun zedelenmesinin ne kadar şiddetli olduğuna ve boynun ne kadar hiperekstansiyona uğradığına veya sıkıştığına bağlıdır. Uzama veya sıkışma ne kadar büyükse yaralanma da o kadar büyüktür.
Whiplash semptomlarının önemli bir kısmı zaman içinde gelişir. Bazı boyun incinmesi belirtileri kazadan hemen sonra başlayabilirken, diğerlerinin ortaya çıkması en az 12 saat sürer. Bazen tüm belirtilerin ortaya çıkması tam bir gün, hatta birkaç gün alabilir.
Boyundaki kamçı yaralanmalarının çeşitli etkileri olabileceğinden, uzmanlar boyun incinmesine bağlı rahatsızlıkların ciddiyeti için bir derecelendirme sistemi oluşturmuştur. Whiplash ile İlişkili Bozuklukların Quebec Sınıflandırması olarak bilinen bu derecelendirme sistemi aşağıdaki gibidir:
Bu seviyede, kırbaç tipi boyun yaralanması yaşayan kişi herhangi bir ağrı hissetmez veya herhangi bir yaralanma belirtisi veya semptomu göstermez.
Bu whiplash seviyesi, kişinin acı hissettiği ilk seviyedir. Bu kişilerde ayrıca şunlar da görülebilir:
Bu, bir kişinin ağrı ve 1. derecedeki diğer semptomların yanı sıra bir yaralanmanın fiziksel belirtilerini gösterdiği ilk seviyedir. Ağrı ayrıca 1. dereceden farklı etkilere de sahip olabilir. 2. derece boyun zedelenmesi belirtileri şunları içerir.
3. derece boyun incinmesi nörolojik semptomlar içerir. Bunlar, şişme veya iltihaplanmanın yaralı bölgeden beyne giden veya beyinden gelen sinir sinyallerini bozması nedeniyle meydana gelir.
Bu belirtiler şunları içerir:
Bu, whiplash yaralanmalarıyla ilişkili rahatsızlıkların en üst seviyesidir. Bunlar genellikle yukarıdaki semptomların tümünü, özellikle de nörolojik olanları içerir ancak daha şiddetlidirler. Nörolojik semptomların daha şiddetli olması, en az bir boyun omurunun kırıldığını, hizasının bozulduğunu veya yerinden çıktığını, omuriliğe veya yakındaki sinirlere baskı uyguladığını gösterebilir.
Whiplash yaralanması, hareket hızı veya gidilen yön aniden değiştiğinde meydana gelir. Kamçı etkisine yol açabilecek en yaygın olay veya faaliyetlerden bazıları şunlardır:
Yukarıdakiler en yaygın olası nedenler olsa da kamçı yaralanmaları başka birçok şekilde de meydana gelebilir. Basit kayma ve düşmeler bile doğru koşullar altında bu tip bir yaralanmaya neden olabilir
Whiplash bir dışlama tanısıdır. Bu, doktorların acil tedavi gerektiren daha ciddi durumları veya diğer olası nedenleri eledikten sonra tanı koyduğu anlamına gelir. Bu diğer durumların elenmesi, tanısal testler, görüntüleme taramaları, fiziksel ve nörolojik muayeneler ve daha fazlasının bir kombinasyonunu içerir. Doktor ayrıca hastaya semptomları ve özellikle araba kazaları olmak üzere kamçı yaralanmasına neden olabilecek tüm olaylar hakkında sorular sorar.
Bir doktorun diğer durumları veya sorunları ekarte etmesine ve boyun incinmesi teşhisi koymasına yardımcı olabilecek, çoğu görüntüleme taraması olmak üzere birkaç olası test vardır:
Whiplash tedavi edilebilirdir ancak doğrudan tedavi etmenin bir yolu yoktur. Bunun yerine tedavinin amacı, kamçı darbesinin mümkün olduğunca kendi kendine iyileşmesine izin verirken, bu iyileşme sürecini desteklemek ve semptomları en aza indirmektir. Bazı kişiler, kamçı darbesi nedeniyle ortaya çıkan kronik sorunlar için de bakıma ihtiyaç duyabilir.
Whiplash için bazı tedaviler yaralanmadan hemen sonra kişiye yardımcı olurken, diğerleri whiplash yaralanmasının uzun vadeli etkilerini ve kronik sorunları tedavi etmek için kullanıldığında en iyi sonucu verir. Bazıları ise her ikisini de yapabilir. Kamçı boyun yaralanmaları için en yaygın tedaviler (aşağıda daha fazla bilgi verilmiştir) şunlardır:
Boyun incinmesi omurgayı ve omuriliği etkileyebileceğinden, olası boyun ve omurga yaralanmaları olan kişilere derhal bazı koruyucu bakım biçimleri uygulanması yaygındır. Buna bir örnek, acil sağlık personelinin bir araba kazası mahallinde kişinin boynuna takabileceği bir boyunluktur.
Boyunluk, başı ve boynu aynı hizada tutan sert bir çerçeveye sahiptir, böylece omurlar omuriliğe baskı yapmaz veya zarar vermez. Bu aynı zamanda boyun kaslarının başın ağırlığını taşımasını önlemeye yardımcı olur. Boyun kasları yaralandığında başın ağırlığını taşımaya devam etmek çok acı verici olabilir.
Sabitlemenin başka biçimleri de vardır. Doktor mevcut formları ve hangi formun daha uygun olduğunu hastaya söyleyecek en iyi kişidir.
İlaçlar whiplash tedavisinin önemli bir parçasıdır ve semptomların çoğunun giderilmesine yardımcı olur. Birçok semptom olduğundan, birçok farklı ilaç türü yardımcı olabilir. Doktorların omurga incinmesini tedavi etmek için reçete ettiği en yaygın ilaç türleri şunlardır:
Diğer birçok ilaç türü de mümkündür. Doktor mevcut ilaç seçenekleri hakkında hastaya bilgi verebilecek en iyi kişidir.
Uzmanlar, şişliği ve iltihabı azaltmak için ilk 7 ila 10 gün boyunca soğuk uygulanmasını önermektedir. Bundan sonra uygulanacak hafif sıcaklık ve ısı, hasarlı dokuların iyileşmesini desteklemek için yaralı bir bölgeye doğru kan akışını iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Omurga zedelenmesinin iyileşmesi genellikle fizik tedaviyi içerebilir. Bu tedavi şekli, yaralı bölgeleri iyileştikten sonra güçlendirmek için rehberli egzersizler kullanır. Bu, etkilenen bölgede daha fazla işlev kazanmaya ve ayrıca ağrı gibi ilgili semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
Transkütanöz elektriksel sinir stimülasyonu veya kısaca TENS, ciltten yüzeydeki sinir uçlarına hafif bir elektrik akımı ileten bir terapidir. Sinirler iletişim kurmak için elektrik sinyallerini kullanır, bu nedenle düşük seviyelerde dışarıdan bir elektrik akımı kullanmak bu bölgelerdeki ağrıya yardımcı olabilir. Ağrıyı hafifletmek için bir TENS ünitesi kullanmak, uyurken diğer sesleri engellemeye yardımcı olmak için beyaz gürültü kullanmaya benzer.
Kronik ağrıyı tedavi etmenin bir yolu, etkilenen bölgedeki sinirlerin ağrı sinyalleri göndermesini durdurmaktır. Bu, özellikle bir yaralanma sinir hasarına yol açarak etkilenen sinirlerin olması gerekenden daha fazla ağrı sinyali göndermesine neden olduğunda faydalıdır. Bu tedavi, hedeflenen sinirleri ısıtmak ve onlara kasıtlı olarak zarar vermek için RF enerjisi kullanır, böylece bu sinirler ağrı sinyalleri göndermeyi durdururlar. Bu, ağrıyı haftalar veya aylar boyunca azaltabilir.
Nadir durumlarda, omurga zedelenmesinden kaynaklanan yaralanmalar, özellikle de yırtılmış bağlar veya kırılmış omurlar, ameliyat gerektirir. Omurga ameliyatı omurganın etkilenen bölgelerini stabilize ederek daha fazla sinir hasarı ve ağrıyı önleyebilir.
Whiplash tedavilerinin olası komplikasyonları ve yan etkileri büyük ölçüde değişir. Beklenebilecek komplikasyonlar ve yan etkiler hakkında iyi bilgi verecek kişi doktordur.
Boyundaki kamçı yaralanması hafif olduğunda, özellikle de 1. veya 2. dereceyse, genellikle kişinin kendi başına yönetebileceği bir şeydir. Etkilenen bölgede soğuk ve ardından sıcak uygulamak, reçetesiz antienflamatuar veya ağrı kesici ilaçlar ve dinlenme genellikle iyileşmeye yardımcı olmak için yeterlidir. Ancak ağrı orta derecedeyse veya evdeki tedavilerle iyileşmiyorsa bir doktora görünmek en iyisidir. İyileşmeyen ağrı daha ciddi bir yaralanmanın işaretidir.
Whiplash yaralanmasına neden olan olayda bayılma veya bilinci kaybetme de söz konusuysa, kişi bu yaralanmayla kendi başına ilgilenmeye çalışmamalıdır. Sinirle ilgili herhangi bir sorun belirtisi gösteriliyorsa da bu durum kendi başına halledilmeye çalışmamalı, bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.
Bayılma, baş dönmesi ve vertigo, baş ağrısı, karıncalanma, uyuşma, halsizlik veya yutma ya da konuşma güçlüğü, mümkün olan en kısa sürede bir doktora görünmek gerektiğinin işaretleridir çünkü bunlar aynı zamanda beyin sarsıntısı veya travmatik beyin hasarının belirtileridir ve her ikisi de tehlikeli olabilir.
Whiplash yaralanmasından kurtulmak için gereken süre; tedavilerin yanı sıra omurga incinmesinin nedeni, kişisel koşullar, sağlık geçmişi ve daha fazlası gibi faktörlere bağlıdır. Doktor kişinin kendini daha iyi hissetmesi ve iyileşmesi için gereken olası zaman çizelgesi hakkında daha fazla bilgi verebilir.
Whiplash riskini azaltmak için birkaç şey yapılabilir. Ne yazık ki bu tip yaralanmalar öngörülemeyen durumlardır ve bu nedenle bunları tamamen önlemenin bir yolu yoktur. Riski azaltmak için yapılabilecek en iyi şeyler şunlardır:
Whiplash yaralanması yaşayan çoğu insan, özellikle de yaralanması düşük dereceli olanlar, günler veya birkaç hafta içinde iyileşebilir. Daha şiddetli whiplash yaralanmalarının iyileşmesi birkaç hafta hatta aylar alabilir.
Whiplash, komplikasyonlar omurgada ve çevresinde kronik ağrıya veya iltihaplanmaya yol açtığında uzun süre devam edebilir. Whiplash yaralanmalarının kronik komplikasyonlarından iyileşme süresi büyük ölçüde değişebilir, bu nedenle kişiye özel durumda neler beklenebileceği konusunda en iyi bilgi kaynağı bir doktordur.
Whiplash yaralanmaları genellikle ağrı, acı veya sertliğe neden olan ancak uzun vadeli etkileri olmayan küçük sorunlardır. Daha şiddetli olduğunda uzun süreli ağrıya ve komplikasyonlara neden olabilir. En uç vakalarda, kamçı darbesi kalıcı olarak sakat bırakabilen veya ölümcül olabilen ciddi omurga yaralanmalarına yol açabilir. Ancak özellikle motorlu taşıtlarda güvenlik ekipmanları ve mühendislik alanındaki gelişmeler sayesinde bu tür yaralanmalar da son derece nadir görülmektedir.
Boyun kamçı yaralanmasının etkileri birkaç günden fazla sürdüyse veya ağrı ya da diğer belirtiler normal rutini ve faaliyetleri aksatıyorsa, mümkün olan en kısa sürede bir doktora görünmek gerekir.
Whiplash yaralanmasının sinirle ilgili herhangi bir belirtisi varsa kişinin acil tıbbi bakıma ihtiyacı vardır. Buna her türlü kas güçsüzlüğü, boynun altında uyuşma veya karıncalanma, baş ağrısı veya görme sorunları da dahildir.
Whiplash Yaralanması İçin En İyi Tedavi Nedir?
Boyun incinmesi için en iyi tedavi birçok faktöre bağlıdır. Yaralanmanın ciddiyeti, bu yaralanmaya neyin neden olduğu ve kişinin tıbbi geçmişi bunda bir rol oynayabilir. Semptomları tedavi etmek ve kendini zorlayıp yaralanmayı daha da kötüleştirmemek, hafif whiplash yaralanmalarından iyileşmek için gereken tek şey olabilir.
Daha ciddi yaralanmalar için hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. Ne kadar uzun süre beklenirse, aylarca hatta yıllarca sürebilecek kronik bir komplikasyon geliştirme olasılığı o kadar artar.
Whiplash, ani bir hareket değişikliği başa, boyna ve vücuda çok fazla güç uyguladığında meydana gelen yaygın bir yaralanmadır. Böyle bir yaralanma bu vücut parçalarının farklı hızlarda ve yönlerde küçük farklılıklarla hareket etmesine, baş, boyun ve sırtın üst kısmındaki kemiklerin, kasların, bağların ve sinirlerin gerilmesine ve zarar görmesine neden olur.
Çoğu insan whiplash adı verilen boyun kamçı yaralanmalarından günler veya haftalar içinde kurtulabilir ancak kronik sorunlar aylarca hatta yıllarca sürebilir. Neyse ki bu sorunu tedavi etmenin birçok yolu vardır. Bu yöntemlerin çoğu en kısa sürede uygulandığında en iyi sonucu verse de kronik ağrıyı ve whiplash yaralanması nedeniyle ortaya çıkan sorunları daha ileriki zamanlarda tedavi etmenin yolları da vardır.
Gebe Okulu Nedir?
Vertebroplasti Nedir? Hangi Durumları Tedavi Eder? Yan Etkileri Nelerdir?
Lisfranc Yaralanması Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?
Açık Redüksiyon ve İç Sabitleme (ORIF) Nedir? Kimlere Uygulanır? Faydaları Nelerdir?
Bilek Ağrısı Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?
Osteoporoz Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?
Bacak Kırıkları Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?
Bilek Kırıkları Neden Olur? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?
Subungual Hematom Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?
Medial Tibial Stres Sendromu Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?