Tansiyon (Kan Basıncı) Nedir? Tansiyon Neden Yükselir? Normal Tansiyon Değeri Kaçtır?

Tansiyon (Kan Basıncı) Nedir? Tansiyon Neden Yükselir? Normal Tansiyon Değeri Kaçtır? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Tansiyon (kan basıncı), kanın arterlerden geçmek için kullandığı güç miktarıdır. Kalp pompalama yaptığında, oksijen bakımından zengin kanı arterlere itmek için güç kullanır. Onlar da kanı vücudun hücrelerine ve dokularına taşır. Kan basıncı çok yüksekse, bu durum çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Tansiyonu öğrenmenin tek yolu onu ölçmektir.

Tansiyon (Kan Basıncı) Nedir?

Tansiyon (kan basıncı), arterlerin içindeki kanın basıncının veya kuvvetinin ölçümüdür. Kalp her attığında, vücut boyunca kan taşıyan arterlere kan pompalar. Bu günde 24 saat, dakikada 60 ila 100 kez gerçekleşir. Atardamarlar, işlevlerini yerine getirebilmeleri için tüm vücuda oksijen ve besin sağlar.

Tansiyon (Kan Basıncı) ve Kalp Atış Hızı Arasındaki Fark Nedir?

Bunların her ikisi de kalple ilgilidir ancak iki farklı şeydir.

• Kan basıncı, kanın damarlarda ne kadar güçlü bir şekilde dolaştığıdır.
• Kalp atış hızı ise kalbin bir dakika içinde kaç kez attığıdır.

Kalp atış hızının artması tansiyonun da yükseldiği anlamına gelmez. Tansiyonu öğrenmenin tek yolu bir tansiyon aleti ve manşonla ölçmektir.

Tansiyon (Kan Basıncı) Neden Dalgalanır?

Tansiyon (kan basıncı) her zaman aynı kalmaz, kişinin ne yaptığınıza bağlı olarak değişir. Egzersiz yapıldığında veya heyecanlanınca tansiyon (kan basıncı) yükselir. Dinlenirken ise daha düşüktür.

Tansiyon (kan basıncı) şu nedenlerle de değişebilir:

• Yaş
• Alınan ilaçlar
• Pozisyon değişiklikleri

Tansiyon (Kan Basıncı) Neden Önemlidir?

"Sessiz katil" olan yüksek tansiyonun genellikle hiçbir belirtisi yoktur. Kişi bir şeylerin ters gittiğini anlamadan kalbine, böbreklerine ve beynine zarar verebilir.

Yüksek tansiyon kardiyovasküler hastalıklar için önemli bir risk faktörüdür. Yüksek tansiyon tedavi edilmezse aşağıdakilere neden olabilir:

• Geçici iskemik atak
• İnme
• Kalp krizi
• Kalp büyümesi
• Kalp yetmezliği
• Periferik arter hastalığı
• Anevrizmalar
• Böbrek hastalığı
• Gözlerdeki kan damarlarının çatlaması

Kimler Yüksek Tansiyon Riski Altındadır?

Aşağıdaki durumlarda yüksek tansiyon riski daha fazladır:

• Ailede yüksek tansiyon, kardiyovasküler hastalık veya diyabet öyküsü varsa
• Siyah kişilerde
• 60 yaş veya üzerindekilerde
• Yüksek kolesterolü olanlarda
• Oral kontraseptif (doğum kontrol hapı) kullananlarda
• Obeziteye sahip olanlarda
• Şeker hastası olanlarda
• Tütün ürünleri kullananlarda
• Egzersiz yapmayan kişilerde
• Yüksek tuzlu besinlerle beslenenlerde

Tansiyon (Kan Basıncı) Ne Zaman Kontrol Edilir?

Kişinin tansiyonu (kan basıncı) normalse, doktoru yıllık kontrolde kan basıncını kontrol eder. Randevularda tansiyon değerleri yüksekse doktor, günde birkaç kereden haftada bire kadar değişen aralıkta, evde ya da herhangi bir yerde tansiyonun ölçülüp not edilmesini isteyebilir

Tansiyon ölçümlerini her seferinde günün aynı saatinde yapılmalıdır. Bir sonraki ölçümden önce bir dakika beklendiği sürece, birbiri ardına iki veya üç ölçüm yapılabilir. Ölçüm bitince alınan iki veya üç ölçümün ortalaması hesaplanmalıdır.

Doktor 24 saat boyunca kişiye bir kan basıncı monitörü takılmasını isteyebilir. Monitör genellikle kişi normal aktivitelerinizi yaparken her 15 ila 30 dakikada bir tansiyonu ölçecek şekilde ayarlanır.

Yüksek Tansiyon Hastaları İçin Hangi Tedaviler Mevcuttur?

Yüksek tansiyon kardiyovasküler hastalıklar için önemli bir risk faktörüdür. Tedavi edilmezse geçici iskemik atak veya felç, kalp krizi, kalp büyümesi, kalp yetmezliği, periferik damar hastalığı (bacaklarda zayıf dolaşım ve ağrı gibi), anevrizmalar, böbrek hastalığı ve gözlerdeki kan damarlarında çatlamalar görülebilir. Tedavi doktor tarafından önerilen aşağıdaki değişikliklerin yapılmasını içerir.

Diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri:

• İdeal vücut ağırlığına ulaşmak ve bu kiloda kalmak.
• Düzenli egzersiz yapmak.
• Tuz, yağ ve kolesterol oranı düşük, bol miktarda taze meyve ve sebze içeren dengeli ve kalp sağlığına uygun bir diyet uygulamak. (Diyet, tansiyonu yönetmenin önemli bir parçasıdır. Hipertansiyonu durdurmak için diyet yaklaşımları, beslenme planı ve sodyumun (tuz) sınırlandırılması tansiyonu yönetmeye yardımcı olur. Hasta daha kişiselleştirilmiş bir beslenme planı için doktorundan kendisini bir diyetisyene yönlendirmesini isteyebilir.)
• Çoğu erkek için günde alkol içeren en fazla iki içki ve kadınlar ve daha hafif kilolu erkekler için ise günde en fazla bir içki içmek.
• Stresi ve öfkeyi yönetmek.
• Tüm tütün ve nikotin ürünlerinden kaçınmak.
• Lipid seviyelerini (LDL, kolesterol, trigliseritler) ve diyabet gibi diğer sağlık koşullarını yönetmek gibi diğer yaşam tarzı değişikliklerini hayata geçirmek.

İlaçlar ve takip bakımı:

• Tüm ilaçlar reçete edildiği şekilde alınmalıdır. Doktorla konuşmadan herhangi bir ilaç bırakılmamalı veya almaya başlanmamalıdır. Tansiyon ilaçları, hasta onları almayı bıraktıktan sonra çalışmaya devam etmez.
• Dekonjestanlar gibi reçetesiz satılan bazı ilaçlar tansiyon ilaçlarının çalışma şeklini değiştirebilir.
• Doktorun tansiyonu izleyebilmesi, ilaçlarda gerekli değişiklikleri yapabilmesi ve kardiyovasküler hastalık riskini yönetmeye yardımcı olabilmesi için tüm takip randevularına gidilmelidir.
• Doktor tansiyonun evde kaydedilmesini isteyebilir. Tansiyonu kaydetmek için doktorun talimatlarına uyulmalıdır.

Tansiyon (Kan Basıncı) Ölçümüne Nasıl Hazırlanılır?

• Yeni sigara içildiyse, egzersiz yapıldıysa veya kahve içildiyse tansiyonu ölçmek için 30 dakika beklenmelidir.
• Tuvalete gidilmeli ve mesane boşalana kadar idrar yapılmalıdır.
• Kıyafetin kolu kıvrılmalıdır, tansiyonu aletinin manşonu kıyafetin kolu üzerinden geçirilmemelidir.
• Ölçüm öncesi konuşmadan en az beş dakika oturulmalıdır.
• Ayaklar yere düz basacak şekilde dik oturulmalıdır. Bacak bacak üstüne atılmamalıdır.
• Kol öndeki bir masanın üzerine koyulmalıdır, böylece kolun ölçüm esnasında kalp hizasında olması sağlanır.

Tansiyon (Kan Basıncı) Nasıl Ölçülür?

Tansiyonu manuel olarak ölçmek için aşağıdakiler yapılır:

• Üst kolunun etrafına (dirseğin üstüne) özel bir manşon (bir ölçü aletine veya sfigmomanometreye bağlı) sarılır.
• Kolu sıkıca sarması için manşon şişirilir. Bunu yapmak için manşona bağlı bir top sıkılır. Bu, brakiyal arterdeki kan akışını sıkarak kısa süreliğine durdurur. Gösterge bu sırada 200 mmHg'yi göstermelidir.
• Brakiyal arterden geçen kanı dinlemek için bir stetoskop kullanılırken manşon (manşona bağlı bir valf ile) söndürülür. Manşonun havasının indirilmesi gösterge iğnesinin aşağı inmeye başlamasını sağlar.
• Nabzın ne zaman başladığı dinlenir ve o sırada göstergedeki sayıya bakılır. Bu, sistolik sayıdır.
• Kan basıncı manşonunu gevşetmek için valf açılır, böylece brakiyal arterin sıkıştırılması durdurulur.
• Manşonun havası indiğinde ve kanın tekrar aktığını duyulduğunda (stetoskop aracılığıyla) göstergede okunan sayıya bakılır. Bu, diyastolik sayıdır.

Kişi veya doktoru tansiyonu otomatik olarak ölçmek için bir kan basıncı monitörü de kullanabilir.

Tansiyon (Kan Basıncı) Testinden Sonra Neler Beklenmelidir?

Kişi doktor randevusuna gittiğinde gerginse, yanlış bir yüksek tansiyon değerine sahip olabilir. Buna "beyaz önlük sendromu" denir. Böyle bir durumda doktor, gün boyunca tansiyonun kontrol edilmesi için bir kan basıncı monitörü kullanılmasını isteyebilir. Randevulara tansiyon ölçümlerinin bir kaydı getirilebilir.

Tansiyon (Kan Basıncı) Ölçümünün Yan Etkileri Var mıdır?

Tansiyon ölçümü için şişirildiğinde kolun etrafındaki manşon çok sıkı olur. Ancak tekrar rahatlamadan önce sadece kısa bir süre için sıkı kalır ve bunun bir zararı yoktur.

Tansiyon (Kan Basıncı) Ölçümü ile Ne Tür Sonuçlar Elde Edilir?

Tansiyon kontrol edilirken iki ölçüm vardır:

• Sistolik kan basıncı (büyük tansiyon): Üstte yer alan ilk sayı, kalbin atarken ve arterlere kan gönderirken arterlerdeki basınçtır.
• Diyastolik kan basıncı (küçük tansiyon): Altta yer alan ikinci sayı, kalbin kalp atışları arasında dinlenirken atardamarlardaki basınçtır.

Doktorlar ölçümleri milimetre cıva (mm Hg) olarak verir. Tansiyonu ölçen aletler cıva içerdiği zamanlarda bu ölçüm birimi kullanılmaya başlanmıştır.

Normal Tansiyon (Kan Basıncı) Değeri Kaçtır?

Normal tansiyon 120/80 (12/8) milimetre cıvadır.

Yüksek tansiyon 129/80 milimetre cıvanın üzeridir. Bu kategoride tansiyon değerleri olan kişiler bunu iyileştirmek için bir şeyler yapmazlarsa zaman içinde daha kötü tansiyon geliştirebilirler.

• Normal tansiyon: 120/80’den küçük
• Yüksek tansiyon: 120-129/80’den küçük
• Evre 1 hipertansiyon: 130-139/80-89
• Evre 2 hipertansiyon: 140’tan büyük/90’dan büyük
• Evre 3 hipertansiyon: 180’den büyük/120’den büyük

Yüksek Tansiyon (Kan Basıncı) Değeri Kaçtır?

En yüksek değer 180 veya daha yüksekse ve/veya en düşük değer 120 veya daha yüksekse, acil tıbbi tedavi alınmalı veya biri hastayı hemen hastaneye götürmelidir. Bu bir hipertansif krizdir.

Hipertansif kriz sırasında şunlar yaşanabilir:

• Nefes darlığı
• Göğüs ağrısı
• Görme veya konuşma zorluğu
• Sırtta ağrı
• Güçsüzlük veya uyuşma

Normalde daha yüksek tansiyon aralıkları, kişide 1. veya 2. evre hipertansiyon olabileceği anlamına gelir.

• Evre 1 hipertansiyon: 130-139 (üst sayı) veya 80-89'dur (alt sayı).
• Evre 2 hipertansiyon: 140 veya daha yüksek (üst sayı) veya 90 veya daha yüksektir (alt sayı).

Tansiyon değerleri evre 1 veya evre 2'de olduğunda, doktor kişiden bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmasını ve tansiyon ilaçları kullanmasını isteyecektir.

Düşük Tansiyon (Kan Basıncı) Değeri Kaçtır?

90/60 milimetre cıvanın altındaki bir değer düşük tansiyon değeridir. Bu, her zaman düşük tansiyonu olan bazı insanlar için normal bir değer olabilir. Diğer insanlar için düşük tansiyon bir şeylerin yanlış gittiği anlamına gelir. Böyle bir durumda ana organlara yeterince kan gitmiyor olabilir.

Hangi Tansiyon (Kan Basıncı) Değeri Daha Önemlidir?

Doktor kişiye yüksek tansiyon teşhisi koymak için üstteki (büyük tansiyon) veya alttaki sayıyı (küçük tansiyon) kullanabilir. Ancak kişi 50 yaşın üzerindeyse kalp hastalığı için bir risk faktörü olarak genellikle üst sayıya (büyük tansiyon) daha fazla odaklanılır. Yaşlandıkça, arterler sertleştiği ve zamanla plak (yağ ve kolesterol) topladığı için büyük tansiyon değeri yükselir.

Tansiyon (Kan Basıncı) Ölçümünün Sonuçları Ne Zaman Öğrenilir?

Tansiyon değeri hemen öğrenilebilir ancak kişide yüksek tansiyon olup olmadığını belirlemek için doktorun iki veya daha fazla ölçüm (farklı günlerde) yapması gerekir. Tansiyonun başka bir gün tekrar kontrol edilmesi için başka bir randevu ayarlanabilir.

Ne Zaman Bir Doktor ile İletişime Geçilmelidir?

Evde ölçülen tansiyon değeri normalden düşük veya yüksekse bir doktorla iletişime geçilmelidir. Değer 180/120 milimetre cıva ise veya bu rakamlardan sadece biri bu kadar yüksekse bile acil çağrı merkezi aranmalıdır. Herhangi bir belirti hissedilmese bile tansiyon yüksek olabilir. Tansiyonu düzenli olarak kontrol etmek önemlidir, böylece normal aralıkta olup olmadığını bilinebilir. Kişinin yüksek tansiyonu varsa, doktorun reçete ettiği ilaçları almaya devam etmelidir. Doktorla konuşmadan ilaçlar bırakılmamalı veya almaya başlanmamalıdır. Tansiyon ilaçları kişi onları almayı bıraktıktan sonra işe yaramaya devam etmez. Doktorun kan basıncını izleyebilmesi, ilaçlarda gerekli değişiklikleri yapabilmesi ve kardiyovasküler hastalık riskini yönetmeye yardımcı olabilmesi için tüm takip randevularına gidilmelidir.