Steatotik (Yağlı) Karaciğer Hastalığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Steatotik (Yağlı) Karaciğer Hastalığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Steatotik karaciğer hastalığı ya da karaciğer yağlanması, karaciğerde aşırı yağ birikmiş olması durumudur. Metabolik durumlar ve ağır alkol kullanımı risk faktörleridir. Sahip olunan karaciğer yağlanması türüne bağlı olarak yağ birikimi sorun yaratmayabilir veya karaciğer hasarına yol açabilir. Genellikle, ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri ile karaciğer yağlanması önlenebilir ve hatta tersine çevrilebilir.

Steatotik Karaciğer Hastalığı Nedir?

Steatotik karaciğer hastalığı, karaciğerde steatoz (yağlanma) ile ilişkili çeşitli durumları içerir. “Steatoz”, doktorların bir organda (genellikle karaciğerde) yağ birikimini tanımlamak için kullandıkları bir terimdir. Sağlıklı, yüksek fonksiyonlu bir karaciğer az miktarda yağ içerir. Yağ birikimi, karaciğerin ağırlığının %5'inden fazlasına ulaştığında bir sorun haline gelir.

Yağlı Karaciğer Hastalığının Adı Neden Steatotik Karaciğer Hastalığı Olarak Değiştirildi?

Daha önce steatotik karaciğer hastalığı “yağlı karaciğer hastalığı ya da karaciğer yağlanması” olarak biliniyordu. 2023 yılında uzmanlar, nedenlerini daha doğru yansıtmak için durumu ve alt kategorilerini yeniden adlandırdı. Örneğin, vücuttaki yağ bileşimi ile ilişkili bazı durumlar (obezite gibi) yağlanma riskini artırabilirken, kilo veya vücut kitle indeksi (BMI) ile ilgisi olmayan birkaç risk faktörü de vardır.

Yeniden adlandırma aynı zamanda steatotik karaciğer hastalığına sahip olan kişilere yönelik damgalayıcı olabilecek ifadelerden de kaçınmaktadır.

Steatotik Karaciğer Hastalığı Türleri Nelerdir?

Doktorlar steatotik karaciğer hastalığını nedenlerine ve onunla ilişkili koşullara göre sınıflandırır.

Alkole Bağlı Karaciğer Hastalığı (ALD)

Alkole bağlı karaciğer hastalığında aşırı alkol tüketimi nedeniyle yağlanma meydana gelir. Karaciğer alkolü her süzdüğünde bazı hücreleri ölür. Genellikle karaciğer eskilerinin yerine yeni hücreler yapabilir, bu nedenle bir sorun yoktur. Ancak çok fazla alkol alınırsa karaciğer buna ayak uyduramayabilir. Bunun yerine steatoz yani yağlanma ortaya çıkabilir.

Metabolik Disfonksiyonla İlişkili Steatotik Karaciğer Hastalığı (MASLD)

Daha önce doktorlar metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığını alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı olarak adlandırıyordu çünkü steatoz ağır alkol tüketimiyle ilişkili değildi. Uzmanlar, karaciğerdeki yağ birikiminin neyle ilişkili olduğunu yansıtmak için durumu yeniden adlandırdı. Metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığında suçlu kardiyometabolik risk faktörleridir. Bu faktörler, kalp sağlığı için risk oluşturan koşulları ve özellikleri içerir.

Metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığı ile ilişkili risk faktörleri şunları içerir:

• Obezite.
• Tip 2 diyabet.
• Yüksek tansiyon.
• Lipid anormallikleri (lipidler hücrelerde bulunan yağlı bileşiklerdir).

Metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığı, haftada az miktarda alkol tüketiliyorsa da geçerlidir. “Az miktarda”, kadınlar için haftada 140 gramdan az ve erkekler için haftada 210 gramdan az anlamına gelir. Referans olarak 335 ml bira içeren bir bardakta yaklaşık 14 gram alkol vardır.

Metabolik İlişkili Steatohepatit (MASH)

Metabolik ilişkili steatohepatit, metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığının ciddi bir şeklidir. Metabolik ilişkili steatohepatit ile yağ birikimi iltihaplanmaya, ardından doku hasarına ve skarlaşmaya (fibrozis) ilerler. Daha önce doktorlar metabolik ilişkili steatohepatiti alkolle ilişkili olmayan steatohepatit olarak adlandırıyordu.

Metabolik Disfonksiyonla İlişkili Steatotik Karaciğer Hastalığı ve Artan Alkol Alımı (MetALD)

Kişi MetALD hastasıysa hem metabolik risk faktörleri hem de alkol tüketimi karaciğerdeki yağ birikiminde rol oynar. MetALD'de kardiyometabolik bir risk faktörü vardır ve kişi kadında haftada 140 gramdan fazla veya erkekse haftada 210 gramdan fazla alkol tüketir.

Karaciğerde yağ birikmesine en çok neyin katkıda bulunduğu (alkol tüketimi veya metabolik risk faktörleri) kişiden kişiye değişir.

Steatotik Karaciğer Hastalığının Diğer Formları

Steatotik karaciğer hastalığı, alkol kullanımı veya kardiyometabolik risk faktörleri dışındaki nedenlerden kaynaklanabilir. Örneğin, çeşitli ilaçlar ve hastalıklar steatoza neden olabilir. Bazen doktorlar belirli bir neden belirleyemez. Açık bir nedeni olmayan steatotik karaciğer hastalığına kriptojenik steatotik karaciğer hastalığı denir.

Steatotik Karaciğer Hastalığı Ciddi Bir Sorun mudur?

Çoğu durumda, yağ birikimi ciddi sorunlara neden olmaz veya karaciğerin normal çalışmasını engellemez.

Bazı durumlarda, steatotik karaciğer hastalığı karaciğer hastalığına ilerler. Bu genellikle aşağıdaki gibi aşamalı olarak olur:

• Hepatit: Karaciğer yağdan iltihaplı (ödemli) hale gelir. İltihap dokuya zarar verir. Bu aşamaya steatohepatit denir. Örneğin, metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığı metabolik ilişkili steatohepatite dönüştüğünde olan budur.
• Fibrozis: Enflamasyonun karaciğere zarar verdiği yerde yara dokusu bantları oluşur ve bunlar karaciğerin sertleşmesine neden olur. Bu sürece fibrozis denir.
• Siroz: Geniş yara dokusu sağlıklı dokunun yerini alır. Bu noktada karaciğer sirozu var demektir. Tedavi edilmezse siroz, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanseri gibi potansiyel olarak ölümcül durumlara yol açabilir. Bir tür karaciğer kanseri olan hepatosellüler karsinoma gelişen kişilerin yaklaşık %90'ında siroz vardır.

Bu nedenle karaciğerde yağ birikmesine neyin neden olduğunu öğrenmek ve tedavi olmak çok önemlidir. Kişide erken evre siroz olsa bile, karaciğeri daha fazla hasardan korumak için atılabilecek adımlar vardır. Hatta bazı durumlarda doktorun kişi için hazırladığı tedavi planına uyarak bazı hasarlar tersine çevrilebilir.

Steatotik Karaciğer Hastalığının Belirti ve Semptomları Nelerdir?

Steatotik karaciğer hastalığı her zaman semptomlara neden olmaz. Mevcut olduklarında belirtiler şunları içerir:

• Karın ağrısı veya karnın (göbeğin) sağ üst tarafında dolgunluk hissi.
• Aşırı bitkinlik veya halsizlik (yorgunluk).

Daha yaygın olarak, insanlar steatotik karaciğer hastalığı karaciğer sirozuna ilerlediğinde semptomları fark ederler. Siroz geliştiğinde aşağıdakiler yaşanabilir:

• Mide bulantısı.
• İştah kaybı.
• Açıklanamayan kilo kaybı.
• Sarımsı cilt ve göz akı (sarılık).
• Karında şişlik (su toplanması)
• Bacaklarda, ayaklarda veya ellerde şişme (ödem).
• Kanama (doktorun yemek borusunda, midede veya rektumda bulduğu).

Steatotik Karaciğer Hastalığına Ne Sebep Olur?

Steatotik karaciğer hastalığının birden fazla nedeni vardır. Yine de kişide kardiyometabolik bir risk faktörü varsa, sağlıksız miktarda alkol tüketiyorsa veya her ikisini de yapıyorsa steatotik karaciğer hastalığı geliştirme olasılığı daha yüksektir.

Aşağıdaki durumlarda steatotik karaciğer hastalığına yakalanma ihtimali daha yüksektir:

• Alkol kullanım bozukluğuna sahip olmak (sık veya ağır alkol kullanımı).
• Metabolik sendroma sahip olmak (insülin direnci, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve yüksek trigliserit seviyeleri).
• Tip 2 diyabete sahip olmak.
• Aşırı kilolu olmak (BMI 25 ila 29,9 kilogram kg/m2).
• Obezite (BMI 30 kg/m2 ve üzeri).
• Polikistik over sendromuna sahip olmak.
• Obstrüktif uyku apnesine sahip olmak.
• Hipotiroidizm (tiroid hormonlarının düşük olması).
• Hipopitüitarizm (hipofiz bezi hormonlarının düşük olması).
• Hipogonadizm (düşük seks hormonları).
• Amiodaron, diltiazem, tamoksifen veya steroidler gibi belirli reçeteli ilaçları kullanmak (karaciğerde yağ birikmesi bir ilaç yan etkisi olabilir).

Steatotik Karaciğer Hastalığının Komplikasyonları Nelerdir?

Tedavi edilmezse steatotik bir karaciğer, karaciğer yetmezliğine, karaciğer kanserine ve karaciğer dışındaki kanserlere yol açabilen karaciğer sirozuna ilerleyebilir. Metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığına sahip kişilerde kalp hastalığı riski de artmaktadır. Metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığına sahip kişilerde önde gelen ölüm nedeni karaciğer hastalığı değil kalp hastalığıdır.

Steatotik Karaciğer Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Steatotik karaciğer hastalığı genellikle semptomlara neden olmadığından, bir sorunu ilk fark eden kişinin doktoru olabilir. Diğer rahatsızlıklar için yapılan kan testlerinde ortaya çıkan yüksek karaciğer enzim seviyeleri bir uyarı işareti olabilir. Yüksek karaciğer enzimleri karaciğerin zarar gördüğünün bir işaretidir.

Teşhis koymak için doktor aşağıdakileri yapabilir:

• Hastalıklar, ne kadar alkol alındığı ve hangi ilaçların kullanıldığı hakkında sorular içeren bir tıbbi geçmiş.
• Büyümüş bir karaciğer gibi iltihap belirtileri veya sarılık gibi siroz belirtileri olup olmadığını kontrol etmek için fiziki bir muayene.
• Karaciğeri iltihaplanma ve skarlaşma belirtileri açısından kontrol etmek için ultrason, BT taraması (bilgisayarlı tomografi taraması) veya MR (manyetik rezonans görüntüleme) dahil olmak üzere görüntüleme prosedürleri. Karaciğerdeki yağ ve yara dokusu miktarını öğrenmek için FibroScan adı verilen özel bir ultrason istenebilir.
• Karaciğer hastalığının ne kadar ilerlediğini belirlemek için bir karaciğer biyopsisi (doku örneği). Metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığını metabolik ilişkili steatohepatitten ayırt etmenin tek yolu karaciğer biyopsisidir.

Steatotik Karaciğer Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Belirli bir tedavi veya ilaç yoktur. Bunun yerine doktorlar, duruma katkıda bulunan risk faktörlerini yönetmeye yardımcı olmaya odaklanır. Bu, sağlığı iyileştirebilecek yaşam tarzı değişiklikleri yapmayı içerir.

Doktor hastaya şunları önerebilir:

• Alkolden kaçınmak: Steatotik (yağlı) karaciğer hastalığı alkol kullanımıyla ilgili olmasa bile alkolden uzak durulmalıdır.
• Kilo vermek: Egzersiz yapmak, yenilen ve içilen şeyleri değiştirmek (bir beslenme uzmanının gözetiminde) ve GLP1RA gibi ilaçlar almak kilo vermeye yardımcı olabilir. Kişi ayrıca kilo vermesine yardımcı olabilecek bariatrik cerrahi için de uygun olabilir.
• Metabolik durumları yönetmek için ilaç almak: Diyabet, kolesterol ve trigliseritleri (kandaki yağ) yönetmek için reçete edilen ilaçlar alınmalıdır. Ayrıca belirli durumlarda E vitamini ve tiyazolidindionlar (diyabet tedavisinde kullanılan ilaçlar) almak gerekebilir.
• Hepatit A ve hepatit B için aşı olmak: Bu viral enfeksiyonlar özellikle kişide karaciğer hastalığı varsa tehlikelidir.

Eğer ilaç karaciğerde yağ birikmesine neden oluyorsa, doktor reçeteyi değiştirebilir.

Steatotik Karaciğer Hastalığı Nasıl Önlenebilir?

Steatotik karaciğer hastalığından kaçınmanın en iyi yolu aşağıdakiler gibi önlemlerle genel sağlığı korumaktır:

• Düzenli egzersiz yapmak.
• Alkol tüketimini sınırlamak.
• Sağlıklı bir kiloyu koruyun.
• Tip 2 diyabet veya metabolik sendrom varsa ilaçları reçete edildiği şekilde almak.

Steatotik Karaciğer Hastalığı Geçer mi?

Durumun ciddiyetine bağlı olarak, steatotik (yağlı) karaciğer hastalığı ve hatta bazı skarlaşmalardan kurtulmak mümkündür. Karaciğerin kendini onarma konusunda inanılmaz bir yeteneği vardır. Doktorun tedavi planına uyulursa, karaciğer yağlanmasını ve iltihabını azaltmak mümkündür. Hasarın kötüleşmesi önlenebilir ve bazı durumlarda erken karaciğer hasarı tersine çevrilebilir.

Steatotik Karaciğer Hastalığı Ölümcül müdür?

Steatotik (yağlı) karaciğer hastalığı, ileri siroz gelişmediği sürece çoğu insan için büyük sorunlara neden olmaz. Steatotik karaciğer hastalığına sahip birçok kişi normal bir yaşam beklentisine sahiptir.

Tedavi edilmeyen karaciğer sirozu sonunda karaciğer yetmezliğine veya karaciğer kanserine yol açar. Karaciğer onsuz yaşayamayacağımız bir organdır. Karaciğeri korumanın bu kadar önemli olmasının nedeni budur.

Steatotik Karaciğer Hastalığı ile Takip Edilecek İyi Bir Diyet Nedir?

Steatotik karaciğer hastalığı kilo ile ilgiliyse, yavaş ama istikrarlı bir şekilde kilo vermek için dengeli bir diyet uygulanmalıdır. Doktorlar genellikle şekerden uzak durulmasını ve sebze, meyve ve iyi yağ oranı yüksek olan Akdeniz diyetinin denenmesini önermektedir. Kuruyemişler, tohumlar, tam tahıllar, balık ve tavuk açısından zengin diğer gıdalar ve diyetler de steatotik karaciğer hastalığı için faydalı gıda seçenekleridir. Çok fazla kırmızı et yemekten veya şekerli içecekler içmekten kaçınmak da önemlidir.

Sağlıklı kilo verme teknikleri konusunda bir doktordan veya beslenme uzmanından tavsiye istenmelidir.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Doktora sormanın faydalı olacağı sorular şunları içerir:

• Karaciğerimde ne kadar hasar var?
• Karaciğer hasarını tersine çevirmek ne kadar sürer?
• Steatotik karaciğer hastalığına katkıda bulunabilecek herhangi bir ilaç alıyor muyum?
• Benim için sağlıklı kilo nedir?
• Bir beslenme uzmanıyla görüşme veya sağlıklı beslenme hakkında bilgi edinmek için eğitimlere katılmam faydalı olur mu?
• Alkol kullanım bozukluğu için nasıl tedavi alabilirim?

Steatotik karaciğer hastalığı, siroz veya karaciğer kanseri gibi ölümcül bir karaciğer rahatsızlığından kaçınmak için adım atmaya yardımcı olabilecek bir uyarı işareti olarak düşünülebilir. Karaciğerde çok fazla yağ olması, çok daha ciddi olan skarlaşma ile aynı şey değildir. Karaciğerde iltihaplanma veya yara oluşumu riski olup olmadığını anlamak için bir doktorla birlikte çalışılmalıdır. Eğer öyleyse, alkol kullanımı ve metabolik sendromlar dahil olmak üzere nedenleri ve katkıda bulunan faktörleri yönetmeye odaklanılmalıdır. Kişi karaciğeri korumak, genel sağlığını iyileştirmek ve hatta potansiyel olarak hayatını kurtarmak için adımlar atabilir.