Çocuklarda Narkolepsi Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuklarda Narkolepsi Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Narkolepsi çocukların uykularını düzenleme yeteneğini etkiler. Belirtiler arasında gündüz uykululuk hali, gece uyku bozuklukları, ani kas güçsüzlüğü ve halüsinasyonlar yer alır. Narkolepsi çocuklarda genellikle zor teşhis edilir ve yanlış tanı konur. Tedavi ilaçları ve davranış değişikliklerini içerir.

Narkolepsi Nedir?

Narkolepsi çocuğun beynini ve uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleme yeteneğini, özellikle de uyanık kalma becerisini etkiler. Uyku-uyanıklık döngüsü, çocuğun ne zaman uykuda ve uyanık olması gerektiğini yöneten iç saatidir. Bu nörolojik (sinir sistemi) durumun erken bir belirtisi gündüz aşırı uykululuk halidir. Bu durum çocuğun öğrenme, oyun oynama ve sosyalleşme becerilerini engelleyebilir.

Narkolepside çocuk sürekli yorgun veya uykulu hissedebilir veya bazen bir aktivite sırasında aniden uykuya daldığı bir uyku atağı (uyku atağı) yaşayabilir. Ani uyku atakları çocuğun ciddi kaza ve yaralanma riskini artırabilir.

Çocuklarda Narkolepsi Türleri Nelerdir?

Çocuklarda iki tür narkolepsi vardır:

• Narkolepsi tip 1 (önceden katapleksili narkolepsi olarak adlandırılırdı): Çocuk gündüz aşırı uyku hali ve katapleksi (ani halsizlik) ve/veya düşük hipokretin (uyanıklığı destekleyen bir beyin kimyasalı) seviyeleri yaşar. Ayrıca hızlı kilo alımına da neden olabilir.
• Narkolepsi tip 2 (önceden katapleksisiz narkolepsi olarak adlandırılırdı): Çocuk gündüz aşırı uyku hali yaşar. Katapleksi yaşamaz ve hipokretin seviyeleri etkilenmez.

Çocuklarda Narkolepsi Ne Kadar Yaygındır?

Çocuklarda narkolepsi nadirdir. Narkolepsi (çocuklar ve yetişkinler arasında) dünya çapında her 100.000 kişiden 20 ila 50'sini etkilemektedir.

Çocuklarda Narkolepsi Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda narkolepsinin en yaygın dört belirtisi şunlardır:

• Gündüz aşırı uyku hali.
• Katapleksi.
• Uyku felci.
• Halüsinasyonlar.

Narkolepsinin diğer belirtileri şunlardır:

• Gece boyunca sık sık uyanma (rahatsız uyku).
• Rutin görevleri yerine getirirken birkaç saniyeliğine uykuya dalmak ve görevi yaptığının farkında olmamak (otomatik davranışlar).
• Ani kilo alımı.
• Erken ergenlik başlangıcı.

Narkolepsi belirtileri çeşitlilik gösterir. Bu belirtilerin hepsi hastalığın başlangıcında veya her çocukta mevcut değildir.

Gündüz Aşırı Uyku Hali

Gündüz aşırı uyku hali genellikle çocuklarda narkolepsinin ilk belirtisidir. Çocuğun her günkü rutin aktivitelerini (evde, okulda, sosyal aktiviteler sırasında vb.) engeller.

Çocuklar aşağıdakileri yapabilir:

• Tüm gün aşırı yorgun hissedebilir ancak daha çok hareketsizken (otururken, kitap okurken veya araç kullanırken).
• Aniden uykuya daldığı uyku atakları yaşayabilir.
• Normalden daha uzun süre (okul öncesi çağdaki çocuklar için iki ila üç saat) veya 5 yaşından sonra sürekli olarak uyuyabilir.
• Uykudan uyandıktan kısa bir süre sonra yorgun hissedebilir.
• Zihinsel bulanıklık, unutkanlık veya enerji eksikliği yaşayabilir.
• Dikkatini ve konsantrasyonunu kolayca kaybedebilir.
• Sinirli, agresif, hiperaktif ve/veya depresif hissedebilir.

Katapleksi

Katapleksi ani, kısa süreli bir kas tonusu veya güç kaybıdır. Genellikle birkaç saniye ila birkaç dakika sürer.

Katapleksi, dizlerde kısa süreli bir güçsüzlük hissi gibi hafif olabilir. Ayrıca çökme ile birlikte tüm vücut felci ile de sonuçlanabilir.

Katapleksinin ilk olarak çocuğun yüzünü etkileyen aşağıdaki gibi belirtileri fark edilebilir:

• Çene zayıflığı.
• Sarkık göz kapakları.
• Dilini dışarı çıkarma.
• Konuşma bozukluğu.
• Anormal yüz hareketleri ve ifadeleri.

Katapleksi, narkolepsili çocukların yaklaşık %70'inde görülür. Küçük çocuklarda katapleksi sakarlık, nöbet, bayılma nöbeti veya dikkat çekme davranışı ile karıştırılabilir.

Katapleksi tetikleyicileri arasında aşağıdaki gibi güçlü duygular yer alabilir:

• Stres.
• Kahkaha.
• Heyacan.
• Öfke.
• Anksiyete.
• Korku.
• Bir ödül beklentisi.

Uyku Felci

Çocuklarda uyku felci, uykuya dalmadan hemen önce veya uyandıktan hemen sonra hareket edememe veya konuşamama durumudur. Uyku felci atakları genellikle birkaç saniye ila birkaç dakika sonra geçer. Ancak çocuklar için uyku felci, kapana kısıldığı ve yardım isteyemediği panik dolu bir sonsuzluk gibi hissedilir. Uyku felci çocuğun duygusal refahı üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir.

Başka bir kişi tarafından dokunulmak genellikle felcin durmasına neden olur ancak uyku felci genellikle kendiliğinden geçer.

Halüsinasyonlar

Halüsinasyonlar, gerçeklikten ayırt edilmesi zor olan canlı, rüya/kabus benzeri olaylardır. Uykuya dalmadan hemen önce (hipnagojik halüsinasyonlar) veya uyandıktan hemen sonra (hipnopompik halüsinasyonlar) ortaya çıkarlar.

Birçok rapor “rüyaların” görüntüler veya hayvan sesleri içerebileceğini belirtmektedir. Bu halüsinasyonların içeriği genellikle çocuklar için korkutucudur.

Halüsinasyonlar genellikle uyku felci atakları ile birlikte görülür.

Çocuklarda Narkolepsiye Ne Sebep Olur?

Çocuğun beyninde uyku ve uyanıklığı düzenleyen bölgedeki (hipotalamus) bir bozulma çocuklarda narkolepsiye neden olur.

Narkolepsi tip 1 için, hipokretin (hipotalamusta bulunan bir kimyasal) eksikliği semptomlara yol açar.

Çocuklarda narkolepsiye neden olan aşağıdakiler gibi birden fazla faktör olabilir:

• Otoimmün durum: Çocuğun bağışıklık sistemi hipokretin üreten sağlıklı beyin hücrelerine saldırarak bu kimyasalın eksikliğine neden olur. Yaygın bir enfeksiyon, çocuğun bağışıklık sisteminin hipokretin üreten hücrelere saldırmasını tetikleyebilir.
• Aile geçmişi: Biyolojik aile geçmişinde bu hastalığa sahip biri varsa narkolepsi ile genetik bir bağlantı vardır.
• Beyin hasarı veya tümörü: Bir yaralanma, tümör veya durum çocuğun beyninin REM uykusunu ve uyanıklığı yöneten bölgesini etkileyebilir.

Çocuklarda Narkolepsinin Komplikasyonları Nelerdir?

Çocuklarda narkolepsi komplikasyonları şunları içerebilir:

• Düşük akademik performans.
• Sosyalleşmede zorluk.
• Ruh sağlığı sorunları (depresyon, anksiyete).
• Davranışsal zorluklar (dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu).
• Uyku ataklarından kaynaklanan fiziksel yaralanmalar veya kazalar.

Çocuklarda Narkolepsi Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor, fiziki muayene ve testler yaptıktan sonra çocuğa narkolepsi teşhisi koyacaktır. Muayene sırasında ayrıntılı bir tıbbi geçmiş toplayacak ve çocuğun semptomları ve uyku davranışları hakkında daha fazla bilgi edinecektir.

Çocuklar tüm semptomlarını kendi başına fark edemeyebileceklerinden, doktor çocuğun semptomlarını ailenin fark ettiklerine dayanarak netleştirmek için onlara sorular sorabilir. Doktor, gündüz uykululuğunun çocuğun okul ödevi gibi faaliyetlerini nasıl etkilediğini görmek için farklı anketler kullanabilir.

Çocuğun doktoru ebeveynlerinden çocuğun uyku alışkanlıklarını takip etmelerini isteyebilir. Bunu yapmak için iki yöntem vardır:

• Aktigraf kullanmak: Aktigraf, çocuğun bileğine taktığı, hareketlerini ölçen ve uykuyu düşündüren düşük aktivite seviyelerini veya uyanık bir dönemi düşündüren yüksek aktivite seviyelerini belirleyen bir cihazdır. Çocuk bu cihazı iki haftaya kadar takacaktır.
• Uyku günlüğü tutmak: Çocuğun doktoru çocuktan ve ebeveynlerinden birkaç hafta boyunca uyku düzenini takip edilmesini isteyebilir. Çocuğun ne zaman yatağa gittiği, ne zaman uykuya daldığı ve ne zaman uyandığını kaydetmek gerekecektir. Çocuğun ne zaman uykuya daldığını kaydetmek zor olabilir ancak bir aktigraf böyle durumlar için yardımcı olabilir.

Çocuklarda Narkolepsi Hangi Testlerle Teşhis Edilir?

Testler çocukta narkolepsi tanısını doğrulayabilir. Çocuklar için iki standart uyku çalışması testi mevcuttur. Doktorlar bu testleri bir uyku çalışması merkezinde yaparlar. Bu test bir gecelik konaklama gerektirir. Test seçenekleri şunları içerebilir:

• Polisomnogram (PSG): Bu test, çocuk uyurken kalp atış hızı, oksijen seviyesi, solunum hızı, göz ve bacak hareketleri ve beyin dalgaları dahil olmak üzere sürekli ölçümler alan gecelik bir testtir. PSG, çocuğun uykuya ne kadar çabuk daldığını, gece boyunca ne sıklıkta uyandığını ve REM uykusu bozukluklarını ortaya çıkarır. Ayrıca, uykululuğa yol açabilen obstrüktif uyku apnesi gibi diğer durumların ekarte edilmesine de yardımcı olur.
• Çoklu uyku gecikme testi (MSLT): Bu gündüz testi PSG testinden sonraki gün yapılır. MSLT sırasında çocuk genellikle iki saat arayla planlanan beş kısa şekerleme yapar. MSLT, çocuğun ne kadar hızlı uykuya daldığını ve REM uykusuna ne kadar hızlı girdiğini ölçer.

Çocuğun doktoru ayrıca kan testleri ve görüntüleme testleri de isteyebilir. Hipokretin seviyelerini ölçmek için başka bir test daha mevcuttur. Ancak doktorlar, lomber ponksiyon gerektirdiği için hipokretin düzeyi testlerini yaygın olarak önermemektedir.

Çocuklarda Narkolepsi Yanlış mı Teşhis Ediliyor?

Narkolepsi çocuklarda yetersiz teşhis edilen bir durumdur. Doktorlar yanlış teşhis koyabilir çünkü semptomlar diğer çocukluk hastalıklarına benzer.

Genellikle çocuğun davranış sorunları önce psikiyatrik bir durum gibi görünebilir. Katapleksi semptomlarını kazara düşme veya sakarlık olarak değerlendirmek mümkünüdür. Benzer şekilde, çocukların okul günü boyunca uykulu hissetmeleri ve hatta uykuya dalmaları yaygındır. Bu faktörler çocuklarda narkolepsi teşhisini daha zor hale getirir.

Spesifik ve benzersiz semptomlar olmadan, narkolepsili küçük çocuklar ergenliğe veya erken yetişkinliğe ulaşana kadar tanı alamayabilir.

Çocuklarda Görülen Narkolepsi Tamamen Tedavi Edilebilir mi?

Çocuklarda narkolepsiyi tümüyle ortadan kaldıran bir tedavi henüz mevcut değildir. Gündüz uyku halini azaltmak ve uyanıklığı artırmak için tedaviler mevcuttur, böylece narkolepsi çocuğun günlük aktivitelerini engelleyememiş olur.

Çocuklarda Narkolepsi Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuklarda narkolepsi tedavisi aşağıdakileri içeren çok yönlü bir yaklaşımdır:

• İlaçlar.
• Davranış ve yaşam tarzı değişiklikleri.

Çocuklarda Narkolepsi İçin Hangi İlaçlar Kullanılır?

Çocuğun doktoru gündüz aşırı uyku hali, katapleksi, uyku bozuklukları ve halüsinasyonları tedavi etmek için ilaç reçete edebilir. İlaç türleri şunları içerebilir:

• Uyarıcılar: Amfetamin ve metilfenidat.
• Uyanıklığı teşvik edici ajanlar: Modafinil, armodafinil.
• Merkezi sinir sistemi depresanları: Sodyum oksibat veya karışık oksibat.
• Antidepresanlar: Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar), serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'lar) ve trisiklik antidepresanlar (TCA'lar).

İlaç seçimi çocuğun yaşadığı spesifik semptomlara bağlıdır. Hangi ilaçların en iyi sonucu verdiğini ve hangi dozajın en etkili olduğunu bulmak için birkaç hafta ve/veya farklı ilaçların denenmesi gerekebilir.

Doktor, çocuğun tedavi planındaki her ilacın olası yan etkileri hakkında aileyi bilgilendirecektir. Uyarıcılar ve sodyum oksibat kontrollü maddelerdir çünkü aşırı kullanıldıklarında alışkanlık yapabilir ve/veya tehlikeli olabilirler.

Doktor antihistaminik ürünlerden (birçok soğuk algınlığı ilacının içeriğinde bulunan bir madde) kaçınılmasını önerebilir çünkü bunlar, kanda bulunan ve çocuğun uyanık kalmasına yardımcı olan bir maddenin (histamin) etkisini engelleyebilir.

Çocuklarda narkolepsiyi tedavi edecek yeni ilaçlar hakkında daha fazla bilgi edinmek için araştırmalar devam etmektedir. Klinik deneyler (insanlar üzerinde yapılan testler) de mevcuttur.

Çocuklarda Narkolepsi İçin Davranış ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Çocuğun doktoru, uyku alışkanlıklarını iyileştirmesine yardımcı olmak için davranış değişiklikleri önerebilir. Öneriler şunları içerebilir:

• Düzenli bir uyku/uyanıklık programı izlemek. Çocukların her gün yaklaşık aynı saatte yatmalarını ve uyanmalarını sağlamak.
• Mümkünse çocuğun en uykulu hissettiği zamanlarda kısa şekerlemeler (20 ila 30 dakika) yapması.
• Yatak odasını sessiz, karanlık, serin ve rahat tutmak. Televizyon izlememek veya yatağa bilgisayar ya da telefon getirmemek.
• Yatmadan birkaç saat önce kafeinden (soda, kahve, çay, enerji içecekleri ve çikolata) kaçınmak.
• Günde en az 20 dakika egzersiz yapmak. Yatmadan önceki üç saat içinde egzersiz yapmamak.
• Yatma vaktine yakın büyük, ağır yemekler yememek veya çok fazla sıvı içmemek.
• Yatmadan önce rahatlamak. Çocuk ılık bir banyo yapabilir, kitap okuyabilir veya hafif yoga hareketleri yapabilir.
• Araba kullanmak, yüzmek veya yemek pişirmek gibi ani bir uyku atağı durumunda tehlikeli olabilecek belirli faaliyetlerden kaçınmak.
• Öğrenim ve okul için destek almak. Daha büyük çocuklar için kariyer danışmanlığı ve sürüş güvenliği programları mevcuttur.
• Başa çıkma ve psikolojik destek için bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmak.
• Taramalardan geçmek ve var olan ruh sağlığı koşullarını yönetmek.

Özellikle uyku konusunda yaşam tarzı değişiklikleri yapmak zor olabilir. Bir kerede düzinelerce değişiklik yapmak yerine yavaş yavaş işe başlanmalıdır. Çocuk bir değişiklikte ustalaştığında ve ona bağlı kaldığında, yeni bir değişikliğe başlamasına yardımcı olunabilir. Çocuğun ihtiyaçlarına ve endişelerine dikkat edilmeli ve uyum sağlama sürecinde ona destek olmak için hazır olunmalıdır.

Çocuklarda Narkolepsi Önlenebilir mi?

Narkolepsiyi önlemek için birçok nedenden kaçınmak mümkün değildir. Ancak çocuk belirli aktivitelere katılırken koruyucu giysiler veya ekipmanlar giymesi teşvik edilerek yaralanma riskini azaltmasına yardımcı olunabilir.

Çocuklarda Narkolepsinin Seyri Nasıldır?

Çocuklarda narkolepsiyi ortadan kaldıran bir tedavi yoktur. Bu, yaşam boyu süren bir uyku bozukluğudur. Ancak genellikle yaşla birlikte daha da kötüleşmez. İlaç kullanımı ve davranış değişiklikleri, çocuğun yaşamı boyunca narkolepsi semptomlarını ve gündüz işlevselliğini iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Çocuklar uyku felci ve halüsinasyonlarla ilgili stres ve korku yaşayabilir. Narkolepsi arkadaşlarıyla tam olarak birlikte olma becerilerini etkiliyorsa çocuk, sosyalleşmekten veya yatıya kalma gibi çocukluk aktivitelerine katılmaktan kaçınabilir. Bu durum, diğer semptomlarla birlikte duygusal sağlığını da etkileyebilir. Çocuğun bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşması faydalı olabilir.

Narkolepsi Hastası Bir Çocuğa Nasıl Yardımcı Olunabilir?

Çocuğun ebeveyni veya bakıcısı olarak, ihtiyaç duyduğu bakımı alması için ona destek olmak gerekecektir. Çocuğun doğru bir teşhis alması ve doktorunun semptomlarını etkili bir şekilde yönetmek için doğru tedavi planını belirlemesi zaman alabilir.

Bu süre zarfında, özellikle gündüz uykululuğu ve uyku atakları sınıfta odaklanma becerilerini etkiliyorsa, çocuğun okul performansı düşebilir.

Çocuğun öğretmenleri ve idarecileri ile birlikte çalışmak önemlidir. Onlar da çocuğun durumu hakkında bilgilendirilebilir ve çocuğun öğrenmesine yardımcı olacak çözümler bulmak için onlarla birlikte çalışılabilir. Çocuğun öğretmenleri, ihtiyaçlarını karşılamak için bazı ayarlamalar yapabilir. Örneğin, aradankısa süreli uyuyabilmesi için bir program değişikliği yapmak veya çocuğun evde inceleyebilmesi için dersleri kaydetmek gibi çözümler geliştirilebilir.

Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Çocukta bir uyku bozukluğu olduğunu düşünülüyorsa, bir çocuk doktoruna görünmek gerekir. Doktor aileyi, değerlendirme için bir uyku uzmanına veya uyku merkezine yönlendirebilir.

Çocukta narkolepsi varsa, ani bir uyku krizi geçirir ve kendini yaralarsa, derhal bir acil servise başvurmak gerekmektedir.

Çocuğun Doktoruna Hangi Sorular Sorulmalıdır?

• Çocuğumun bir uyku uzmanına görünmesi gerekiyor mu?
• Ne tür bir tedavi önerirsiniz?
• Tedavinin yan etkileri var mı?
• Çocuğumun uyku programını nasıl ayarlayabilirim?
• Çocuğumu nasıl destekleyebilirim?

Bazen öğretmenler çocuklardaki narkolepsi belirtilerini ilk fark eden kişilerdir çünkü gün boyunca onlarla çok fazla zaman geçirirler. Çocuk okulda dikkatini toplamakta ve en sevdiği aktiviteler sırasında uyanık kalmakta güçlük çekebilir. Çocukta uyku bozukluğu belirtileri fark edilirse mutlaka bir çocuk doktoruyla görüşülmelidir. Narkolepsi teşhisi biraz zaman alabilir ve bir uyku merkezinde bir gece kalmayı gerektirebilir.

Narkolepsi kendi başına idare edilmesi gereken bir durum değildir. Çocuk büyüdükçe ona destek olabilmek için çocuğun doktorları ve öğretmenleriyle birlikte çalışılmalıdır. Akademik hedeflerine ulaşmaları ve dikkatleri dağılmadan çocukluklarının tadını çıkarmaları için ekstra zamana veya ilgiye ihtiyaçları olabilir. Birçok çocuk bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşarak veya bir destek grubuna katılarak rahatlayabilir. Herhangi bir sorunla karşılaşıldığında aileye ve çocuğa yardımcı olabilecek pek çok uzman vardır.