Ciguatera (Balık Zehirlenmesi) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Ciguatera (Balık Zehirlenmesi) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Ciguatera, ciguatoksinle kirlenmiş balıklar yendiğinde oluşan bir gıda zehirlenmesidir. Ciguatoksin, tropikal ve subtropikal balıkçılık sularında yaygın olan bir alg tarafından üretilen bir toksindir. Kirlenmiş balıklar arasında lagos, mercan ve yılan balığı gibi büyük resif balıkları bulunur. Yakın zamanda yüksek riskli bir balık yemiş ve kendini iyi hissetmeyen kişiler hemen bir acil servise başvurmalıdır.

Ciguatera Nedir?

Ciguatera, ciguatoksinle kirlenmiş balıkları tüketildiğinde oluşan bir gıda zehirlenmesidir. Ciguatoksin, sinir sisteminin çalışma şeklini değiştiren bir madde olan nörotoksindir. Dinoflagellatlar (Gambierdiscus toxicus) adı verilen okyanus yosunları mercan resiflerinin içinde ve çevresinde büyür ve ciguatoksin üretir. Küçük balıklar dinoflagellatları yer. Daha sonra, insanların yediği daha büyük balıklar, örneğin lagos veya mercan, küçük balıkları yer ve böylece ciguatoksini de yutmuş olur.

Ciguatoksin balıklar için zararlı değildir ancak insanlar için zehirlidir. Kirlenmiş balık yenirse, sindirim sistemini, sinir sistemini ve (ciddi vakalarda) kardiyovasküler sistemi (kalp) etkileyebilecek semptomlar yaşanır.

Ciguatera genellikle ölümcül olmasa da durumu stabilize etmek ve ciddi komplikasyonları önlemek için hemen acil servise gitmek gerekir.

Ciguatera Zehirlenmesi Nerelerde Görülür?

Dünyanın her yerinde herkes bu tür gıda zehirlenmesine yakalanabilir. Ciguatera, belirli bölgelerden gelen kirli balıkları yiyen insanları etkiler.

Kirlenme riski altındaki balıklar mercan resiflerinin (ciguatoksin üreten alglerin yaşadığı yer) bulunduğu sulardadır. Buna Karayipler'deki ve Güney Pasifik Okyanusu'ndaki balıklar da dahildir. Bu sularda yakalanan balıklar dünyanın dört bir yanına gönderilmektedir. Gıda zehirlenmesi riski, nerede yemek yendiği ile daha az, yenen balığın nerede yakalandığı ile daha çok ilgilidir.

Ciguatera Hangi Balık Türlerinde Bulunur?

400'den fazla balık türü, dinoflagellatlarla beslenen minik balıkları bir atıştırmalık haline getirir. Ve bunlardan herhangi birini yendiğinde kişide gıda zehirlenmesi görülebilir. Bunların çoğu, baraküda, müren balığı ve sarıkuyruk gibi büyük yırtıcı resif balıklarıdır.

Ciguatera'ya neden olan en yaygın türlerden bazıları şunlardır:

• Sarıkuyruk.
• Baraküda (iskarmoz).
• Lagos balığı.
• Müren balığı.
• Papağan balığı.
• Kırlangıç balığı.
• Levrek.
• Kolyoz balığı.
• Mersin balığı.
• Cerrah balığı.

Bir Balığın Ciguatoksin İçerdiği Nasıl Anlaşılır?

Bir laboratuvarda test edilmediği sürece bunu kişinin kendi başına anlamasının bir yolu yoktur. Tabii ki bir laboratuvar testi evde balık hazırlarken yardımcı olmaz.

Ciguatoksinli bir balık, ciguatoksinsiz bir balıktan farklı kokmaz, görünmez ve tadı farklı olmaz. Toksini dondurarak veya pişirerek çıkarmak mümkün değildir. Bu, ciguatera balık zehirlenmesini önlemenin zorluklarından biridir. Toksini laboratuvar testleri olmadan tespit etmek imkansızdır ve bu toksin yiyecek hazırlama sırasında ortadan kaldırılmaz.

Ciguatera Ne Kadar Yaygındır?

Balıklarla ilgili en yaygın gıda zehirlenmesi türüdür. Dünya çapında her yıl yaklaşık 50.000 vaka bildirilmektedir ancak daha fazla vakanın tedavi edildiği ancak bildirilmediği tahmin edilmektedir.

Bilim insanları, iklim değişikliğinin mercan resiflerine zararlı ancak Gambierdiscus toxicus (ciguatera'dan sorumlu olan belirli dinoflagellat) için iyi olan çevresel değişimlere neden olmasıyla ciguatera vakalarının artabileceğini öngörüyor. Yosunlar ölü veya ölmekte olan mercan resiflerinin etrafında gelişir.

Yine de suyun sıcaklığı, ne kadar tuzlu olduğu ve ışığa maruz kalması gibi birçok faktör dinoflagellat büyümesinde rol oynar. Bilim insanları, ciguatoksin üreten dinoflagellatların en çok büyüme olasılığının olduğu yerleri izleyip takip ederken bu faktörleri incelemeye devam ediyor.

Ciguatera Zehirlenmesinin Belirtileri Nelerdir?

Semptomlar genellikle kontamine balık yedikten sonraki ilk altı saat içinde ortaya çıkar. Balık yedikten 30 dakika sonra veya bir gün sonrasında da başlayabilir.

Belirtileri şunlardır:

• Mide bulantısı ve kusma.
• İshal.
• Halsizlik ve yorgunluk.
• Baş ağrısı.
• Bulanık görme.
• Halüsinasyonlar.
• Baş dönmesi ve vertigo.
• Aşırı terleme.
• Şiddetli kaşıntı.
• Ağrıyan dişler.
• Ağızda yanma veya metalik tat.
• Kaslarda, eklemlerde veya karında ağrı.
• Ağızda, parmaklarda ve ayak parmaklarında uyuşma veya karıncalanma.
• Sıcak nesnelerin soğuk, soğuk nesnelerin sıcak hissedilmesi hissi (alodini).

Daha şiddetli (ancak daha az yaygın) semptomlar şunlardır:

• Titreme.
• Cilt döküntüsü.
• Felç.
• Ağız ve gözlerde sulanma.
• Nefes darlığı (dispne).
• Yavaş kalp atışı (bradikardi).
• Düşük kan basıncı (hipotansiyon).

Ciguatera'ya Ne Sebep Olur?

Ciguatera, belirli bir deniz yosunu türü tarafından üretilen bir madde olan ciguatoksini yutmaya karşı vücudun verdiği tepkidir. Ciguatoksin, besin zincirinde ilerledikçe, yani küçük balıklardan büyük balıklara ve insanlara geçtikçe, daha güçlü ve zararlı hale gelir. Örneğin ciguatoksin konsantrasyonları, küçük balıkları yiyen daha büyük tropikal balıkların sindirim sistemlerinde artar. Konsantrasyonlar özellikle balığın kafasında, bağırsaklarında, karaciğerinde ve yumurtalarında yüksektir.

Kirlenmiş balık yemek sinirleri toksine maruz bırakır ve çalışma biçimlerini değiştirir. Sonuç, aşağıdakilerle ilgili olanlar başta olmak üzere bir dizi semptomdur:

• Sindirim sistemi (bulantı, kusma gibi).
• Sinir sistemi (güçsüzlük, uyuşma, karıncalanma ve ağrı gibi).
• Kardiyovasküler sistem (kalp atış hızının yavaşlaması gibi).

Ciguatera Nasıl Yayılır?

Kirlenmiş balıkları yiyerek ciguatera hastalığına yakalanmak mümkündür.

Ciguatera'lı bazı emziren anneler bebeklerinde ishal ve döküntü gibi semptomlar bildirmiştir. Bu, bebeği emzirirken toksini bulaştırmanın mümkün olduğu anlamına gelir. Anne iyileşene kadar bebek meme ile beslenmemelidir.

Ciguatera'nın Komplikasyonları Nelerdir?

O kadar çok kusulabilir ki sonunda dehidre olunabilir. Vücudun yeterli sıvıya sahip olduğundan emin olmak için acil serviste damar yolunda alınan sıvılara ihtiyaç olabilir. Yaşamı tehdit eden komplikasyonlar arasında solunum veya kalp yetmezliği bulunur. Ciguatera genellikle ölümcül olmasa da potansiyel olarak ölümcül komplikasyonların ilerlemesini önlemek için acil servise gitmek önemlidir.

Ciguatera Nasıl Teşhis Edilir?

Ciguatera olup olmadığını kesin olarak bilmenin tek yolu, balığı bir laboratuvarda toksin açısından test ettirmektir. Ancak acil servis ziyareti sırasında bunun için zaman yoktur.

Bunun yerine doktor semptomlara ve yakın zamanda yüksek riskli balıklardan birinin yenip yenmediğine göre teşhis koyacaktır.

Ciguatera Nasıl Tedavi Edilir?

Toksin için bir panzehir yoktur. Bunun yerine tedavi, semptom yönetimi ve yaşamı tehdit eden komplikasyonları önlemeyi içerir.

Tedavi şunları içerebilir:

• Aktif kömür: Son dört saat içinde yemek yendiyse ve dehidre olma riski yoksa, doktor kusmayı sağlamak için kişiye aktif kömür verebilir. Aktif kömür ayrıca toksinin bir kısmını da emebilir.
• Ozmotik diüretikler (idrar söktürücüler): Bu ilaçlar vücuttan suyu uzaklaştırır ve sinir sistemi semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Eğer kişi stabilse ve dehidre olma riski yoksa, semptomları hafifletmek için damar yoluyla mannitol adı verilen bir ilaç alabilir.
• Ağrı kesiciler: Sinir ağrısını hafifletmek için gabapentin veya amitriptilin gerekebilir. Bunlar ayrıca aşırı kaşıntı gibi yan etkilere de yardımcı olabilir. Daha yaygın ağrı için, steroid olmayan anti-inflamatuar bir ilaca veya asetaminofene ihtiyaç olabilir.

Bazı yiyecekler ciguatera'dan kurtulan kişilerin tekrar semptomlar yaşamasına neden olur. Bu nedenle doktor tedavinin bir parçası olarak bu yiyeceklerden kaçınmayı önerecektir.

En azından önündeki altı ay boyunca aşağıdakileri tüketmekten kaçınmak gerekecektir:

• Alkol (aynı zamanda kalbi etkileyen semptomları yaşama riskini de artırabilir).
• Balık (kirlenmemiş balıklar bile).
• Fındık.
• Kuruyemişler.

Tedaviden Ne Kadar Süre Sonra Daha İyi Hissedilir?

Çoğu insan için semptomlar birkaç gün veya hafta sürer. Ancak bazı durumlarda semptomlar aylarca veya (nadiren) yıllarca devam eder. Sinir sistemini etkileyen semptomlar genellikle en uzun süren semptomlardır.

Ciguatera Zehirlenmesi Önlenebilir mi?

Ciguatera'yı önlemenin tek yolu, kirlenmiş balık yemekten kaçınmaktır. Sorun şudur ki laboratuvar testleri dışında belirli bir balığın toksini içerip içermediğini bilmenin bir yolu yoktur.

Ciguatera içerme olasılığı en yüksek resif balıklarından uzak durarak riski azaltmak mümkündür. Eğer bu balıkları yenirse, kafa, bağırsaklar, karaciğer ve yumurtalar gibi toksinin en yüksek konsantrasyonlarını içeren kısımları tüketmekten kesinlikle kaçınmak gerekir.

Ciguatera Zehirlenmesi Yaşayanları Neler Bekler?

Çoğu insan birkaç hafta içinde kendini daha iyi hissetmeye başlar ancak tüm sinir sistemi semptomlarından kurtulmak aylar hatta yıllar alabilir. Bir semptomun tekrarlamasını tetikleyebilecek yiyecek ve içeceklerden (alkollü içecekler gibi) kaçınılırsa sonunda kendini daha iyi hissetmek de mümkün olur.

1.000 kişiden 1'inden azı ciguatera zehirlenmesinden ölür. Ölümler genellikle kalbi ve akciğerleri etkileyen komplikasyonlarla ilgilidir. Bunlar acil servise gidilirse önlenebilecek komplikasyonlardır.

Ne Zaman Acil Servise Başvurulmalıdır?

Son zamanlarda tropikal ve subtropikal sularda yaşayan bir balık türünü yendiyse ve ciguatera semptomlarından herhangi biri yaşanıyorsa hemen bir acil servise gidilmelidir. Hızlı davranmak, potansiyel olarak yaşamı tehdit eden komplikasyonları önleyebilir.

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

• Belirtileri yönetmek için hangi tedavilere ihtiyacım olacak?
• İyileşme sürecinde ilerlememi ne sıklıkla kontrol edeceksiniz?
• Önümüzdeki günlerde/haftalarda/aylarda hangi yiyecek ve içeceklerden kaçınmalıyım?
• Gıda zehirlenmesinden kurtulurken nasıl sağlıklı ve aktif kalabilirim?
• Gelecekte resif balığı yemekten uzak durmalı mıyım?

Ciguatera, lezzetli bir balık yemeğini telaşlı bir acil servis ziyaretine dönüştürebilir. Tek önleme stratejisi tropikal balıkları tamamen yemekten kaçınmaktır. Eğer bu en sevdiğiniz yiyeceklerden birinden kaçınmak anlamına geliyorsa zor olabilir. Tüketilen her kırmızı mercan veya lagos kontamine olmayacaktır. Yine de hangi belirtilerin bir an önce bir doktor ziyaretini gerektirdiğini bilmek önemlidir. Yüksek riskli balıklardan biri yeni tüketildiyse ve mide rahatsızlığı veya halsizlik, uyuşma veya karıncalanma gibi sinir sistemi semptomları fark edilirse hemen bir acil servise başvurulmalıdır.