Aferez Nedir? Hangi Hastalıkların Tedavisinde Kullanılır? Riskleri Nelerdir?

Aferez Nedir? Hangi Hastalıkların Tedavisinde Kullanılır? Riskleri Nelerdir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Doktorlar, çok çeşitli durumları tedavi etmek amacıyla kanın belirli kısımlarını elde etmek veya çıkarmak için aferezi kullanır. Aferezde bir santrifüj makinesi vücuttan kanı alır. Başkalarına yardım etmek amacıyla kan bağışında bulunabilmek için aferez uygulamasına katılmak mümkündür. Ancak aferez, kan öğelerini çıkararak belirli tıbbi durumları da tedavi edebilir.

Aferez Nedir?

Aferez, doktorların tıbbi tedavi için kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri, trombositler ve plazma elde etmesini veya çıkarmasını sağlayan bir prosedürdür. Aferez veya hemaferez olarak da bilinir.

Aferezde bir santrifüj makinesi vücuttan kan alır ve elementlerini ayırmak için kanı döndürür. Makine belirli elementleri bir kenara ayırır ve kalan kan hücrelerini, trombositleri ve plazmayı vücuda geri verir.

Aferez uygulamasına katılmanın iki nedeni vardır: Kırmızı kan hücreleri gibi kan öğelerini başka birinin kullanması için bağışlamak veya tıbbi bir durum için tedavi görüyor olmak. Örneğin doktorlar, anormal kan öğelerini çıkarmak için aferezi kullanabilir. Farklı aferez türleri şunlardır:

• Lökaferez: Doktorlar bu tedaviyi kandan beyaz kan hücrelerini çıkarmak için yapar. Tedavi, beyaz kan hücreleri kontrolsüz bir şekilde çoğalıyorsa ortaya çıkan semptomları hafifletir.
• Periferik kan kök hücre toplama: Bu durumda doktorlar, kök hücre nakli için olgunlaşmamış kök hücreleri elde etmek amacıyla aferezi kullanır.
• Fotoferez: Doktorlar fotoferez ile çeşitli durumları tedavi eder. Bu prosedür lenfositleri değiştirir, böylece kanserli hücreler ve yabancı virüsler ve bakteriler gibi davetsiz misafirlerle savaşmak için daha fazlasını yapabilirler. Fotoferez sırasında, bir santrifüj makinesi lenfositleri çıkarır ve kişiye geri verilmeden önce UVA ışığına tabi tutar.
• Plazmaferez (plazma değişimi): Doktorlar plazma değişimi adı verilen bir işlemle çeşitli ciddi tıbbi durumları tedavi etmek için plazmaferezi kullanırlar.
• Trombosit deplesyonu: Trombositler kanın pıhtı oluşturmasına yardımcı olur. Yüksek trombosit sayıları pıhtılaşma veya kanama gibi komplikasyonlara neden olabilir. Kişinin fazla trombositi varsa doktor, kan vermeden önce trombositleri uzaklaştırmak için trombosit deplesyonu yapacaktır.
• Kırmızı kan hücresi değişimi transfüzyonu: Doktorlar, sağlıksız kırmızı kan hücrelerini çıkarmak ve bunları bağışlanan sağlıklı kırmızı kan hücreleriyle değiştirmek için aferez kullanır.

Aferez Hangi Hastalıkları Tedavi Eder?

Aferez, doktorların çok çeşitli durumları tedavi etmesinde büyük rol oynar. Örneğin, kanser nedeniyle yoğun kemoterapi gören kişiler, tedaviden çıktıktan sonra alacakları sağlıklı kök hücreleri korumak için aferez yaptırabilirler. Doktorlar aferezi genellikle kan kanserleri, kan hastalıkları ve bazı nörolojik bozuklukları tedavi etmek için kullanır.

Kan Kanserleri

Doktorlar aferezi aşağıdakileri tedavi etmek için kullanabilir:

• Akut miyeloid lösemi.
• Kutanöz T-hücreli lenfoma dahil olmak üzere belirli lenfoma türleri.
• Multipl miyelom.
• Waldenstrom makroglobulinemi.

Kan Hastalıkları

Aferez, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok yaygın kan bozukluğu için bir tedavidir:

• Orak hücreli anemi.
• Kriyoglobulinemi.
• Trombotik trombositopenik purpura.

Nörolojik Bozukluklar

Doktorlar plazma değişimini aşağıdakileri tedavi etmek için kullanabilir:

• Guillain-Barre sendromu.
• Multipl skleroz.
• Myastenia-gravis.

Ayrıca aferez, graft vs. host hastalığı veya organ nakli reddi için bir tedavi olabilir.

Bu Prosedüre Nasıl Hazırlanılır?

İnsanlar birçok farklı nedenden dolayı aferez işlemine katılırlar, bu nedenle prosedüre hazırlanmanın tek bir yolu yoktur. Örneğin, bir kök hücre nakli için periferik kan kök hücreleri bağışlanıyorsa, kök hücreleri kemik iliğinden kan dolaşımına taşımak için önceden birkaç gün ilaç alınır.

Genel olarak, aferez işlemine katılmadan önceki birkaç gün bol miktarda sıvı tüketmek iyi bir fikirdir. Ancak doktor, hazırlanmak için özellikle ne yapılması gerektiğini açıklayacaktır. Ayrıca kişiye prosedürün ne kadar süreceğini de açıklayacaktır.

Aferez Sırasında Neler Olur?

Genel olarak bu prosedür aşağıdaki adımları izler:

• Rahat bir sandalyede veya yatakta oturulur.
• Doktor her bir koldaki bir damara bir iğne yerleştirir. Her iğne ince, esnek bir tüp olan bir katetere bağlanır. Bazı durumlarda doktor, merkezi venöz kateter kullanabilir.
• Bir kateter kanı vücuttan kan elementlerini ayıracak olan makineye taşır.
• Bu işlem tamamlandıktan sonra, diğer koldaki kateter kalan kan elementlerini vücuda geri gönderir.

Aferez İşleminden Sonra Neler Olur?

Çoğu insan aferez işlemini tamamladıktan sonra günlük rutinlerine devam edebilir. Doktorlar aferezi birçok şekilde kullandığından, en iyisi doktora veya bağış merkezi ekibine ne beklenmesi gerektiğini sormaktır.

Aferezin Faydaları Nelerdir?

Aferez, doktorların belirli bir durum için doğru kan elementini elde etmesini sağlar. Ayrıca belirli kan bozuklukları olan kişiler, sağlıksız olanların yerine sağlıklı kan hücrelerini bu şekilde alabilirler.

Aferezin Riskleri veya Komplikasyonları Nelerdir?

Çoğu tıbbi prosedür gibi aferezin de komplikasyonları veya riskleri olabilir. Kişi afereze katılıyorsa, doktoru ona olası komplikasyonları veya riskleri açıklayacaktır. Bu prosedür sırasında sağlık görevlileri hazır bulunacaktır. Kişi kendini rahat hissetmiyorsa veya aferezin sorunlara neden olduğunu düşünüyorsa bunu sağlık ekibine bildirmekten çekinmemelidir. Potansiyel riskler veya komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Alerjik reaksiyonlar: Bazı kişilerin aferez sırasında kan hücrelerini değiştirmek için kullanılan plazma veya kırmızı kan hücrelerine alerjisi olabilir.
• Kanama: Bazen kan almak için bir kan damarına iğne sokma işlemi aşırı kanamaya neden olur.
• Kan pıhtılaşması: Kanser, diyabet veya kardiyovasküler hastalık gibi altta yatan rahatsızlıkları olan kişiler kan pıhtılaşması riski altındadır.
• Elektrolit dengesizliği: Elektrolitler vücutta bulunan ve önemli vücut fonksiyonlarını destekleyen minerallerdir. Aferez sırasında elektrolit seviyeleri yükselebilir veya düşebilir.
• Aşırı sıvı yüklenmesi: Nadiren, aferez sırasında vücuda çok fazla sıvı geri döner ve bu şişmeye neden olur.
• Hipokalsemi: Bu durum, makine kanı uzaklaştırmak için antikoagülan kullandığından aferez sırasında kan kalsiyum seviyeleri düştüğünde meydana gelir.
• Enfeksiyon: Nadiren de olsa iğne yerleştirilmesinden kaynaklanan enfeksiyon meydana gelir.
• Düşük kan basıncı (hipotansiyon): Aferez vücuttaki kan miktarını azaltır (kan hacmi). Vücutta daha az kan dolaştığında, kan basıncı düşebilir. Kan basıncı, doktorların aferez sırasında kanın pıhtılaşmasını önlemek için kullandıkları antikoagülanlar nedeniyle düşebilir. Ayrıca vazodilatasyon nedeniyle de düşebilir.
• Sinir hasarı: Bazen iğne veya kateter takılması sinirlere zarar verir ve uyuşma, karıncalanma veya güçsüzlüğe neden olur.

Ne Zaman Doktorla İletişime Geçilmelidir?

Doktor, aferez sonrası ne tür belirtiler yaşanabileceğini açıklayacaktır. Beklenenden daha şiddetli veya yoğun belirtiler varsa doktorla iletişime geçilmelidir.

Aferez, doktorların birçok ciddi tıbbi durum için gerekli tedavi olan kanın belirli kısımlarını elde etmek veya çıkarmak amacıyla kullandıkları bir prosedürdür. Aferez yoluyla kan bağışında bulunuluyorsa, kan kanseri veya kan hastalıklarıyla mücadele eden birine yardım ediliyor olabilir. Kişide belirli kan hastalıkları varsa aferez, doktorların semptomları hafifletmesinin bir yolu olabilir.