Pankreas Testleri Nelerdir?

Pankreas Testleri Nelerdir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Pankreas testleri pankreasla ilgili sorunların belirlenmesine ve pankreatit ve kanser gibi durumların teşhis edilmesine yardımcı olur. Doktor işe genellikle basit bir kan testi ile başlayacaktır. Pankreas fonksiyon testleri pankreatik enzim değerlerini ölçer. Görüntüleme testleri pankreası etkileyen iltihaplanma veya anormallikleri göstermeye yardımcı olabilir.

Pankreas Testleri Neden Yapılır?

Pankreas testleri doktorların pankreasın sağlığını değerlendirmesine yardımcı olur. Pankreas, sindirim sisteminde önemli bir organdır. Beslenmedeki proteinleri ve yağları parçalamaya yardımcı olan sindirim enzimlerini salgılayarak vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri almasını sağlar. Ayrıca mide asidini nötralize etmek ve kan şekeri seviyelerini düzenlemek için hormonlar salgılar. İyi çalışmayan bir pankreas ağrılı olabilir ve tedavi edilmediği takdirde zamanla kötüleşen çeşitli sindirim sorunlarına yol açabilir. Pankreas sorunları diğer organlarda da sorunlara neden olabilir ve altta yatan başka durumlara işaret edebilir.

Farklı Pankreas Test Çeşitleri Nelerdir?

Doktorlar pankreasta sorun olup olmadığını kontrol etmek için birkaç farklı test türü kullanır. Pankreas fonksiyon testleri, kanda veya dışkıda pankreasın işlerini ne kadar iyi yaptığını söyleyebilecek belirli kimyasalları arar. Doktorlar ayrıca pankreası görüntülemek ve sıkıntı belirtilerini aramak için görüntüleme testlerini de kullanırlar. Bu testler pankreatit ve pankreas kanseri gibi durumların taranmasına yardımcı olabilir.

Pankreas fonksiyon testleri pankreasın kimyasal işleyişini değerlendirir. Bu testler sağlık uzmanlarına pankreasın doğru kimyasalları doğru zamanda, doğru miktarlarda üretip üretmediğini söyler. Bazı testler kandaki veya dışkıdaki enzim seviyelerini ölçer. Başka bir test pankreası bir hormonla uyarır ve ardından pankreasın yanıt olarak hangi kimyasalları ürettiğini ölçer. Doktor, her hastanın benzersiz durumuna göre belirli bir test önerecektir. Sonuçlar anormalse, bu bir pankreas hastalığına işaret ediyor olabilir.

Görüntüleme testleri, doktorun pankreasın durumunu görmesine yardımcı olur. Enflamasyon ve şişlik belirtileri ya da pankreas kistleri veya safra taşı, apse ve tümör gibi anormallikler arayabilirler. Kronik bir rahatsızlığı olanlarda görüntüler, yara izi ve kireçlenme gibi uzun vadeli hasar belirtileri gösterebilir. Yaygın görüntüleme testleri arasında bilgisayarlı tomografi taramaları, ultrasonlar ve MR'lar bulunur.

Pankreas kanseri için yapılan testler genellikle görüntüleme testleridir. Görüntüler kanser olabilecek bir şey gösteriyorsa, doktor daha sonra bu tanıyı doğrulamak için bir biyopsi (mikroskop altında bakmak için hücrelerin bir örneğini almak) isteyecektir. Araştırmacılar, hastalığın genetik geçmişine sahip olanlar gibi daha yüksek risk taşıyan kişilerde pankreas kanserini daha erken yakalamaya yardımcı olabilecek bir kan testi geliştirmek için çalışmaktadır. Kan testi, kandaki pankreas kanseri ile ilişkili bazı biyolojik maddeleri tanımlamaktadır ancak henüz yaygın kullanım için yeterince kesin sonuçlara sahip değildir.

Pankreas Testleri Sırasında Neler Beklenmelidir?

Bazı tıbbi testler diğerlerinden daha invazivdir. Bu, bazılarının kişi için daha zorlayıcı veya rahatsız edici olabileceği, diğerlerinin ise nispeten kolay olduğu anlamına gelir. Teknik olarak, "invaziv" bir test, bir doktorun vücuda tüp gibi bir aletle girmesini gerektiren bir testtir. Doktorlar genellikle mümkünse invaziv olmayan testlerle başlamayı tercih eder ancak bazen sorunun kökenine inmek için daha yoğun önlemler alınması gerekir.

Noninvaziv Pankreas Testleri Nelerdir?

Noninvaziv pankreas testleri şunları içerir:

• Kan testleri: Pankreas kan testi noninvaziv bir test olarak kabul edilir. Genellikle bilekten olmak üzere damarlardan birine yerleştirilen bir iğneden az miktarda kan alınmasını içerir. Doktor kan örneğini analiz için bir laboratuvara gönderecektir. Bu genellikle, özellikle de belirtiler yeniyse, pankreasın ne kadar iyi çalıştığını kontrol etmek için doktorların attığı ilk adımdır. Kan testi, kandaki pankreas enzimlerinin seviyelerini ölçer (amilaz veya lipaz). Enzim seviyeleri normalden üç kat yüksekse, bu pankreatit olduğunu gösterir. Doktorlar tanıyı doğrulamak ve nedeni izole etmek için bu sonuçları bir görüntüleme testi ile takip edecektir.
• Dışkı testi: Gaita testi başka bir pankreas fonksiyon testi türüdür. Kişinin bir süredir devam eden semptomları varsa veya semptomlar geçip sonra tekrar ortaya çıktıysa doktor, daha kronik bir durumun teşhisine yardımcı olması için gaita testi kullanabilir. Bu, analiz için dışkıdan bir örnek verileceği anlamına gelir. Dışkı testi, dışkıdaki enzim seviyelerinin düşük olup olmadığını kontrol eder. Elastaz düşükse (veya kimotripsin yoksa) pankreas artık ince bağırsaktaki yiyecekleri parçalamak için yeterli sindirim enzimi üretmiyor demektir. Buna ekzokrin pankreatik yetmezlik (EPI) denir. Dışkıda aşırı miktarda yağ bulunması pankreas yetmezliğinin bir başka olası işaretidir.
• Abdominal ultrason: Karın ultrasonu, karındaki organları değerlendirmek için kullanılan yaygın bir görüntüleme testidir. Pankreasa bakmak için doktor pankreas, karaciğer ve safra kesesini gösteren bir "sağ üst kadran" karın ultrasonu yapacaktır. Ultrason, ses dalgalarını karındaki yumuşak dokulara yansıtarak çalışır. Eğitimli bir tıp uzmanı bölgeye özel bir jel uygularken hasta bir masaya rahatça uzanır. Bu jel biraz soğuk hissettirebilir. Daha sonra jelin üzerinde bir sonda hareket ettirilir. Prob hareket ettikçe bir ekranda bölgenin dijital görüntülerini üretir. Ultrason görüntüleri organlardaki iltihap belirtilerinin yanı sıra pankreası etkileyen büyüme veya safra taşı gibi diğer anormallikleri de gösterebilir.
• Manyetik rezonans kolanjiyopankreatografi (MRCP): MRCP, görüntü üretmek için güçlü mıknatıslar ve radyo dalgaları kullanan bir tür manyetik rezonans görüntüleme testidir (MR). Ultrasondan daha hassastır ve röntgen gibi radyasyon kullanmaz. Doktor pankreasın ve pankreas kanalının daha net bir görüntüsüne ihtiyaç duyarsa, bir sonraki aşamada bu testi önerebilir. MR noninvaziv olsa da bazı insanlar rahatlamalarına yardımcı olmak için ilaç (sedasyon) almayı tercih eder. Test, kısmen kapalı bir makinenin içindeki tarama yatağında yaklaşık bir saat boyunca hareketsiz yatmayı içerir. Test boyunca yüksek sesle vurma ve tıklama sesleri duyulur. Kişi isterse kulak tıkacı veya kulaklık takabilir ve ihtiyaç duyduğunda çekim yapan sağlık görevlisi ile iletişim kurabilir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması: CAT taraması olarak da bilinen bilgisayarlı tomografi (BT) taraması, iç organların 3 boyutlu görüntülerini üreten bir tür röntgendir. Doktor tanıyı başka yollarla doğrulayamadıysa veya kişi beklendiği kadar çabuk iyileşmiyorsa ve daha fazla bilgiye ihtiyaç varsa BT taraması önerilebilir. Testte az miktarda radyasyon kullanılır ve hamile olunmadığı sürece bu radyasyonun zararlı olduğu düşünülmez. Ayrıca parçaların görünmesini sağlamak için vücudun içinde bir kontrast boya kullanır. Boya ya bir solüsyon içinde içilir ya da damara enjekte edilir. Daha sonra bir tarayıcıda yavaşça hareket eden bir tarama yatağına uzanılır. MR'dan farklı olarak BT taraması sessizdir ve sadece 10-30 dakika arasında sürer.

İnvaziv Pankreas Testleri Nelerdir?

Daha invaziv pankreas testleri şunları içerir:

• Sekretin stimülasyon testi: Sekretin stimülasyon testi, kan testi veya dışkı testinden biraz daha invaziv olan bir tür pankreas fonksiyon testidir. Belirtiler yeniyse ve yalnızca akut, geçici bir durumdan şüpheleniliyorsa doktorlar genellikle ilk önce bu testi önermez ancak bunu kronik pankreatit, kistik fibroz veya pankreas kanseri gibi pankreasın daha kronik bir durumunun teşhisine yardımcı olmak için kullanabilirler. Bu test, kronik durumların dışkı testinden daha erken belirlenmesine yardımcı olabilir.

Sekretin stimülasyon testi pankreasın sekretin hormonuna ne kadar iyi tepki verdiğini ölçer. İnce bağırsak, kısmen sindirilmiş yiyeceklerin varlığında doğal olarak sekretin üretir. Normalde sekretin, pankreası yüksek konsantrasyonda bikarbonat içeren bir sıvı salgılaması için uyarır, bu da mide asidini nötralize etmeye ve ince bağırsaktaki yiyecekleri parçalamaya yardımcı olur. Sekretin stimülasyon testi, sekretin enjeksiyonuna yanıt olarak pankreasın ürettiği bikarbonat seviyelerini ölçer.

Test için doktor, pankreası uyarmak amacıyla damara sekretin enjekte eder. Daha sonra burundan geçerek boğazdan aşağıya, sekretin ve bikarbonatın normalde oluştuğu ince bağırsağın (duodenum) üst kısmına bir nazogastrik tüp yerleştirilir. Burnu ve boğazı uyuşturmak için lokal anestezi kullanılır ancak tüp yerleştirilirken hafif bir öğürme hissi yaşanabilir. Bir veya iki saatlik bir süre boyunca tüp, pankreas tarafından salınan sıvıların örneklerini emecektir. Bunlar bikarbonat seviyelerini kontrol etmek için laboratuvarda analiz edilir. Bikarbonat düzeyi düşükse pankreas fonksiyonu bozuk olabilir.

• Endoskopik ultrason (EUS): Endoskopik ultrason, ultrason teknolojisini üst gastrointestinal kanalı inceleyen bir prosedür olan üst endoskopi ile birleştirir. Ucunda ışıklı bir teleskop bulunan uzun, ince, esnek bir tüp ve küçük bir ultrason probu olan bir endoskop kullanır. Test sırasında endoskop boğazdan aşağıya ve üst ince bağırsağa (duodenum) geçirilir. Ultrason probu aşağı inerken organların dijital görüntülerini üretir. İşlem yaklaşık 15-45 dakika arasında sürer ve çoğu insan bunun sadece biraz rahatsız edici olduğunu düşünse de isterse hastaya sakinleştirici verilebilir, hatta uyutulabilir.

Endoskopik ultrason, tüm üst gastrointestinal kanalın son derece ayrıntılı görüntülenmesini sağlar. Doktor için pankreasa CT taraması veya MRCP'den daha ayrıntılı bir bakış sağlayabilir. Doktor, daha az invaziv bir görüntüleme testinden elde edilen anormal bulguları daha ayrıntılı değerlendirmek için EUS önerebilir veya bu testler hasta için iyi bir seçenek değilse, örneğin klostrofobikse veya kontrast boyaya alerjisi varsa, CT veya MRCP yerine bunu tavsiye edebilir. EUS, benzer sonuçlarla endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP) taramasına göre daha az invazif bir alternatif olarak kabul edilmektedir.

EUS'nin başlıca avantajlarından biri endoskopun muayene sırasında biyopsi de alabilmesidir. Kapsam, bir doktorun ince iğneleri pankreas dokularına yönlendirmesine ve daha sonra analiz için numune almasına olanak tanır (buna ince iğne aspirasyonu veya FNA denir.) Bu nedenle EUS, sıklıkla şüpheli bir tümör veya kisti kontrol etmek için önerilir. Ultrasonda bir tane bulunursa, FNA biyopsisi bunun kötü huylu mu yoksa iyi huylu mu olduğunu ve diğer önemli özellikleri belirlemeye yardımcı olabilir.

• Endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP): Daha nadiren, bazı kişilerin doğru teşhis konulabilmesi için ERCP taramasına ihtiyacı olabilir. EUS'ye benzer şekilde ERCP de boğaza ve sindirim sistemine bir endoskop gönderir ancak ultrason yerine pankreası ve kanalları görselleştirmeye yardımcı olmak için X-ışını teknolojisini kullanır. ERCP spesifik olarak, kontrast boya gerektiren bir tür video röntgeni olan floroskopiyi kullanır. Doktor, kontrast boyayı pankreasa gidecek olan safra kanallarına iletmek için endoskop kateterinden daha küçük bir kateter geçirecektir. Boya ilerledikçe röntgen çekilir.

Bu test, pankreas ve kanallardaki diğer görüntüleme testlerinde ortaya çıkmayan lezyonları ve tıkanıklıkları ortaya çıkarabilir. Genellikle yalnızca bir durumun zaten bilindiği veya şüphelenildiği ancak henüz kanıtlanmadığı durumlarda, ameliyat veya stent gibi spesifik bir müdahaleyi önermek için kullanılır. Doktor ayrıca test sırasında endoskoptan geçirilen küçük aletleri kullanarak tıkanıklığı kaldırabilir veya stent yerleştirebilir. Hasta yan tarafına yatar ve kolundaki serumdan sıvı ve sakinleştirici verilir. Muhtemelen kişi uykulu ama uyanık durumda olur ve yaklaşık 30 ila 90 dakika boyunca yalnızca hafif bir rahatsızlık hisseder.

Karın ağrısı ve sindirim sorunlarının semptomlarının birçok nedeni olabilir. Bunların bazıları diğerlerinden daha ciddidir. Pankreasıyla ilgili bir sorun olabileceğinden şüphelenenlerin, ihtiyacı olan bakımı alabilmesi için mümkün olan en kısa sürede sorunun nedenini öğrenmesi en iyisidir. Doktor kişinin sağlık geçmişine, semptomlarına ve risk faktörlerine göre başlamak için en iyi teşhis testlerini belirleyecektir. Sonuçlar, sorunların nedenini izole etmek ve en iyi tedavi planını önermek için kullanılır.