Yenidoğan Sarılığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Yenidoğan Sarılığı Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızda, konuya dair detaylara değineceğiz. Sarılık, birçok yeni doğan bebekte görülen, cildinde sarı renk almasıdır. Sarılık, bebeğin kanında bilirubin birikmesinden kaynaklanır. Bunun nedeni karaciğerlerinin bilirubinden kurtulacak kadar gelişmemiş olmasıdır. Sarılık çok yaygındır ve genellikle kendiliğinden geçer. Bazen bebeklerin fototerapi ile tedaviye ihtiyacı olabilir.

Yenidoğan Sarılığı Nedir?

Yenidoğanlarda sarılık, bir bebeğin cildinin sarı renkli olmasıdır. Sarılık, bebeğin kanında bilirubin biriktiğinde ortaya çıkar. Hiperbilirubinemi ise bu durum için kullanılan tıbbi terimdir.

Bilirubin, kırmızı kan hücreleri parçalandığında vücudun oluşturduğu sarı bir maddedir. Kişi hamileyken karaciğeri bebek için bilirubini uzaklaştırır ancak doğumdan sonra bebeğin kendi karaciğeri bilirubini temizlemeye başlamalıdır. Bebeğin karaciğeri yeterince gelişmemişse, bilirubinden kurtulamayabilir. Fazla bilirubin biriktiğinde bebeğin cildi sarı görünür.

Bebeklerde sarılık yaygındır. Genellikle ciddi değildir ve birkaç hafta içinde geçer ancak bebeğin doktorunun onu sarılık açısından kontrol etmesi önemlidir. Şiddetli sarılık tedavi edilmezse beyin hasarına yol açabilir.

Yenidoğan Sarılığının Farklı Türleri Nelerdir?

Yenidoğanlarda birkaç farklı sarılık türü vardır. Aşağıda sarılık türlerini kısaca tarif edeceğiz.

Fizyolojik Sarılık

Yenidoğanlarda en sık görülen sarılık türü fizyolojik sarılıktır. Bu sarılık türü normaldir. Fizyolojik sarılık çoğu yenidoğanda yaşamlarının ikinci veya üçüncü gününde gelişir. Bebeğin karaciğeri geliştikten sonra fazla bilirubinden kurtulmaya başlayacaktır. Fizyolojik sarılık genellikle ciddi değildir ve iki hafta içinde kendiliğinden geçer.

Emzirme Sarılığı

Sarılık, anne sütüyle beslenen bebeklerde mama ile beslenen bebeklere göre daha yaygındır. Emzirme sarılığı genellikle bebeğin yaşamının ilk haftasında ortaya çıkar. Bebek yeterince anne sütü alamadığında meydana gelir. Emzirme zorlukları nedeniyle veya gebenin sütü henüz gelmediği için ortaya çıkabilir. Emzirme sarılığının geçmesi daha uzun sürebilir.

Anne Sütü Sarılığı

Anne sütü sarılığı emzirme sarılığından farklıdır. Anne sütündeki maddeler bebeğin karaciğerinin bilirubini parçalama şeklini etkileyebilir. Bu da bilirubin birikimine neden olabilir. Anne sütü sarılığı bebeğin ilk haftasından sonra ortaya çıkabilir ve kaybolması bir ay veya daha uzun sürebilir.

Bebek bir ilaç tedavisi görüyorsa diğer sarılık türleri ortaya çıkabilir.

Yenidoğan Sarılığı Ne Kadar Yaygındır?

Yenidoğanlarda sarılık çok yaygın bir durumdur. Tam zamanında doğan bebeklerin %60 kadarı yaşamlarının ilk haftasında sarılık geliştirir. Prematüre bebeklerin %80 kadarı yaşamlarının ilk haftasında sarılık geliştirir.

Yenidoğan Sarılığının Belirti Nelerdir?

Sarılığın ana belirtisi bebeğin cildinin sararmasıdır. Bu durum en iyi, pencere önü gibi doğal ışıkta görülür. Sarılık genellikle ilk olarak bebeğin yüzünde görülür. Bebeğin göz akları ve dilinin altı sarı görünebilir. Bilirubin seviyesi arttıkça sararma bebeğin göğsüne, karnına, kollarına ve bacaklarına yayılabilir. Bebeğin cildi daha koyu ise sarılığı görmek zor olabilir ancak yine de bebeğin gözlerinin renginden ve dilinin altından sarılık olup olmadığını anlamak mümkündür.

Yenidoğanlarda Sarılığa Ne Sebep Olur?

Sarılık, bebeğin kanında çok fazla bilirubin olduğunda meydana gelir. Bilirubin, vücudun eski kırmızı kan hücrelerini parçaladığında ürettiği bir kimyasaldır. Karaciğer normalde bilirubini kandan filtreler. Dışkılandığında da vücut bundan kurtulur.

Bebeğin karaciğeri bilirubinden kurtulacak kadar gelişmemişse, bilirubin birikmeye başlayabilir. Bu bilirubin birikimi bebeğin cildinin sarı görünmesine neden olur. Bebeklerin çoğunda yaşamlarının ilk birkaç gününde sarılık gelişir. Bunun nedeni, bebeğin karaciğerinin gelişmesi ve bilirubini atmada daha iyi hale gelmesinin birkaç gün almasıdır.

Aşağıdaki durumlarda bebekte şiddetli sarılık oluşabilir:

• Kan enfeksiyonu (sepsis)
• Kan grubunun anneden farklı olması
• Zor bir doğumdan kaynaklanan morarma
• Çok fazla kırmızı kan hücresi olması
• Düşük oksijen seviyesi (hipoksi)
• Biliyer atrezi gibi bir karaciğer rahatsızlığı

Yenidoğan Sarılığı Nasıl Teşhis Edilir?

Bebeğin doktoru, doğum sonrası henüz hastanedeyken sarılık belirtileri olup olmadığını kontrol edecektir. Bebeğin bilirubin seviyesi 3 ila 5 günlükken en yüksek seviyede olacaktır. Bebeğin doktorunun bu zaman dilimi içinde değerleri tekrar kontrol etmesi önemlidir.

Doktoru, bebeğin başına bir alet yerleştirerek bebeğin bilirubin seviyesini tahmin edebilir. Bu test transkütan bilirubin (TcB) seviyesini gösterir. Bu seviye yüksekse, bebeğin doktoru sonuçları doğrulamak için bir kan testi isteyecektir. Küçük bir kan örneği almak için bebeğin topuğu nazikçe delinir. Kan testi total serum bilirubin (TSB) seviyesini gösterir.

Amerikan Pediatri Akademisi, bir bebeğin tedaviye ihtiyacı olup olmadığını belirlemek için bir yenidoğan sarılık seviyesi tablosu kullanır. Bu çizelge bebeğin total serum bilirubin seviyesine ve yaşına dayanmaktadır.

• 24 saatten daha küçük bebekler - 10 mg üzerinde Total serum bilirubin (TSB)
• 24-48 saat arası bebekler - 15 mg üzerinde TSB
• 49-72 saat arası bebekler - 18 mg üzerinde TSB
• 72 saatten daha büyük bebekler - 20 mg üzerinde TSB

Yenidoğan Sarılığı Nasıl Tedavi Edilir?

Yenidoğanlarda sarılık için tedavi genellikle gerekli değildir. Bebeğin karaciğeri gelişmeye devam ettikçe hafif düzeydeki sarılık genellikle kendiliğinden geçer. Bu, 1 ila 2 hafta sürebilir. Bebeği sık sık beslemek (günde 10 ila 12 kez) dışkılamasını (bağırsak hareketlerini) teşvik edebilir. Bu, bebeğin vücudundaki fazla bilirubinden kurtulmasına yardımcı olur.

Bebeğin bilirubin seviyesi yüksekse veya yükselmeye devam ediyorsa, doktor fototerapi tedavisi önerebilir. Fototerapi sırasında bebek soyulacak ve özel mavi ışıkların altına yerleştirilecektir. Sadece bir bebek bezi ve gözlerini korumak için bir maske takılacaktır. Fototerapi bebeğin karaciğerinin fazla bilirubinden kurtulmasına yardımcı olur. Işıklar bebeğe zarar vermez. Fototerapi tedavisi 1 ila 2 gün sürer. Bebeğin bilirubin seviyeleri çok yüksek değilse, bebeği evde ışık terapisi ile tedavi etmek mümkündür.

Fototerapinin işe yaramadığı nadir durumlarda, doktor kan değişimi yapılmasını önerebilir. Kan değişimi transfüzyonu ile bebeğinizin kanının bir kısmı taze, bağışlanmış kan ile değiştirilir.

Yenidoğan Sarılığı Nasıl Önlenebilir?

Yenidoğanlarda sarılık normaldir ve genellikle önlenemez. Bebeği sık sık besleyerek şiddetli sarılık gelişme riskini azaltılabilir. Sık beslenme, bebeğin bilirubinden kurtulmasına yardımcı olacak düzenli bağırsak hareketlerini teşvik eder.

• Anne sütüyle beslenen bebekler: Bebek yaşamının ilk haftası boyunca günde 8 ila 12 kez emzirilmelidir.
• Mama ile beslenen bebekler: Bebeğe yaşamının ilk haftasında her 2 ila 3 saatte bir, 30 ila 60 mililitre mama verilmelidir. 24 saatlik bir süre içinde en az 8 kez beslenmesi sağlanmalıdır.

Ayrıca hastaneden ayrılmadan önce bebeğin doktorunun bilirubin seviyesini kontrol ettiğinden emin olunmalıdır. Bebeğin yaşamının ilk haftasında bilirubin seviyesini tekrar kontrol ettirmek için bir takip ziyareti planlanmalıdır.

Yenidoğan Sarılığı Ne Kadar Sürer?

Yenidoğanlarda sarılık normaldir. Genellikle yaşamlarının ikinci veya üçüncü gününde gelişir. Mamayla beslenen bebeklerde sarılık genellikle iki hafta içinde kendiliğinden geçer. Anne sütüyle beslenen bebeklerde sarılık 1 ay veya daha uzun sürebilir.

Yenidoğan Sarılığın Seyri Nasıldır?

Yenidoğanlarda sarılık yaygındır. Çoğu bebekte sarılık tedavi olmaksızın 1 ila 2 hafta içinde iyileşir ancak bebeğin bilirubin seviyesini kontrol ettirmek önemlidir. Yüksek bilirubin seviyesi, hemen tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu durumlar arasında serebral palsi, sağırlık ve bir tür beyin hasarı olan kernikterus yer alır.

Doktor Bebeği Tekrar Ne Zaman Görmelidir?

Hastaneden ayrıldıktan kısa bir süre sonra bebeğin doktoru ziyaret edilmelidir. Bebeğin bilirubin seviyesi 3 ila 5 günlükken en yüksek seviyede olacaktır. Ziyaretin zamanlaması bebeğin hastaneden ayrıldığındaki yaşına, hastaneden ayrıldığındaki bilirubin seviyesine ve diğer faktörlere bağlı olacaktır.

Ne Zaman Doktor ile İletişime Geçilmelidir?

Sarılık artarsa veya iki haftadan uzun sürerse bebeğin doktoruyla iletişime geçilmelidir. Şiddetli sarılık belirtileri aşağıdakiler gibidir:

• Bebeğin cildi daha parlak sarı veya turuncuya döner.
• Bebek çok uykulu ve beslenmek için uyandırılması zordur.
• Bebek çok huysuzdur.
• Bebek memeden ya da biberondan iyi emmiyordur.
• Bebeği bezi yeterince ıslak ve/veya dolu değildir.

Ne Zaman Acil Servise Başvurulmalıdır?

Bebekte aşağıdaki durumlar varsa acil çağrı merkezi aranmalı veya en yakın acil servise gidilmelidir:

• Çok kuvvetli ve tiz bir sesle ağlama
• Yüksek ateş
• Kemerli vücut (baş/boyun veya topuklar geriye ve vücut öne eğik)
• Sert, gevşek veya sarkık vücut

Doktora Hangi Sorular Sorulmalıdır?

Yenidoğan bebekteki sarılık endişe verici olabilir. Bebeğin hastanede ya da eve gittikten sonra sarılığı gelişirse ebeveynlerinin doktora sorulacak sorularının olması normaldir. Doktora sorulması faydalı olabilecek sorular şöyledir:

• Bebekte sarılık olup olmadığı nasıl anlaşılabilir?
• Sarılık ne gibi komplikasyonlara yol açabilir?
• Bebeğin sarılık için tedaviye ihtiyacı olacak mı?
• Bebek sarılığını evde tedavi edilebilir mi?
• Fototerapi bebeğe zarar verebilir mi?
• Sarılığın geçmesi ne kadar sürer?
• Takip ziyareti için ne zaman geri gelmek gerekir?

Bebek sarı göründüğünde biraz endişelenmek normaldir ancak sarılık yenidoğanlarda çok yaygın bir durumdur. Bebeğin doktoru, bebek hastaneden ayrılmadan önce ve doğumdan sonraki beş gün içinde bebeğin bilirubin seviyesini kontrol etmelidir. Sarılık genellikle ciddi olmamakla birlikte, uygun şekilde tedavi edilmezse tehlikeli olabilir. Yenidoğan bebeğin sarılığı düzelmediyse veya daha kötü görünüyorsa, hemen bebeğin doktoru ile iletişime geçilmelidir. Böylece doktor, bebeğe başka bir bilirubin testi yaparak sağlıklı olma yolunda ilerlediğinden emin olabilir.