Hidrosefali Nedir? Hidrosefali Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Hidrosefali Nedir? Hidrosefali Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızda konuya dair detayları bulabilirsiniz. Hidrosefali, beynin ventrikül (karıncık) adı verilen boşluklarında beyin-omurilik sıvısının (BOS) aşırı birikmesidir. Bu fazla sıvı ventriküllerin genişlemesine neden olur ve bu da beyne, dokularına zarar veren bir baskı uygular. Hidrosefaliyi tümüyle ortadan kaldıran bir çözüm yoktur ancak hidrosefali tedavi edilebilir.

Hidrosefali Nedir?

Hidrosefali, beyinde anormal sıvı birikmesidir. Hidrosefali, Yunanca su anlamına gelen “hidro” ve kafa anlamına gelen “cephalus” kelimelerinden türetilmiştir. Hidrosefali geçmişte “beyindeki su” olarak da biliniyordu. Buradaki “su" aslında beyin-omurilik sıvısıdır (BOS). Beyin-omurilik sıvısı, beyni ve omuriliği çevreleyen berrak, renksiz bir sıvıdır.

Beyin-omurilik sıvısı normalde beyindeki ventrikül adı verilen alanlardan akar. Beyin-omurilik sıvısı, beyin için bir besin dağıtım ve atık giderme sistemi olarak hizmet eder. Beyin-omurilik sıvısı, beyni ve omuriliği yıkar, onları yaralanmalara karşı korur ve bir tampon görevi görür. Beyin-omurilik sıvısı daha sonra kan dolaşımına emilir.

Genellikle vücut, her gün ihtiyaç duyduğu beyin-omurilik sıvısını üretir ve ardından aynı miktarı yeniden emer. Bununla birlikte beyin-omurilik sıvısının normal akışı veya emilimi engellendiğinde, bu durum beyin-omurilik sıvısının birikmesine neden olabilir. Beyin-omurilik sıvısı biriktikçe ventriküllerin genişlemesine neden olur. Bu da kafa içindeki basıncın artmasına yol açar. Çok fazla beyin-omurilik sıvısı baskısı, beynin düzgün çalışmasını engelleyebilir.

Hidrosefali Kimlerde Görülür?

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki her 1000 bebekten 1 ila 2'si hidrosefali ile doğar ancak hidrosefali, daha büyük çocukları ve her yaştan yetişkini etkileyebilir.

Hidrosefali Türleri Nelerdir?

Dört ana hidrosefali türü vardır. Bunlar; iletişimli hidrosefali, iletişimsiz hidrosefali, normal basınçlı hidrosefali ve ex-vacuo hidrosefalidir.

• İletişimli hidrosefali: Ventriküllerden ayrıldıktan sonra beyin-omurilik sıvısının akışı engellendiğinde ortaya çıkar. Bu tür hidrosefali, beynin tabanındaki araknoid adı verilen zarların kalınlaşmasından kaynaklanabilir. Bu blokaj beyin-omurilik sıvısının serbest akışını engeller. Bu tür hidrosefali iletişimli olarak adlandırılır çünkü beyin-omurilik sıvısı hala açık kalan ventriküller arasında akabilir durumdadır.
• İletişimsiz hidrosefali: Obstrüktif hidrosefali olarak da bilinir. İletişimsiz hidrosefali, ventrikülleri birbirine bağlayan bir veya daha fazla dar geçit boyunca beyin-omurilik sıvısının akışı engellendiğinde ortaya çıkar.
• Normal basınçlı hidrosefali: Beyin-omurilik sıvısı birikiminin ventriküllerin büyümesine neden olduğu ancak basınçta çok az artış gerçekleştiği veya hiç artış olmadığı zaman meydana gelir. Normal basınçlı hidrosefali ve diğer hidrosefali türleri arasındaki fark, normal miktardan daha fazla beyin-omurilik sıvısı olmasına rağmen ventriküllerin içindeki basıncın aynı kalmasıdır. Ventriküllerdeki beyin-omurilik sıvısı birikimi yavaş gerçekleşir ve semptomlar zamanla ortaya çıkar. Normal basınçlı hidrosefali en çok yaşlılarda görülür.
• Hidrosefali ex-vacuo: Kafa travması veya felçten dolayı ortaya çıkan beyin hasarından kaynaklanır. Bu durumlarda ventriküllerin etrafındaki beyin dokusu küçülür. Beyin-omurilik sıvısı, fazladan boşluğu doldurmak için ventriküllerde birikir. Ventriküller genişler ancak kafadaki basınç genellikle normal kalır.

Hidrosefali le ilgili sıklıkla karşılaşılabilen bir diğer terim de ventrikülomegalidir. Ventrikülomegali, bir fetüsün beyninin ventrikülleri genişlediğinde kullanılan terimdir. Hidrosefali ventrikülomegalinin nedeni olabilir ancak bu genişlemenin meydana gelmesinin başka nedenleri de vardır.

Hidrosefali Neden Olur?

Hidrosefali çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Hidrosefali doğuştan veya sonradan edinilmiş olabilir.

Fetal gelişim sırasında genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu konjenital hidrosefaliye neden olur. Konjenital; doğumda mevcut, doğuştan gelen anlamlarına gelmektedir. Konjenital hidrosefalinin en yaygın nedenleri şunlardır:

• Spina bifida ve diğer beyin ve omurilik (sinir yolu) kusurları.
• Beynin üçüncü ve dördüncü ventrikülleri arasındaki küçük geçidin daralması (akuaduktal stenoz).
• Ventriküllerde kanama gibi erken doğum komplikasyonları.
• Hamilelik sırasında fetal beyin dokusunda iltihaplanmaya neden olabilen kızamıkçık gibi enfeksiyonlar.

Edinilmiş hidrosefali ise doğumdan sonra herhangi bir noktada gelişir ve her yaştan insanı etkileyebilir. Edinilmiş hidrosefalinin en yaygın nedenleri şunlardır:

• Kafa travması.
• Felç.
• Beyin veya omurilik tümörleri.
• Menenjit veya beynin ya da omuriliğin diğer enfeksiyonları.

Ayrıca kanama veya ameliyat komplikasyonları da normal basınçlı hidrosefaliye neden olabilir. Birçok kişi bariz bir neden olmadan normal basınçlı hidrosefali geliştirebilir.

Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?

Hidrosefali belirtileri yaşa göre değişir ve hastalığın ne kadar ilerlediğine de bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bu durum ayrıca, bir kişinin beyin-omurilik sıvısı birikimini ne kadar iyi tolere ettiğine göre de değişir.

Bebeklerde semptomlar aşağıdakiler gibidir:

• Alışılmadık derecede büyük kafa.
• Bebeğin başının üstünde (bıngıldak) şişkin yumuşak nokta.
• Bebeğin gözlerinin aşağı doğru bakması (batan güneş bakışı).
• Kusma.
• Uykululuk hali.

Daha büyük çocuklarda belirtiler aşağıdakiler gibidir:

• Baş ağrısı.
• Mide bulantısı ve kusma.
• Görme sorunları.
• Gelişimsel gecikmeler

Yetişkinlerde semptomlar aşağıdakiler gibidir:

• Baş ağrısı.
• Mide bulantısı ve kusma.
• Görme sorunları.
• Kendini yorgun hissetme.
• Denge ve koordinasyon ile ilgili sorunlar.
• Kısa süreli hafıza kaybı.

Yaşlı yetişkinlerde semptomlar aşağıdakiler gibidir:

• Yürüme sorunları (yürüme bozuklukları).
• Hafif demans.
• Unutkanlık.
• Mesane kontrolünün kaybı.

Hidrosefali Nasıl Teşhis Edilir?

Hidrosefali nörolojik bir değerlendirme ile teşhis edilir. Doktor; ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi beyin görüntüleme teknikleri kullanabilir.

Yetişkinlerde genellikle durumu teşhis etmek için başka testler de yapılır. Bu testler aşağıdakiler gibidir:

• Lomber ponksiyon.
• Basıncı ölçmek için beyne yerleştirilmiş küçük bir basınç monitörü kullanan kafa içi basınç izleme (ICP).
• Gözün arkasındaki optik siniri görüntülemek için özel bir cihaz kullanan fundoskopik (göz dibi) muayene.

Hidrosefali Kendi Kendine Geçebilir mi?

Hidrosefali kendi kendine düzelmez ve tedavi edilmezse ölümcül olabilir. Erken teşhis ve başarılı tedavi, iyi bir iyileşme şansını artırır.

Hidrosefalinin Tedavisi Var mıdır?

Hidrosefali tedavi edilebilirdir. Şu anda hidrosefaliyi önlemenin veya tamamen ortadan kaldırmanın bir yolu olmasa da bu durum ameliyatla tedavi edilebilir.

Hidrosefali Nasıl Tedavi Edilir?

Günümüzde hidrosefaliyi tedavi etmenin tek yolu beyin ameliyatıdır. Hidrosefali tedavisinde kullanılan iki tür beyin ameliyatı vardır:

• Şant: Hidrosefali için en yaygın tedavi türü, şant adı verilen tıbbi bir cihazın cerrahi olarak yerleştirilmesidir. Şant, beyne yerleştirilen esnek bir tüptür. Fazla beyin-omurilik sıvısını vücudun emilebileceği başka bir bölgeye boşaltır.
• Endoskopik üçüncü ventrikülostomi (ETV): Bu ameliyatla üçüncü ventrikülün tabanında küçük bir delik açılır. Bu, beyin-omurilik sıvısının normalde olduğu gibi beynin içinde ve çevresinde akması için bir yol oluşturur. Bu işlem genellikle 2 yaş üzeri çocuklarda uygulanmaktadır.

Hidrosefali Tedavisinin Komplikasyonları Nelerdir?

Pek çok insan on yıllarca komplikasyonsuz yaşar ancak bu durum hızla değişebilir. Şantları olan kişiler düzenli tıbbi kontroller yaptırmalıdır. Şantlar kırılabilir, başarısız olabilir veya enfekte olabilir. Böyle bir durum oluştuğunda başka bir beyin ameliyatı gerekir. Bir endoskopik üçüncü ventrikülostomi her an kapanabilir ve bu kişiyi tehlikeye atabilir.

Bir şant arızası veya üçüncü ventrikülün kapanması ile ilgili belirtiler gelişirse, hızlıca bir doktordan yardım alınması gerekir. Bu belirtiler aşağıdakiler gibi hidrosefalinin belirtileri ile benzer olabilir:

• Baş ağrısı.
• Görme sorunları.
• Mide bulantısı ya da kusma.
• Kendini yorgun hissetme.

Ya da aşağıdakiler gibi yeni belirtiler görülebilir:

• Boyun veya omuz kaslarının ağrıması.
• Nöbetler.
• Şant alanı boyunca kızarıklık veya hassasiyet.
• Ateş.

Hidrosefalide Hastalığın Seyri Nasıldır?

Ameliyat ve takip ile hidrosefalisi olan birçok kişi normal bir yaşam sürmeye devam edebilir. Bununla birlikte ameliyattan kaynaklanan komplikasyonlar kişiden kişiye büyük ölçüde değişebilir. Kişinin ihtiyacı olan bakımı almak için doktoruyla birlikte çalışması önemlidir.

Hidrosefali, çocuklarda hem bilişsel hem de fiziksel gelişim için büyük bir risk oluşturur. Hidrosefalisi olan çocukların ebeveynleri, olumlu bir sonuç elde etmek için mutlaka bir doktorla iletişime geçmelidir.

Hidrosefali teşhisini duymak korkutucu olabilir ancak kişinin yalnız olmadığı hatırlaması önemlidir. Doktorlar hem hastayı hem de ailesini desteklemek için ihtiyaç duyulan araçları ve kaynakları onlara sağlayabilir. İyi bilgilendirilerek ve uygun şekilde planlanarak, hidrosefalisi olan kişi normal, mutlu bir hayat yaşayabilir ve hayallerini gerçekleştirebilir.