Panik Atak ve Panik Bozukluk Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Panik Atak ve Panik Bozukluk Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı makalemizde konuya dair detayları inceleyeceğiz. Panik atak; kalp çarpıntısı, hızlı nefes alma ve terleme gibi fiziksel semptomlara neden olan ani, yoğun korku duygularıdır. Panik atak yaşayan bazı kişilerde bir tür anksiyete bozukluğu olan panik bozukluk gelişir. Terapi ve ilaçlar panik atakları ve panik bozukluğu tedavi edebilir.

Panik Atak Nedir?

Panik atak, sıradan, tehdit edici olmayan durumlara yanıt olarak ani, geçici korku duygularına ve güçlü fiziksel tepkilere neden olur. Panik atak geçirirken kişi çok terleyebilir, nefes almakta zorlanabilir ve kalbinin hızla çarptığını hissedebilir. Panik atak sırasında kalp krizi geçiriyormuş gibi hissetmek de yaygındır.

Panik ataklar panik bozukluğun ana özelliğidir ancak bunlar aşağıdakiler gibi başka durumlarla birlikte de ortaya çıkabilir:

• Anksiyete bozuklukları.
• Duygudurum bozuklukları.
• Fobiler.
• Psikotik bozukluklar.
• Madde kullanım bozuklukları.
• Travma ve stresle ilişkili bozukluklar.
• Belirli tıbbi durumlar.

Panik ataklar tek başlarına tehlikeli veya sağlık için zararlı olmamakla birlikte, sık ataklar yaşam kalitesinin düşmesine ve başka sorunlara yol açabilir.

Panik Atak ile Anksiyete Atağı Arasındaki Fark Nedir?

Temel fark, belirli stres faktörlerinin genellikle anksiyete ataklarını tetiklemesi ve bunların yavaş yavaş birikebilmesidir. Buna karşılık, panik ataklar tipik olarak beklenmedik bir şekilde ve aniden ortaya çıkar. Anksiyete genellikle kalp çarpıntısı veya mide düğümlenmesi gibi fiziksel semptomlara neden olur ancak bu semptomlar genellikle daha az yoğundur ve çok yoğun ancak kısa semptomları olan bir panik ataktan daha uzun sürerler.

Panik Bozukluk Nedir?

Panik bozukluk, birden fazla beklenmedik panik atak içeren bir anksiyete bozukluğudur. Panik bozukluğun temel bir özelliği, atakların genellikle uyarı olmaksızın gerçekleşmesi ve başka bir ruh sağlığı veya fiziksel durumdan kaynaklanmamasıdır. Ataklar için genellikle belirli bir tetikleyici yoktur. Panik atak geçiren herkes panik bozukluk geliştirmez.

Panik Ataklar Ne Kadar Yaygındır?

Panik ataklar yaygındır. Her yıl Amerika Birleşik Devletleri'ndeki insanların %11'i panik atak geçirmektedir. ABD'deki insanların yaklaşık %2 ila %3'ünde panik bozukluğu vardır. Kadınlarda panik bozukluk görülme olasılığı, erkeklere göre iki kat daha fazladır.

Panik Atağın Belirtileri Nelerdir?

Panik atak aniden ortaya çıkar. Belirtiler genellikle başladıktan sonra 10 dakika içinde zirveye ulaşır ve kısa süre sonra kaybolur.

Panik atağın fiziksel belirtileri şunları içerir:

• Göğüs ağrısı.
• Kalp çarpıntısı.
• Hiperventilasyon gibi nefes alma zorluğu.
• Titreme veya sarsılma.
• Üşüme.
• Mide bulantısı.
• Terleme.
• El veya ayak parmaklarınızda karıncalanma veya uyuşma.

Panik atak sırasında aşağıdaki gibi şeyler hissedilebilir:

• Yoğun dehşet.
• Boğulma veya boğulma hissi.
• Kontrolü kaybetme korkusu.
• Ölecekmiş hissi.
• Derealizasyon (gerçek dışılık hissi) veya depersonalizasyon (kendinizden kopmuş hissetme).

Panik ataklar çok rahatsız edicidir ve korkutucu olabilir. Kişi panik atak belirtileri yaşıyorsa, bir sağlık uzmanına görünmesi önemlidir. Uzman bir doktor kişiye resmi bir teşhis koyabilir ve altta yatan başka bir fiziksel neden olmadığından emin olabilir.

Panik Atak Ne Kadar Sürebilir?

Panik ataklar genellikle 5 ila 20 dakika sürer. Ancak bazı insanlar bir saate kadar süren ataklar bildirmiştir.

Panik Atağa Ne Sebep Olur?

Uzmanlar bazı insanların neden panik atak geçirdiğini veya panik bozukluk geliştirdiğini tam olarak bilmemektedir. Beyin ve sinir sistemi korku ve endişenin nasıl algılandığı ve bunlarla nasıl başa çıkıldığı konusunda kilit rol oynar. Araştırmacılar, beynin korku ve diğer duyguları işleyen bölümü olan amigdaladaki işlev bozukluğunun bu durumların kökeninde olabileceğini düşünmektedir. Ayrıca gama-aminobütirik asit (GABA), kortizol ve serotonindeki kimyasal dengesizliklerin de büyük bir rol oynayabileceğine inanılmaktadır.

Panik bozukluğuna sahip olma riski aşağıdaki durumlarda artar:

• Aile geçmişi: Panik bozukluk da dahil olmak üzere anksiyete bozuklukları genellikle ailede görülür. Birinci derece akrabalardan birinde (biyolojik kardeşler, çocuklar veya ebeveynler) bu durum varsa panik bozukluk geliştirme riski %40 artar.
• Ruh sağlığı sorunları: Anksiyete bozuklukları, depresyon veya diğer zihinsel sağlık sorunları olan kişiler panik ataklara daha yatkındır.
• Olumsuz çocukluk deneyimleri: Olumsuz çocukluk deneyimleri 1 ila 17 yaşları arasında meydana gelen olumsuz deneyimlerdir. Bu deneyimler genellikle travmatik olaylardır. Olumsuz çocukluk deneyimleri panik atak ve panik bozukluk gelişimine katkıda bulunabilir.

Panik Atakları Ne Tetikler?

Panik atak için genellikle belirli bir tetikleyici yoktur ancak bir fobisi olan kişiler panik atağa yol açan fobiyle ilgili tetikleyiciler yaşayabilir. Örneğin, tripanofobisi (yoğun iğne korkusu) olan bir kişi, tıbbi bir test için kan aldırması gerektiğinde panik atak yaşayabilir. Bazı insanlar için panik atak geçirme korkusu genellikle bir panik atağı tetiklemek için yeterlidir. Panik bozukluk kriterlerinden birinin panik atakların bilinen bir tetikleyicisinin olmaması olduğunu unutmamak önemlidir.

Panik Atak Nasıl Teşhis Edilir?

Doktor kişiye belirtileri ve tıbbi geçmişi hakkında sorular soracaktır. Kalp hastalığı, tiroit hastalığı ve solunum (nefes alma) sorunları gibi panik atakla benzer semptomlara neden olan tıbbi durumları elemek için testler yapılabilir. Altta yatan fiziksel bir neden yoksa, doktor belirtilere ve risk faktörlerine göre bir tanı koyabilir.

Panik Bozukluk Nasıl Teşhis Edilir?

Ruh sağlığı uzmanları, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'ndaki (DSM-5) kriterlere dayanarak panik bozukluğu teşhisi koyabilir. Uzmanlar; tekrarlayan, beklenmedik panik atakların yanı sıra bir ay veya daha uzun süredir aşağıdakiler yaşanıyorsa da panik bozukluk tanısı koyabilir:

• Sürekli olarak daha fazla panik atak geçirmek veya bunların sonuçları hakkında endişelenmek.
• Bir atağı tetikleyebileceği düşünülen durumlardan kaçınmak için davranışları değiştirmek.

Ayrıca, ataklar bir maddenin veya genel tıbbi durumun doğrudan etkilerine bağlı olamaz ve bir fobi veya travma sonrası stres bozukluğu gibi başka bir ruh sağlığı durumu tarafından daha iyi açıklanamazlar.

Panik Atak ve Panik Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?

Psikoterapi, ilaçlar veya her ikisinin bir kombinasyonu, panik atak ve panik bozukluk tedavisinde çok etkilidir. Tedaviye ne kadar süre ihtiyaç duyulacağı, durumun ciddiyetine ve tedaviye ne kadar iyi yanıt verildiğine bağlıdır.

Psikoterapi

Psikoterapi (konuşma terapisi), bir kişinin sağlıksız duygu, düşünce ve davranışlarını tanımlamasına ve değiştirmesine yardımcı olmayı amaçlayan çeşitli tedavi teknikleri için kullanılan bir terimdir.

Panik atak ve panik bozukluğa yardımcı olabilecek belirli psikoterapi türleri şunlardır:

• Bilişsel davranışçı terapi: Bu terapi türünde, düşünceler ve duygular lisanslı bir danışman veya psikolog gibi bir ruh sağlığı uzmanıyla tartışılır. Bu uzman panik atak tetikleyicilerini belirlemeye yardımcı olur, böylece kişi düşüncelerini, davranışlarını ve tepkilerini değiştirebilir. Tetikleyicilere farklı tepki vermeye başlandığında, ataklar azalabilir ve nihayetinde durabilir.
• Maruz bırakma terapisi: Bu, panik atağı tetikleyen her neyse, hayalde ve/veya gerçekte kişiyi buna yavaş yavaş ve tekrar tekrar maruz bırakmayı içerir. Zamanla, bu durumlar endişe ve paniğe neden olmak yerine kişi bu durumla rahat olmayı öğrenir. Süreç boyunca kaygıyı yönetmek için nefes egzersizleri gibi rahatlama tekniklerini de öğrenilir.

İlaç Tedavileri

Panik atak ve panik bozukluk tedavisine yardımcı olabilecek ilaçlar şunlardır:

• Antidepresanlar: Bazı antidepresan ilaçlar panik atakların daha az sıklıkta veya daha az şiddetli olmasını sağlayabilir. Sağlık hizmeti sağlayıcıları serotonin seçici geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) veya serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'lar) reçete edebilir. SSRI'lar fluoksetin ve paroksetini içerir. SNRI'lar duloksetin ve venlafaksin içerir.
• Anti-anksiyete ilaçları: Doktorlar panik atakları tedavi etmek ve önlemek için en yaygın olarak benzodiazepinleri reçete eder. Bunlar anksiyete konusunda yardımcı olurlar ancak bağımlılık potansiyeline sahiptirler, bu nedenle dikkatli kullanmak önemlidir. Bu ilaçlar arasında alprazolam ve lorazepam bulunur.

Panik Ataklar Nasıl Önlenebilir?

Doktor, panik ataklara neden olan tetikleyicileri belirlemeye yardımcı olabilir. Psikoterapi sırasında, tetikleyici olayları yönetmek ve bir atağı önlemek için stratejiler öğrenilir. Panik atak geçirme riskini azaltmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• Kafein, alkol ve sigaradan kaçınmak. Bunlar panik atakları daha da kötüleştirebilir.
• Stresi yönetmeye, gerginliği azaltmaya ve ruh halini iyileştirmeye yardımcı olması için düzenli olarak egzersiz yapmak.
• Sağlıklı beslenmek.
• Stresi sağlıklı yollarla yönetmek.
• Bitkisel takviyeler veya reçetesiz satılan ilaçlar almadan önce doktora danışmak. Bazı maddeler anksiyeteyi artırabilir.

Panik Atak ve Panik Bozukluğun Seyri Nasıldır?

Tedavi ile panik atak geçiren veya panik bozukluğu olan çoğu kişi iyileşir.

Tedavi edilmezse, panik bozukluğu olan kişilerde intihar düşüncesi riski daha yüksektir. Ayrıca sosyal işlevselliğin bozulması nedeniyle yaşam kalitesi de düşebilir.

Panik Atak Nasıl Durdurulabilir?

Panik atak başladıktan hemen sonra onu durdurmanın bir yolu olmasa da atak geçene kadar belirtileri yönetmek için atılabilecek adımlar vardır:

• Derin nefes alma pratiği: Hiperventilasyon, korkuyu artırabilen bir panik atak belirtisidir. Derin nefes almak atak sırasında panik belirtilerini azaltabilir. Burundan olabildiğince yavaş, derin ve nazik bir şekilde nefes alınmalı ve ağızdan yavaşça nefes verilmelidir. Gözler kapatılmalı ve nefese odaklanılmalıdır.
• Panik atak geçirdiğini kabul etmek: Panik atak geçirdiğini ve tehlikeli bir sağlık sorunu yaşamadığını bilmek, yaşanılan korkuyu yönetmeye yardımcı olabilir. Kişi kendine atağın geçici olduğunu ve geçeceğini hatırlatmalıdır.
• Kasları gevşetmek: Anksiyete atakları kasları germeye neden olabilir. Gerginliği azaltmak ve o anda kalmak için her seferinde bir kas grubunu gevşetmeye odaklanılmalıdır.
• Farkındalık pratiği yapmak: Panik atak kişiyi gerçeklikten veya vücudundan koparmış gibi hissettirebilir. Düşünceleri merkeze almak ve kendini topraklamak için farkındalık pratiği yapılmalı ve şimdiki zamana odaklanılmalıdır.

Kişi sık panik atak geçiriyorsa ilaç ve psikoterapi gibi bir tıbbi tedavi alınması önemlidir.

Panik Atak Geçiren Birine Nasıl Yardımcı Olunabilir?

Tanıdığınız biri panik atak geçiriyorsa, ona yardımcı olmak için aşağıdakileri yapabilirsiniz:

• Yanlarında kalın ve sakin olun.
• Neye ihtiyaçları olduğunu sorun.
• Onlarla kısa, basit cümlelerle konuşun.
• Şu ana odaklanmalarına yardımcı olun.
• Her nefes alış ve verişte yavaşça beşe kadar sayarak derin nefes alma alıştırması yapmalarına yardımcı olun.
• Güvende olduklarına ve atağın geçici olduğuna dair nazikçe ve kendinden emin bir şekilde güvence verin.

Ne Zaman Bir Doktoru Ziyaret Etmek Gerekir?

Bazı panik atakların kalp krizi gibi fiziksel bir soruna benzeyen belirtileri vardır. Kişide göğüs ağrısı varsa, nefes almakta zorlanıyorsa veya bilincini kaybediyorsa acil tıbbi yardım alınmalıdır.

Kişi panik atak geçiriyorsa ve aşağıdakileri yaşıyorsa derhal bir sağlık uzmanı ile iletişime geçilmelidir:

• Günlük yaşamı engelleyen kronik (uzun süreli) anksiyete.
• Konsantrasyon güçlüğü.
• Aşırı sinirlilik.
• Evden çıkma korkusu (agorafobi).
• Panik atak semptomlarının 15 dakikadan uzun sürmesi.
• Uyku sorunları.

Panik ataklar son derece rahatsız edici olabilir. Fiziksel olarak zararlı olmasalar da ruh sağlığına zarar verebilir ve sevilen şeyleri yapmaya engel olabilirler. Kişi, sağlık uzmanına panik atak geçirdiğini söylemekten çekinmemelidir. Sağlık uzmanı, atakları tetikleyen korku ve endişelerin üstesinden gelmeye yardımcı olabilir. Atakların tedavisi için psikoterapi ve ilaç gibi tedaviler önerilebilir.