Çfarë është Çrregullimi Shizoafektiv? Cilat janë Simptomat? Si Trajtohet?

Në artikullin tonë me titull Çfarë është Çrregullimi Shizoafektiv? Cilat janë Simptomat? Si Trajtohet?, do të shqyrtojmë detajet lidhur me këtë çështje. Çrregullimi shizoafektiv është një gjendje e shëndetit mendor që shfaq simptoma të shizofrenisë dhe çrregullimeve të humorit. Personat me çrregullim shizoafektiv mund të përjetojnë depresion, mani dhe psikozë. Trajtimi zakonisht përfshin terapi dhe medikamente. Ky kombinim mund të përmirësojë simptomat dhe cilësinë e jetës.

Çfarë është Çrregullimi Shizoafektiv?

Çrregullimi shizoafektiv është një gjendje e shëndetit mendor që përfshin simptoma të shizofrenisë dhe të çrregullimeve të humorit. Shizofrenia ndikon në mënyrën e të menduarit, lëvizjes, perceptimit të realitetit dhe shprehjes së emocioneve. Çrregullimet e humorit ndryshojnë ndjenjat, nivelin e energjisë dhe sjelljet. Nuk ka një kurë për çrregullimin shizoafektiv, por trajtimi mund të ndihmojë në menaxhimin e simptomave dhe përmirësimin e cilësisë së jetës.

Çfarë Llojesh të Çrregullimit Shizoafektiv Ekzistojnë?

Ekzistojnë dy lloje të çrregullimit shizoafektiv, të cilat bazohen në simptomat e çrregullimit të humorit:

• Tipi bipolar: Përjetohen disa ditë me ngritje të tepërt (mani) dhe rënie të theksuara (depresion). Një periudhë energjie të lartë me nervozizëm pasuar nga një periudhë energjie të ulët dhe trishtimi.
• Tipi depresiv: Përjetohen vetëm rënie (depresion). Humor i ulët dhe vështirësi në përmbushjen e rutinës së përditshme. Ndjenja dëshpërimi.

Sa i Shpeshtë Është Çrregullimi Shizoafektiv?

Çrregullimi shizoafektiv është i rrallë. Një studim në Finlandë vlerëson se rreth 3 nga çdo 1000 persona (0.3%) do të zhvillojnë këtë çrregullim gjatë jetës së tyre. Është e vështirë të dihet numri i saktë i të prekurve pasi diagnoza është e komplikuar. Simptomat përputhen me ato të çrregullimeve të tjera mendore dhe diagnostikimi i gabuar është i mundur, por më pak i zakonshëm.

Cilat janë Simptomat e Çrregullimit Shizoafektiv?

Simptomat e çrregullimit shizoafektiv ndahen në dy kategori:

• Psikozë (e ngjashme me shizofreninë): Simptoma që ndikojnë në perceptimin e realitetit, mendimet dhe sjelljet.
• Çrregullim i humorit (i ngjashëm me depresionin e madh ose çrregullimin bipolar): Simptoma që ndikojnë në ndjenjat dhe mënyrën si ndihet personi.

Këto simptoma ndryshojnë nga personi në person dhe mund të jenë nga të lehta deri në të rënda. Zakonisht shfaqen në fund të adoleshencës ose në fillim të moshës së rritur. Rrallë fillojnë në fëmijëri ose tek të rritur mbi 50 vjeç.

Simptomat e zakonshme psikozës përfshijnë:

• Halucinacione.
• Deluzione.
• Mendime dhe të folura të çrregullta.
• Sjellje jo normale ose të papritura.
• Pak ose aspak shprehje emocionale ose ndjenjë kënaqësie.

Simptomat e zakonshme të çrregullimeve të humorit përfshijnë:

• Mani: Disa ditë me mendime që garojnë me njëra-tjetrën, dëshirë për të marrë pjesë në sjellje të pasigurta, agitacion, biseda e tepruar, ndjenja se je në kulmin e botës, vështirësi për t’u përqendruar dhe nevojë e pakët për gjumë, duke u ndjerë shumë energjik.
• Depresion: Një periudhë trishtimi që mund të shoqërohet me ndjenja të pavlefshmërisë, lodhje, nervozizëm, pagjumësi ose gjumë të tepërt, energji të ulët, vështirësi për të gëzuar gjërat që më parë sillnin kënaqësi dhe probleme me përqendrimin.

Simptomat që ndikojnë në humor mund të çojnë në mendime vetëvrasëse. Nëse ndodh diçka e tillë, duhet kërkuar ndihmë urgjente.

Çfarë Shkakton Çrregullimin Shizoafektiv?

Shkaku i saktë i çrregullimit shizoafektiv nuk është i njohur. Studiuesit besojnë se faktorë të ndryshëm mund të kontribuojnë në diagnozë, duke përfshirë:

• Gjenetika: Ndryshime gjenetike (variacione) ndërmjet disa gjeneve mund të rrisin rrezikun për zhvillimin e çrregullimit shizoafektiv. Gjenet përgjegjëse nuk janë përcaktuar plotësisht, por studimet për të kuptuar ndikimin e gjenetikës vazhdojnë.
• Kimikatet e trurit: Njerëzit kanë neurotransmetues si dopamina, norepinefrina dhe serotonina që ndihmojnë qelizat nervore në komunikim. Anomali në këto kimikate mund të ndikojnë në mënyrën se si qelizat komunikojnë dhe të shkaktojnë simptoma.
• Struktura e trurit: Anomali në madhësinë dhe strukturën e disa pjesëve të trurit, si hipokampusi, talamusi dhe substanca e bardhë, mund të kontribuojnë në simptoma.

Cilat janë Faktorët e Rrezikut për Çrregullimin Shizoafektiv?

Çdokush mund të zhvillojë çrregullimin shizoafektiv.

Rreziku është më i lartë nëse:

• Jeni femër.
• Keni një të afërm biologjik të shkallës së parë me këtë çrregullim (prind ose vëlla/sore).
• Keni një të afërm biologjik me një problem tjetër të shëndetit mendor.

Gjithashtu, simptomat e çrregullimit shizoafektiv mund të shkaktohen më lehtë nëse:

• Përjetoni stres të tepërt ose trauma emocionale.
• Përdorni pa recetë ilaçe, substanca apo droga.

Cilat janë Komplikacionet e Çrregullimit Shizoafektiv?

Komplikacionet e çrregullimit shizoafektiv mund të jenë kërcënuese për jetën dhe përfshijnë:

• Vënien në rrezik të vetes ose në situata të rrezikshme.
• Vetëvrasjen.
• Çrregullimin e përdorimit të substancave.
• Gjendje të tjera të shëndetit mendor si ankthi ose depresioni.

Gjithashtu, personat me çrregullim shizoafektiv mund të kenë vështirësi me:

• Përmbushjen e rutinës së përditshme.
• Mbajtjen e higjienës së duhur.
• Përmbushjen e pritshmërive sociale, profesionale, akademike ose financiare.

Si Diagnozohet Çrregullimi Shizoafektiv?

Diagnoza e çrregullimit shizoafektiv është e vështirë sepse simptomat ngjajnë shumë me çrregullime të tjera mendore. Hapi i parë për diagnozën është biseda. Ata që kanë shqetësime për një mik ose të afërm me simptoma të shizofrenisë dhe çrregullimit të humorit duhet së pari të flasin me personin në fjalë. Ndonjëherë, personat me probleme mendore mund të mos kërkojnë ndihmë vetë ose nuk e dinë që kanë nevojë për të. Kujdesi duhet të jetë i qetë dhe mbështetës. Të rrethohen me njerëz që i njohin dhe u besojnë do t’i ndihmojë të marrin kujdesin që u nevojitet. Një profesionist i shëndetit mendor, si psikolog apo psikiatër, i specializuar në çrregullime mendore, do të bëjë diagnozën e çrregullimit shizoafektiv.

A ekziston testi për çrregullimin shizoafektiv?

Nuk ka asnjë test laboratorik specifik për të diagnostikuar çrregullimin shizoafektiv. Fillimisht vizitohet një qendër shëndetësore primare, ku mjeku mund të rekomandojë vizitë tek një specialist i shëndetit mendor për të përjashtuar gjendje të tjera mjekësore me simptoma të ngjashme.

Si diagnostikon psikiatri ose psikologu çrregullimin shizoafektiv?

Specialistët e shëndetit mendor përdorin intervista dhe mjetet e vlerësimit të dizajnuara posaçërisht për diagnozën e çrregullimeve mendore. Ata dëgjojnë personin teksa shpjegon simptomat, vëzhgojnë mënyrën e të folurit dhe sjelljet. Pastaj krahasojnë simptomat me kriteret e përcaktuara në Manualin Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore, Botimi i Pestë (DSM-5), që është libri referues i Shoqatës Amerikane të Psikiatrisë.

Kriteret e DSM-5 për çrregullimin shizoafektiv përfshijnë:

• Një periudhë e pandërprerë e simptomave të shëndetit mendor që përfshin simptoma të ndikimit në humor (mani ose depresion) dhe simptoma të shizofrenisë (si deluzione, halucinacione, të folur të çrregullt dhe sjellje të pazakonta).
• Halucinacione dhe deluzione të pranishme për të paktën dy javë pa simptoma të humorit.
• Simptoma të humorit që janë të pranishme për shumicën e kohës gjatë periudhës së simptomave.
• Nuk ka prova të përdorimit të substancave apo ilaçeve që të shkaktojnë simptomat.

Si trajtohet çrregullimi shizoafektiv?

Trajtimi përfshin kombinim të:

• Ilaçeve.
• Psikoterapisë.

Çfarë ilaçesh përdoren për çrregullimin shizoafektiv?

Mjeku zgjedh ilaçet në bazë të tipit të çrregullimit që ka personi. Tre grupet kryesore janë:

• Antipsikotikët: Trajtojnë simptomat e ngjashme me shizofreninë, si deluzione dhe halucinacione.
• Stabilizuesit e humorit: Trajtojnë dhe parandalojnë maninë; për shembull, litiumi dhe valproati.
• Antidepresantët: Trajtojnë dhe parandalojnë depresionin; për shembull, fluoksetina dhe sertralina.

Mjeku mund të përshkruajë edhe kombinime të ilaçeve për të trajtuar më mirë gjendjen.

Si ndihmon psikoterapia?

Psikoterapia është terapi bisedash me një specialist të shëndetit mendor dhe synon:

• Informimin mbi gjendjen.
• Vendosjen e qëllimeve personale.
• Menaxhimin e sfidave të përditshme.

Trajtimi familjar ndihmon familjet të mësojnë si të mbështesin dhe përmirësojnë shëndetin mendor të të afërmit.

Si ndihmon trajnimi i aftësive?

Është një lloj këshillimi që ndihmon në përkujdesjen personale, duke u fokusuar në:

• Menaxhimin financiar dhe shtëpiak.
• Kujdesin dhe higjienën.
• Aftësitë sociale.
• Përgjegjësitë në punë ose shkollë.

Shumë njerëz e konsiderojnë këtë një pjesë të rëndësishme të trajtimit.

A kërkon trajtimi shtrimin në spital?

Jo gjithmonë. Shumë pacientë marrin trajtim ambulant gjatë ditës dhe kthehen në shtëpi në mbrëmje. Nëse ka simptoma serioze që rrezikojnë personin ose të tjerët, mund të kërkohet shtrim spitalor për stabilizim.

Sa kohë duhet për përmirësim pas trajtimit?

Me vazhdimin e ilaçeve dhe psikoterapisë, simptomat mund të përmirësohen gradualisht. Ky proces mund të zgjasë nga disa muaj deri në vite. Jo të gjithë pacientët arrijnë remision të plotë, dhe shpesh ilaçet vazhdojnë të merren edhe pas përmirësimit.

A mund të parandalohet çrregullimi shizoafektiv?

Nuk ka mënyrë të njohur për parandalimin e plotë. Megjithatë, reduktimi i stresit dhe vazhdimi i trajtimit sipas udhëzimeve mund të ndihmojë në parandalimin e përkeqësimit.

Si është zhvillimi i sëmundjes?

Çrregullimi nuk kurohet plotësisht, dhe përvoja ndryshon nga personi në person. Trajtimi i hershëm dhe i shpeshtë mund të sjellë rezultate më të mira dhe të reduktojë rikthimet. Gjendja mund të ndikojë në shumë aspekte të jetës, duke përfshirë punën, shkollën dhe marrëdhëniet sociale. Trajtimi synon të ndihmojë personin të rikthehet në një jetë më të qëndrueshme.

Si mund të ndihmohet një person me çrregullim shizoafektiv?

Nëse vërehen simptoma te vetja ose një të afërm, hapi i parë është të kontaktohet një profesionist shëndetësor. Diagnoza dhe trajtimi i hershëm mund të përmirësojnë shumë cilësinë e jetës. Është e rëndësishme të ndiqen këto udhëzime:

• Të marrë pjesë në seancat e terapisë.
• Të qëndrojë në kontakt me mjekun.
• Të marrë ilaçet siç është përshkruar.
• Të trajtojë kushte të tjera shëndetësore siç është përdorimi i substancave.

Kur duhet të shkohet në urgjencë?

Në rast se personi ose i afërmi është në rrezik për t’i bërë dëm vetes apo të tjerëve, duhet kërkuar ndihmë urgjente menjëherë, duke shkuar në urgjencë ose duke kontaktuar numrin e emergjencës 112.

Çfarë pyetjesh duhet t’i bëj mjekut?

Nëse ka dyshime për çrregullim shizoafektiv, mund të pyeten:

• Cilat ilaçe më rekomandoni?
• Cilët janë efektet anësore të tyre?
• Çfarë lloj terapie më këshilloni?
• A do të kalojë kjo gjendje ndonjëherë?
• Sa do të zgjasë trajtimi?