Çfarë është diarrea? Pse ndodh? Si trajtohet?

Çfarë është diarrea? Pse ndodh? Si trajtohet?Në artikullin tonë me titull “Çfarë është diarrea? Pse ndodh? Si trajtohet?”, do të shqyrtojmë detajet e këtij problemi.
Diarrea do të thotë të kesh jashtëqitje të butë dhe të ujshme gjatë lëvizjes së zorrëve. Është e zakonshme si tek fëmijët ashtu edhe tek të rriturit dhe zakonisht kalon vetvetiu brenda disa ditësh.Nëse nuk përmirësohet ose nëse shfaqen simptoma të tjera si temperaturë apo jashtëqitje me gjak, duhet të kërkohet ndihmë në një institucion shëndetësor për të marrë trajtimin (dhe lehtësimin) e nevojshëm.

Çfarë është diarrea?

Diarrea do të thotë jashtëqitje e butë ose e ujshme (kaka). Është aq e zakonshme, sa që shumica e njerëzve ndihen të shqetësuar vetëm kur e dëgjojnë këtë fjalë. Kur një person ka diarre, mosdija për shkakun ose kohëzgjatjen e saj mund të shkaktojë stres.

Lajmi i mirë është se diarrea zakonisht është e lehtë (vetëm disa herë në ditë nevojë për të shkuar në tualet) dhe kalon brenda disa ditësh. Megjithatë, ndonjëherë diarrea mund të jetë shenjë e një gjendjeje serioze. Mund të shkaktojë humbje të madhe të lëngjeve (dehidrim) ose të pengojë marrjen e mjaftueshme të ushqyesve. Është e rëndësishme të dihet se çfarë duhet pasur parasysh, në mënyrë që të kuptohet se kur duhet të konsultoheni me një profesionist shëndetësor dhe sa kohë mund të pritet.

Cilat janë llojet e diarresë?

Diarrea merr emra të ndryshëm në varësi të kohëzgjatjes së saj:

• Diarre akute: Diarre akute është jashtëqitje e butë dhe e ujshme që zgjat një deri në dy ditë. Është lloji më i zakonshëm dhe zakonisht kalon pa trajtim.
• Diarre e vazhdueshme: Kjo lloj diarree zgjat rreth dy deri në katër javë.
• Diarre kronike: Diarrea kronike zgjat më shumë se katër javë ose kthehet rregullisht për një periudhë të gjatë. Një diarre që zgjat kaq shumë mund të jetë shenjë e një gjendjeje më serioze që kërkon vizitë te mjeku.

Sa e zakonshme është diarrea?

Diarrea është jashtëzakonisht e zakonshme dhe ndikon tek njerëzit e të gjitha moshave. Shumica e të rriturve përjetojnë diarre akute një herë në vit, ndërsa fëmijët kanë tendencë ta kalojnë atë rreth dy herë në vit.

Çfarë e shkakton diarrenë?

Shkaku kryesor i diarresë është një virus që infekton zorrët (gastroenteriti). Disa njerëz e quajnë këtë “ftohje e barkut”. Megjithatë, diarrea mund të ketë shumë shkaqe të ndryshme.

• Infeksionet: Patogjenët (viruset, bakteret dhe parazitët) mund të shkaktojnë infeksione që çojnë në diarre. Tek të rriturit, shkaku më i zakonshëm i diarresë është norovirusi, i cili shkakton gastroenterit. Tek fëmijët, shkaku më i zakonshëm i diarresë akute është rotavirusi.
• Helmimi nga ushqimi: Toksina dhe patogjenë të dëmshëm mund të futen në trup përmes ushqimeve ose pijeve të kontaminuara. Pasi këto toksina ose mikrobe hyjnë në zorrë, mund të shkaktojnë diarre. “Diarrea e udhëtarit” ndodh kur një person udhëton në një vend me higjienë të dobët dhe merr infeksion nga bakteret.
• Barnat: Diarrea është një efekt anësor i zakonshëm i shumë ilaçeve. Për shembull, antibiotikët vrasin bakteret e dëmshme që shkaktojnë sëmundje, por në të njëjtën kohë mund të shkatërrojnë edhe bakteret e mira. Mungesa e baktereve të mira në zorrë mund të shkaktojë diarre. Diarreja gjithashtu mund të shkaktohet nga antacidët që përmbajnë magnez, si edhe nga disa ilaçe dhe trajtime për kancerin. Përdorimi i tepruar i laksativëve gjithashtu mund të shkaktojë diarre.
• Ushqime që shqetësojnë sistemin tretës: Nëse një person ka intolerancë ndaj laktozës, trupi e ka të vështirë të tresë laktozën – një sheqer që gjendet në produktet e qumështit – dhe kjo mund të shkaktojë diarre. Disa njerëz gjithashtu e kanë të vështirë të përpunojnë fruktozën, e cila gjendet në mjaltë, fruta dhe si ëmbëlsues në disa ushqime. Në sëmundjen celiake, trupi nuk është në gjendje të përpunojë glutenin – një proteinë që gjendet në grurë – dhe kjo mund të çojë në diarre.
• Sëmundje që prekin zorrët: Diarrea është një simptomë e zakonshme e gjendjeve që shkaktojnë irritim dhe inflamacion në zorrë. Sëmundja e Crohn-it, koliti ulçerativ dhe sindroma e zorrës së irrituar (IBS) mund të shkaktojnë diarre. Nëse një person ka IBS, simptomat mund të përkeqësohen nga stresi dhe ankthi.
• Procedura në zorrë: Shumë njerëz përjetojnë diarre pas operacioneve në zorrë. Sistemi tretës ka nevojë për kohë për të rifilluar funksionin normal – për të përthithur lëndët ushqyese dhe për të formuar jashtëqitje të forta nga mbetjet ushqimore.

Cilat janë simptomat e diarresë?

Simptoma kryesore e diarresë është jashtëqitja e butë ose e ujshme. Simptoma të tjera të zakonshme janë:

• Fryrje ose krampa në stomak.
• Nevoja e fortë dhe urgjente për të kryer jashtëqitjen.
• Të përziera.

Këto simptoma, veçanërisht nëse zgjasin vetëm disa ditë, zakonisht nuk kërkojnë vizitë te një institucion shëndetësor.

Cilat janë simptomat dhe shenjat e diarresë së rëndë?

Rastet e diarresë së rëndë mund të tregojnë një gjendje mjekësore serioze, si një infeksion i rëndë, që nuk do të përmirësohet pa trajtim mjekësor.

Një person me diarre duhet të kontaktojë mjekun nëse ka njërën ose më shumë nga këto:

• Temperaturë.
• Dhimbje të forta.
• Të vjella.
• Gjak ose mukus në jashtëqitje.
• Humbje peshe (kjo mund të tregojë se trupi nuk po merr mjaftueshëm ushqyes).

Nëse shfaqen shenjat e dehidratimit ose te fëmijët vërehen shenjat e mëposhtme, duhet kërkuar ndihmë nga një specialist:

• Dhimbje koke.
• Lëkurë e kuqe dhe e thatë.
• Nervozizëm dhe konfuzion.
• Të përziera dhe të vjella të rënda.
• Marramendje dhe ndjesi e çorientimit.
• Lodhje (lodhje që nuk kalon me pushim).
• Urinë me ngjyrë të errët, sasi e pakët urine ose mungesë urinimi.
• Më pak se gjashtë pelenë të lagura në ditë (tek foshnjat).
• Mungesë e pelenave të lagura ose urinës për tetë orë (tek fëmijët e vegjël).
• Mungesë e lotëve gjatë të qarit (tek foshnjat dhe fëmijët e vegjël).

Cilat janë komplikacionet e diarresë?

Dehidratimi është një nga shqetësimet më të mëdha lidhur me diarree. Kjo gjendje është veçanërisht e rrezikshme për grupet e ndjeshme si foshnjat, personat mbi 65 vjeç dhe ata me sistem imunitar të dobësuar. Nëse nuk trajtohet, dehidratimi mund të çojë në dështim të veshkave, paralizë, sulm në zemër dhe madje vdekje.

Si diagnostikohet diarrea?

Shumica e rasteve të diarresë nuk kërkojnë diagnozë apo trajtim. Në rastet më serioze, mjeku do të përpiqet të përcaktojë shkakun. Ai do t’i bëjë pacientit pyetje për historikun mjekësor personal, historikun familjar, udhëtimet e fundit dhe kontaktet me persona të sëmurë.

Disa teste që mund të kërkohen përfshijnë:

• Teste gjaku për përjashtimin e disa gjendjeve që shkaktojnë diarree.
• Teste fecesi për kontrollimin e infeksioneve bakteriale dhe parazitëve.
• Testi i frymëmarrjes me hidrogjen për të kontrolluar intolerancën ndaj laktozës apo fruktozës dhe rritjen bakteriale të zorrëve.
• Endoskopia e traktit të sipërm dhe të poshtëm tretës për të përjashtuar rritjet ose problemet strukturore që mund të shkaktojnë diarree, si ulcerat ose tumorët.

Si trajtohet diarrea?

Në shumicën e rasteve, diarrea mund të trajtohet në shtëpi. Barnat kundër diarresë që shiten pa recetë, si bizmut subsalicilati, ndihmojnë shumë njerëz të ndihen më mirë. Megjithatë, nëse diarrea nuk përmirësohet ose shfaqet me simptoma të rënda, duhet të konsultoheni me një profesionist shëndetësor.

Mjeku mund të rekomandojë trajtime si:

• Antibiotikë ose barna antiparazitare: Këto ilaçe vrasin mikrobet që shkaktojnë infeksionin.
• Barna për trajtimin e sëmundjeve kronike: Trajtimi i gjendjeve të tilla si sëmundja inflamatore e zorrëve (IBD) dhe sindroma e zorrës së irrituar (IBS) mund të ndihmojë në lehtësimin e diarresë.
• Probiotikë: Probiotikët sjellin baktere të mira në zorrë për të ndihmuar në luftimin e diarresë. Mjeku mund të rekomandojë përdorimin e tyre. Duhet gjithmonë të konsultoheni me mjekun para se të merrni probiotikë ose ndonjë suplement tjetër.

A mund të ndalet diarrea pa përdorur barna kundër diarresë?

Diarrea akute shpesh mund të trajtohet në shtëpi me disa ndryshime në stilin e jetesës:

• Pini shumë ujë dhe lëngje të pasura me elektrolite: Përfshijnë lëngje frutash të holluara pa tul, pije sportive dhe pije të gazuara pa kafeinë. Këto ndihmojnë në zëvendësimin e ujit dhe elektroliteve të humbura gjatë diarresë. Elektrolitet janë substanca që ndihmojnë në ruajtjen e balancës së lëngjeve në trup.
• Zgjidhni ushqime që forcojnë jashtëqitjen: Disa ushqime me pak fibra ndihmojnë në formimin e jashtëqitjes më të fortë. Mund të ndiqni dietën BRAT – një akronim në anglisht për: Bananet, Orizi i bardhë (Rice), Mushti i mollës (Applesauce), dhe Bukë e thekur (Toast). Gjithashtu, patatet, makaronat, mishi i ligë i viçit, peshku dhe pula ose gjeli pa lëkurë janë zgjedhje të mira. Ndryshimi i mënyrës së ushqyerjes mund të sjellë përmirësim të ndjeshëm.
• Shmangni kafeinën dhe alkoolin: Ushqimet dhe pijet me kafeinë mund të kenë efekt laksativ të lehtë dhe të përkeqësojnë diarrenë. Duhet shmangur kafeja, pijet e gazuara, çaji i zi/jeshil dhe çokollata. Alkooli gjithashtu duhet shmangur sepse mund të çojë në dehidrim.
• Shmangni ushqimet dhe pijet që shkaktojnë gazra: Për të parandaluar dhimbjet në stomak, shmangni fasulen, lakrën, lakrën Brukseli, birrën dhe pijet e gazuara. Ndonjëherë diarrea mund të shkaktojë intolerancë të përkohshme ndaj laktozës – ndaj është mirë të shmangni produktet e qumështit derisa gjendja të përmirësohet.

Si të lehtësohet shqetësimi i shkaktuar nga diarrea?

Diarrea mund të shkaktojë dhimbje, kruarje ose ndjesi djegieje në zonën e anusit. Jashtëqitja mund të jetë e dhimbshme. Dhimbja mund të lehtësohet duke u ulur në ujë të ngrohtë në vaskë ose duke bërë banjo të ulura (sitz bath). Kur pastroni zonën anale, duhet shmangur fërkimi – në vend të kësaj, zona duhet tharë me kujdes. Për të parandaluar tharjen e tepruar të anusit, mund të aplikohet vazelinë ose krem kundër hemorroideve.

Çfarë duhet bërë nëse foshnjat ose fëmijët e vegjël kanë diarre?

Në rast të diarresë së rëndë, duhet kontaktuar mjeku i fëmijës. Trajtimi i diarresë tek fëmijët është ndryshe nga ai për të rriturit. Barnat pa recetë që përdoren për të rriturit mund të jenë të rrezikshme për fëmijët.

Fëmijët gjithashtu kanë një rrezik më të lartë për dehidratim sesa të rriturit.

Mjeku do të ndihmojë për të përcaktuar mënyrën më të mirë për të shmangur dehidratimin, por disa nga opsionet përfshijnë:

• Qumështi i gjirit.
• Qumështi për foshnjat (formula).
• Për fëmijët më të rritur: pije me elektrolite (mjekët nuk e rekomandojnë këtë për foshnjat).

Opsioni më i mirë për të mbajtur fëmijën të hidratuar mund të ndryshojë në varësi të moshës. Para se t’i jepet fëmijës ndonjë lëng ose trajtim të ri, gjithmonë duhet të konsultoheni me mjekun.

A mund të parandalohet diarrea?

Diarrea nuk mund të parandalohet gjithmonë, por rreziku i shfaqjes së saj për shkak të infeksioneve ose ndotjes së ushqimeve mund të reduktohet.

• Zbatoni higjienë të mirë: Lani duart me ujë dhe sapun pas përdorimit të tualetit ose para/pas përgatitjes dhe konsumimit të ushqimit. Një alternativë tjetër është përdorimi i dezinfektuesit për duar.
• Vaksinimi: Vaksina kundër rotavirusit parandalon infektimin me rotavirus – një shkaktar i zakonshëm i diarresë. Vaksina kundër COVID-19 mund të ndihmojë në zvogëlimin e rrezikut për COVID dhe simptomat që lidhen me të, përfshirë diarrenë.
• Ruani ushqimet në mënyrë të duhur: Ushqimet duhet të ruhen në temperatura të përshtatshme dhe të gatuhen deri në temperaturat e rekomanduara. Mos konsumoni produkte që kanë kaluar afatin e përdorimit.
• Kini kujdes me ujin gjatë udhëtimit: Mos pini ujë të papastruar. Shmangni ujin e çezmës, kubet e akullit dhe mos lani dhëmbët me ujë çezme. Qumështi apo lëngjet e papasterizuara duhet të shmangen. Pastërizimi është një proces që vret mikrobet në këto lëngje. Nëse nuk jeni të sigurt, pini ujë në shishe ose pije të ziera (si kafe apo çaj).
• Kini kujdes me ushqimet gjatë udhëtimit: Shmangni mishin e papjekur ose të pagatuar mirë (përfshirë frutat e detit) si dhe frutat dhe perimet e papastruara. Edhe pse frutat dhe perimet janë zakonisht të shëndetshme, lëkurat e tyre mund të përmbajnë ndotës që shkaktojnë sëmundje.

Kur duhet të konsultoheni me një mjek për diarrenë?

Nëse diarrea nuk përmirësohet brenda disa ditësh, duhet të kontaktoni një mjek. Nëse diarrea shoqërohet me temperaturë, dhimbje të forta ose jashtëqitje me gjak, gjithashtu duhet të kërkohet ndihmë mjekësore. Personat që përjetojnë shenja dehidratimi – një gjendje që mund të bëhet serioze nëse nuk trajtohet – duhet të kërkojnë trajtim mjekësor.

Jashtëqitja është një pjesë e rregullt e jetës. Arsyeja pse diarrea është kaq shqetësuese është se ajo prish jetën normale. Megjithatë, në shumicën e rasteve, diarrea është një gjendje e përkohshme që kalon brenda disa ditësh. Nëse nuk kalon ose shfaqen simptoma të rënda, duhet të konsultoheni me mjekun. Diarrea është një problem i zakonshëm që mjekët e shohin shpesh dhe mund ta trajtojnë me sukses. Ata mund të rekomandojnë mënyrat më të mira për lehtësim të shpejtë.